Ísafold - 20.12.1927, Síða 1

Ritat jórar:
Jón Kjar.tansson
Valtýr Stef&naeoB
Síœi 500.
ISAFOLD
AfgreiSaU og
innheimta
( Ansturstneti L
Sfmi 500.
OjaWdagi 1. jélí.
Árgangnriita
koatar 5 krðlÐW.
DAGBLAÐ: MORGUNfiLAÐIÐ
52 4i-g. 60. «ML
þridjudagjnn 20. dea.
íaafold«rprent»miCja k.f.
málSSPÍ11 j n£. dómsmálanna í landinu. Var þess
_____ að vænta, að menn tækju slíku
jþegjandi? Gat þetta verið gert í
F 1 öðru skyni en því, að fá tækifæri
Tíminn, aðalmálgagn núver- tH þesg að svala sjer á andstæð-
andi stjórnar, fann að því i ingunum?
haust, eftir að stjórnarskiftin
höfðu farið fram, hve kuldalega j jj
sum andstæðingablöðin hefðu Saga jónasar ‘jönssonar sem
tekið hinni nýskipuðu stjórn. jjómsmálaráðherra er ekki löng
Þau hefðu ráðist að sumum ráð- en Mn hefír þó gannað>
herrunum, áður en þeir hefðu ,jð þag yar ekki of djúpt j árinni
nokkuð aðhafst sem andstæðing- <tekið j byrjun; þegar sagt var>
arnir höfðu út á að setja. Eink- ^ það væri hneyksli> að velj'a
um þótti stjórnarblaðinu viðtö«í- glikan mann í dómsmálaráðherra
h*ÓfVfram; Stöðu. Það er þegar orðin þjóð-
Mbl. hafði tahð það stjornmala- arskömm hyernig ráðherrann
hneyksli hvernig skipað var í ei t hagar sjer j þessari ábyrgðar-
ráðherrasætið. Blaðið taldi það mikju stððu
hneyksli að Jónas Jónsson frá Hyenær hefir það þekst fyrri
Hriflu skyldi vera gerður að j nokkru siðuðu þjóðfjelagi, að
dómsmálaráðherra. sjálfur dómsmálaráðherrann,. út-
Það var einkum tvent sem því ,vorður rjettvísinnar í landinu,
olli, að J. J. fjekk svona slæmar skrifaði um mál, sem er undir
viðtökur. Fyrst það, að hann opinberri rannsókn á þann hátt
vantaði gersamlega þá sjerþekk- sem Jónas Jónsson hefir gert í
ingu, sem maður í slíkri stöðu jTímann undanfarið, í sambandi
verður að hafa. I>ótt það sje ekki við sjóðþurðina í Brunabótafje-
lagaleg skylda að dómsmálaráð- laginu? Þar eru prentaðar hinar
herrann sje lögfræðingur, segir viðbjóðslegustu sorpgreinar með
það sig sjálft, að ólöglærður nafni dómsmálaráðherrans undir.
maður getur ekki á sitt eindæmi Dómsmálaráðherrann gefur
tekið ákvarðanir um ýms mál, það fyllilega f skyn, að flestir
sem heyra undir dómsmálaráð- eða allir stjórnendur Brunabóta-
herrann. Hvernig á ólöglærður f jelags Jslands sjeu afbrotamenn.
maður að geta sagt fyrir um j,eir hafi hver af öðrum vitað,
það, hvort rjett sje að áfrýja að verið var að taka stórfje úr
dómi í lögreglu- eða sakamáli? pjóði fjelagsins, en hylmað yfir
Eitt af verkefnum dómsmálaráð- athæfíð 0g það voru ekki að.
herrans er að akveða ]>etta. eins forstjórar fjelagsins, sem
Hvernig á ólöglærður maður að lylmuðu> heldur sjálf ríkisstjórn-
geta ákveðið, hvort höfða skuli in j,ð eru ekki nafngreindir aðr-
sakamal gegn manni fyrir ein- ir raðherrar en þeir, sem til-
hvern verknað, eða það skuli heyra fhaldsflokknum. En sjóð-
ekki gert? Þetta ei þó eitt af þurðin j Brunabótafjelaginu er
verkefnum þeim, er dómsmála- fíl orðin löngu áður en íhalds.
ráðherranum er ætlað. stjórnin tók við völdum. Hvernig
Síðan sú tilhögun komst á hjer eða hversvegna „íhaldsforstjór-
að hafa þrjá ráðherra, hefir það arnir“ og ,,íhaldsráðherrarnir“
aldrei komið fyrir, fyr en nú. að (en þannig skilgreinir útvörður
ólöglærður maður væri settur í rjettvísinnar mennina) hylmuðu
dómsmálaráðherrastöðu. Síjórn- yfir afbrot gjaldkerans, lætur
málaflokkarnir hafa talið ]>að ráðherrann ósvarað; lofar hverj-
alveg sjálfsagt, að í ]>á stoðu um sem vill að geta í eyðurnar.
yrði valinn lögfræðingur. Það Sami maðurinn, sem ]>annig
voru óskráð lög, sem flokkarnir skrifar um sakamál, sem er und-
töldu sjer skylt að hlýða. | ir 0pinherri rannsókn, á nú brátt
Hið síðara, sem olli andúðinni að taka ákvörðun um það móti
gegn Jónasi Jónssyni, var það, hverjum beri að höfða sakamál.
að menn vantreystu viannkost- Verði ráðherrann samkvæmur
um hans til þess að takast á pkrifum sínum um málið, hlýtur
hendur hin ábyrgðarmiklu störf, hann að fyrirskipa málshöfðun
sem fylgdu dómsmálaráðherra- ,gegn fleirum en gjaldkeranum.
starfinu. Menn treystu ekki á Hann hlýtur einnig að höfða mál
rjettlæti í úrskurðum. Meðfæddir gegn „íhaldsforstjórunum" og
breiskléikar mannsins mundu „íhaldsráðherrunum“, sem hann
valda því, að pólitískir andstæð- ákærir í skrifum sínum. Geri
ingar yrðu ofsóttir, en hylmað hann ]>að ekki, hefir hann ó-
mundi yfir afbrot hinna, sem merkt skrif sín um málið og ját-
játuðu trú ráðherrans. Fortíð J. að opinberlega fyrir alkjóð, að
J. hafði sýnt það svo greinilega, hann hafi logið sakargiftum á
að maðurinn er þjáður af stjórn- alsaklausa menn.
lausu ofsóknai æði, enda hafði 1>að er nú orðið opinbert leynd
hann beitt allra meðala, óleyfi- armáI> hvað vakti fyrir dóms.
legra sem leyfilegra, til ]>ess að málaráðherranum ]>egar hann
ná sjer niðri á andstæðingum heimtaði rannsókn í máli, sem
sínum. I forsætisráðherrann var búinn að
Þessum manni var fengið á- semja um, og um leið gerði for-
kæruvaldið í hendur; hann átti sætisráðherrann að ómerkum
að hafa yfirstjórn lögreglu- og manni. Það var ekki það, að
koma fram refsingu á gjaldkera á heimilunum alt önnur áður, en
Brunabótafjelagsins, heldur hitt, hún er nú. Áður var mannmargt
að reyna að finna pólitískt vopn á heimilunum, en nú eru víða að-
á andstæðinga sína. Dómsmála- eins foreldrar, og börn; þykir
ráðherrann hefir orðið gramur gott þar sem er ein vinnukona
þegar hann sá fram á, að slík og einn vinnumaður líka. Hvern-
leit mundi engan árangur hafa, ig eiga þessi heimili að geta ann-
og í bræði sinni hripar hann nið- ast barnafræðsluna svó að í lagi
ur sorpgreinarnar, sem stjórnaj- sje?
blaðið hefir verið að birta und- ---------
anfarið. J Ungmennafræðslan er beint
--------- i framhald barnafræðslunnar. Hún
hefir verið vanrækt herfilega
Framsóknarflokkurinn hefii hjer á landi og er enn þann dag
sett smánarblett á þjóðina með j dag Enn höfum yið ekki búið
því að fela Jónasi Jónssyni fiá okkur tii heildarkerfi yfir til-
Hriflu gæslu rjettvísinnar í land- hogun ungmennafræðslunnar í
inu. Jafnframt hefir rjettarör- landinu gd litla Ungmenna-
ygginu í landinu verið stefnt í fræðsla sem við hofum> er til orð
hættu. Þjóðin þolir ekki til lengd in fyrir dugnað einstakra manna
ar að hoifa á það, að sjálfur út- eða hjeraða_ Sorglegast er á-
vörður rjettvísinnar leitist eftir standið j sjalfri höfuðborginni,
því að fremja ranglæti á þegn- ;þar sem yg hhlti þjóðarinnar
unum. Allir eiga að veia jafnir býr j>ar er enginn ungmenna-
fýrir lögunum, háir sem lágix, skúli til> eða ekki sv0 að teljandi
hvaða stjórnmálaflokki sein sje_ j>etta astand er gersamlega
þeii tilheyra. ó]>olandi og er höfuðborginni og
Núverandi dómsmálaráðherra þjóðinni til minkunar.
vill flokka afbrotamenn eftir því,, Menn hafa kvartað undan of
hvaða stjórnmálaskoðun ]>eir jnikilli aðsokn að meritaskólanum
hafa. Er auðsætt, að slíkt er ekki og haskojanum> og svo mun nu
gert til þess að láta lögin ganga komið> að grípa á til ])vingunar.
jafnt yfir alla. Lögin eiga að ná ráðstafana tii þess að draga úr
til PÓlitískra andstæðinga íáð- aðsokninni að þessum æðri skól-
herrans — hinna ekki. um.Slíkar ]>vingunarráðstafanir
Hve lengi halda menn að slíkt eru neyðarúrræði og í raun og
geti gengið ? , veru lítt sæmandi siðuðu þjóð-
[fjelagi. Þær mundu einnig valda
herfilegu misrjetti.
j í raun og veru er það barna-
jskapur, að vera að tala um þving
----— unarráðstafanir, til þess að
Mentamenn höfuðborgarinnar ’ dra^a úr aðsókninni að æðri
hafa setst á rökstóla til þess að mentastofnunum landsins. Að-
ræða skólamálin. Er það vel far- 'sóknin er eðlile£’ ^eðan það á-
ið og vonandi að eitthvað gott stand er ríkJandi að hjer er eng-
hljótist af þeim umræðum. Skóla inn ungmennaskóli. Hvað eiga
málin eru meðal okkar stærstu foreldrar að láta bo™ sín ^a?
mála. Þau eru einskonar próf- Finst nokkrnm nndarlegt, að þeir
steinn á menninguna í landinu. vilji veita l,ejm oinhverja ment-
Sje skólamálúnum vel fyrir kom- un’ 1 stað l,ess að láta Þau vera
ið, er menningin í góðu lagi; sje
það ekki, er menningín gölluð.
Undirstaða allrar fræðslu er
barnafræðslan. Hún skapar þjóð- ann' Allir sjerskólar eru full-
ina. Er því mjög áríðandi að ir °£ nngmennaskóli er hjer
barnafræðslan sje í góðu lagi.
Það er stutt síðan Alþingi end-|
urskoðaði fræðslulögin; það var þvmgunarráðstafana til þess að
á þinginu 1926 (1. 40, 1926þ. Það draga úr að«úkmnm að monta'
má segja að með þeim lögum jskólanum háskólanum. Slíkt
hafi þingið komið barnafræðsl- er hæfft að ^era án minstu lwing'
unni í sæmilegt horf. Þó mun!unar; l)að er með Því að koma
enn mikið vanta á, að öll hjeruð hjer upp góðum ungmennaskóla.
! Samskóli Jóns Öfeigssonar ad-
junkts var hin rjetta úrlausn á
óskiftur 6 ára skóli. Erfitt mun
þó vera, að hafa mentaskólann
óskiftan 6 ára skóla meðan ekk-
(ert er sjeð fyrir uriglingafræðsl-
iunni.
Hvað vakir fyrir núverandi
kenslumálaráðherra, Jónasi frá
Hriflu, í þessu efni, er óljóst
enn. Hann hefir sem kunnugt er
slegið um sig með því að þykjast
taka skólamál Norðlendinga upp
á sína arma. Er óvíst enn, hvort
ibráðlæti hans eða um sig sláttur
á þeim efnum reynist skólamáli
Norðlendinga til nokkurs gagns.
En hvað sem kenslumálaráð-
herrann núverandi ætlar sjer í
þessum efnum, þá er það víst, að^
skólakerfi landsins er eigi kom-
ið í viðunanlegt horf, fyrri en
sjeð er fyrir almennri ungmenna
fræðslu í Reykjavík og öðrum
stærri kaupstöðum landsins. Þvf
það mun engin ætla sjer, hvorki
hjer nje nyrðra, með lærðu skól-
unum tveim, að nota þá sem ai~
menna unglingaskóla.
SkólamáUn.
Friðarverðlaun
Nobels.
Þeinr var að þessu sinni skift á
milli Ferdinand Buisson prófessors
í París og Þjóðverjans Ludvrig
Quidde, prófessors. Verðlaununum
var úthlutað í Ósló 8. desember
og voru báðir prófessorarnir þar
viðstaddir til að taka á móti þeim.
Verðlaunin voru samtals 127.890'
norskar krónur (126 þús. sænslc-
ar krónur).
iðjulaus á götunni? Vilji þeir
menta börnin hafa þau í ekkert
annað hús að leita en mentaskól-
lir sjerskólar
ír og ungmennaskóli er
ekki til.
| Það er óþarfi að grípa til
hafi gert það, sem þeim ber að
gera. Fullkomin verður barna-
fræðslan ekki fyr en fastur
skóli er í hverju hjeraði.
Sumir hafa haldið því fram,
að barnaskólarnir væru óþarfir;
hin gamla og góða heimilisfræðsla
væri miklu hollari. En þessir
menn vita ekki hvað þeir eru að
þessu máli. Var illa farið að
þetta góða mál skyldi ekki fá
að ganga fram á þinginu í fyrra.
Ungmennafrteðslunni er mjög
ábótavant hjer á landi. Það þarf
að komast á skipulag um ung-
segja. Hin gamla og góða heim- j.mennafræðslu og tilhögun henn-
ilisí'ræðsla var aldrei alfullkom- ar. Sjerstaklega er nauðsyn á að
in; hún gat verið góð á einstakajfá ungmennaskóla hjer í Reykja-
heimilum. En þau voru undan-jvik, til ]>ess að draga úr aðsókn-
tekningarnar. Hlð almenna var, jnni að mentaskólanum. En um
að fræðslan á heimilunum var jeið á að breyta allri tilhögun
ærið ófullkomin. Þó var aðstaðan mentaskólans. Hann á að verða
Prófessor Quidde.
er fæddur 1858 í Bremen og er
sagnfræðingur.
Hann varð fyrst nafnkunnur fyr
ir hið sögulega rit sitt um Cali-
gula, sem ltom út 1894. Lýsti hann
Caligula þar svo, a@ allir hjeldu
að sneitt væri að Vilhjálmi og að
lýsingin ætti við keisarann og
varð Quidde þá vinfátt í 'Þýska-
landi, en þó seldust 300.000 ein-
tök af bóldnni, og mun það fátítt
um sagnfræðislegar ritgerðir. —
Maximilian Harden hafði skömmu
áður heðið Quidde að gerast með-
ritstj. að „Die Zukunft“, en rjeð-
ist nú á liann og sagði að hann ætti
; skilið að vera settur í spenni-
treyju. Nokkrum mánuðum seinna
I var Quidde dæmdur í 3 mánaða
fangelsi fyrir „hátignaróvirðing“.
Hafði þá liirðin í Berlín gefið út
minnispening af Vilhjálmi I. og