Ísafold - 28.12.1927, Blaðsíða 1

Hit&tjóxar:
Jón KjartnnssoB
Vnltýr Stefánssoa
Sírtii 500.
ISAFOLD
Afpsitki* Of
innheimta
f Ansturstrrati ft.
Slmi 500.
OjaMdagi í. júlí.
Árgangurinn
kostar 5 krónur.
DAGBLAÐ: MÖBGUNBLAÐIÐ
82 *ra- 61. tbt.
IVIidvBkudagScm 28. des. 1987.
I
ÍMfddaFpreutamieja k.f.
Láusverslnn
og
samábyrgð.
greiðslu ætti bóndinn að geta sett
búfjenað sinn. Fasteignir ætti
ekki að þurfa tll þess að tryggja
þessi stuttu viðskiftalán, því þær
tryggingar þarf bóndinn að nota
j við önnur lán.
„Tíminn“ er úrillur unp á síð- ^ , -in__
” . 11 i Til l>ess að koma upp slikum
kastið, finst óþarft að ræða .um . . ... ,. , *
’ 1 viðskittastofnunum sem þesstun, a
endurbætur á verslun bænda. —!
. ' ' 1 að nota sparisjoðma og spantje
Verslunm sje fullkomm ems og' , , . ' , • ,
. ■ . landsmamia, e. t. v. með emhverju
hun er. . •
tillagi ur nkissjoði.
Pað er vist rjett, að verslun .... , , „ • , •*
, , ,. , i V æri þessu haglega fyrir konuð,
bænda er ems og t nnasosxalistar ,
® : mundi fljotlega mega losast með
ætluðust til upphatlega. Skulda- ,, .. , ,
11 . . • • : ollu við lans- og voruskiftaversl-
verslun er þar- meiri en nokkru, 7. ,., , * , 7 „
• unina. En til þess að bændur æí-
sinni áður, þar er otakmorkuð sam-
’ 1 . ! mlega vxfx um hið rjetta verðlag
ábj7rgð og þar -ægx-r öllu 1 flokka- „ . , „ , ,
. ,, ” , f . „ . l a aíurðum smum, þarf kaupholl
pólitik að russneskri fyrxrmynd. — v
i , rn, , . 7 „ að vera hjer x Reykjavik, sem
ÞanUig vxldu Timasosiaustar .ð- . , , „
, . ... verðleggur og skrasetur verð vor-
verslunfn yrði. Þeir feixgu vilja .
„ , , . unnar ems oft og þurfa þvkir. Þao
sirm i gegn. Hver skyldi svo etast ,, , , ,
. .. . -f „ •■ • . „ : verðlag er svo auglvst a verslun-
xnn annað, en að þao sje sannfær-i, ,. ,,
• , * * > . . „ „ ! arstoðum ut ixm alt land. PUrta
ing þéirra, að verslunin sje txxll- , , »• , •
. . , „ i bændur þa ekki lengur að selja
komm eins og hun er? I , , ..... , , , ,,
, • , • . .• 1 og kaupa „kottnxn í sekknxnn“,
En bændxxr Iita oðrum augum . , .
... * ... eias og þexr gera nxx.
a malið. Pexr eru nu fai-nir að sja
Virkjun Segsfossauna
Eftir viðtali við Stéingrím Jónsson rafmagnsstj.
Samþykt var á síðasta bæjar-
stjórnai’fimdi að feía Steingrími
Jónssyni rafveitustjóra frainhalds-
rannsókn á virkjun Sogsins íxxeð
tilliti til þess að Reykjavíkurbær
reisti þar í’afstöð. Hefir ísaf. síðan
snxxið sjer til Steingrínxs og feng-
ið hjá honum ýmsar upplýsingar
um málið.
Sogið mun vera eitthvex-t þægi-
legasta vatnsfall til virkjunar, sem
til er á laixdi hjer, og jafnvel þó
víðar væri leitað. Kemur það til
af því, hve vatnsrenslið er þar
ákaflega jafnt.
Eins og kunnugt er, er ofaxx-
jarðaraðrensli í Pingvallavatn
mjög lítið, lítið amxað en Öxar-
fallhæð frá Ulfljótsvatni og niður
fyrir íxeðsta fossinn Kistufoss. —
Fást þar 47000 hestöfl stöðug.
Samkvæmt þingsálýktunatillögu
hefir landsstjórnin látið gera land-
mæliixgar vestan við Sogið og lát-
ið hallamæla það alt, með tilliti
til væntanlegrar virkjunar. Yar
þetta framkvæmt haustið 1924. —
Síðan var gerð kostnaðaráætlun,
bygð á þessxxm mælingum, sanxkv.
ýerðlagi því, sem var á efni og
vjeluixx árið 1925, og nxiðað við
10.000 og 15000 hestafla stöð.
Sanxkvæixxt áætluninni átti svo
stór stöð íneð leiðslunixi hiixgað og
„afspennistöð“ hjer að kosta
4.500.000 krónur.
Áætluixin sýnir, að með 30.000
það, að það ér lxreinasta plága að
bxia Við það verslunarfyrirkomulag
sem ríkjandi er.
Öþarft er að lýsa því hjer, hveru
ig alt viðskiftalíf mundi umskapast
ef hin illræmda láns- og vöru-
skiftaverslun hyrfi nxeð öllu og
Það er álif Tímasósíalista,: að peningaverslxxn kæmi í staðinn.
eigi verði komist hjá lánsversluu Það nuxndi skapast nýtt, heilbrigt
.•og ótákmarkaðri samábyrgð, eins: líf í sveitum landsins. — Bændur
og. ástandið &r hjer á landi- — þvrftu ekki framar að fara bón-
Bændur sjeu tilneyddir að taka arveg til kaupmannsins eða kaup-
að láni- lífsnauðsynjar sínar frá. fjelagsins, til þess. að biðja unx
byrjun hvers ár og uns vara þeirraÁlán. Viðskiftin yrðu hrein pen-
er seld, sem er eklci fyr en seint á, ingaviðskifti. Bóndinn yrði ekki
árinu.' |'lengur háður kaupmanninum eða
Búska-parhættii’ bændá nxunu kaupfjelagilxu'; lxann yrði frjáls
lengi vei’ða þeir sömu eða svip- maðui’ í frjalsu landi, og hann
aðir og nú. — Aðalframleiðslan f.grtet-i liaft þá pólitísku skoðun, er
Kistufoss.
verður sauðfjeð og afurðir þess.
honum sýndist, hvað sem Tíma-
Kjötið, aðalvara bændanna, en það sósíalistar eða aðrir afleggjarar
kemur fyret á márkaðinn á haustin. sósíahsta segðu.
Þá ei' eixn ónefixt eitt, er mixndi
vinnaSt við það, að fá peninga-
verslun í stað láns- og vöruskifta-
vei’slunar.-, Hin háskalega sanx-
ábyrgð þaupf jelagaixna nxnndi
hverfa. Bændur rnuixu nxx alment
farnir að sjá skaðsemi þessarar
abvrgðár, en Tímasósíalistar telja
ótakmarkaða ábyrgð nauðsynlega
og gagnlega og halda dauðahalii
í haná.
Vei’slxxnarmálin eru meðal
stærstu mála þjóðarinnar, en þau
hafa til þessa verið vanrækt herfi-
lega. Er ekki tíjni til kominn, að
En því skyldi fyrir þaö
vera náuðsynlegt að varðveita
hiua illræmdu láns- og vöi'uskífta-
verslun? Því 'skyldu hændur altaf
vera neyddir til þess að „nota bxitV
irnar fyrir baiika,“ eins og nút
Pað verður seint að búskapar
hættir bænda bi-eytast svo hjer á
landi, að bændur geti selt. allar
afurðir sínar jöfnum höndum alfc
árið í kring. Ef bíða á ineð allar
umbætur á versluix bænda þangáð
til að slílr breyting kemst á, þá
er hætt við að biðin verði löng.
Umbætur á versluninni eru svo að
áin. Mest aðrensli í vatnið kemur
. í það neðanjarðar, og er fullyrt,
að taisvert aðrensli þangað koixxi
j alla leið ofan úr Langjökli. Þó
rigningatíð gangi, eykst vatns-
megnið í Soginxx tiltölxxlega mjög
lítið, og þó þurkar haldist lengi,
ber lítið á því að úr vatnsmegn-
inu dragi. Stafar þetta af tveixn
samverlcandi orsökunx. — Neðan-
kallandi, að þær þola enga bið. fara að gefa þéssum málum gaum,
Láns -og vöruskíftaverslunin; er
þjóðarböl, senx verður að vinna
bxig á þegar í stað.
Sje það almeriixur vilji bænda
að losast við þá plágu senx fylgir
láns- og vöruskiftaversluninní, því
þá elcki að láta til skarar skríða
og lcrefjast þess af' þingi og stjórn,
að ráða bót á þessu ástandi? Aðal-
Æramleiðsuvara bænda, lcjötið, kein-
ur á marlcaðinn á liaustin. Til þess
að geta keypt lífsnauðöynjar sínar
frá ársbyrjun fram á haust, þarf
bóndirin að hafa greiðan aðgang
að hagkvæmum viðskiftalánum, er
verða að vera greidd upp við hver
áramót. Vextir af lánum : þessuni
nxættu'ekki vera lxærri én 6% og
sem tryggingu fyx’ir skilvísri
slcapa hjer heilbi’igða verslun, sem
ér laixs við slculdir, samábyrgð og
flokkapólitík?
Nafnbreyting á norskum bæ.
10. des. FB.
Norska áðallconsúlatið í Reykjavík
tilkynn-ir:
Samkvæmt norskum lögum frá
4. júlí 1927, heitir bærinn Fi-ede-
rikshald í Noregi Halden frá 1.
ianúar 1928 að telja.
manns í Rvílc og í Hafnarfirði á
stöðin að geta borgað sig með 200
lcr. meðalverði á árs-kilowatti. (Nú
lcostar árs-lcilowattið lijer 660 kr.,
sem kunnugt er).
Áætlun þessi er bygð á virkjun
efra fallsins.
En nú á að gera áætlun um
virkjun neðri fossanna, til þess að
hægt verði að gera saxnanburð á
Kistufoss sjest lengst til hæg ri á myndinni, og síðau liliðstæðu
fossarnir. Sá lengst, til vinstri he itir Hólmafoss. trufoss er í hvarfi,
en örin bendir á livar hann er.
jarðaraðrenslið breytist lítið eftir
veðrabrigðum, og Þingvallayatnið
sjálft verkar eins og geysistórt
renslisjöfnunarlón.
Sogsfossamir eru í tvennu lagi.
Efra fallið, hið eiginlega Sog er
upp við Þingvaliavatn. Faillxæðin
er þar 23 metrar og er þar hægt
að virkja 19000 hestöfl stöðug.
NeSri fossamir eru fjTÍr neðan
Ulfljótsvatn, og er þar 57 metra
því livor virkjuniri verði tiltölu-
lega ódýrari.
En hvernig sem á þetta er litið,
þá er það víst, segir Steingríinur,’
að við getum áður en langt um
líður virlcjað fallvatn þetta fyrir
okkar þárfir án þess að leita til
þess styrks frá erlenduiri fjelögum.
Eigendur fossanna,
Efra fallið á rílcissjóður að hálfu
Tölurnar á kortinu sýna hæð
vatnsflatar yfir sjávarmál. Sjest
þar að yfirborð Ulfljótsvatns er
'23, metrum lægra. en yfirborð Þing-
vallavatns.
ileyti. Jörðin Kaldárhöfði liggur
þar að ánni að austanverðu og er
h.ún eign ríkissjóðs. En yestanyið
Sogið er jörðin Ulfljótsvatn, og
er eigandi hennar Magnús Jónssoa
prófessor. Á hann %. af helming
vatnsrjettindanna, efa fossáfjelágið
ísland hefir á leigu % af helm-
ingnum, eða Vi6-
Hefir það komið til orða, að
Magnús Jónsson seldi vatnsrjett-
indi sín í efra fallinu, atls uin 8000
hestöfl, én elckert boð hefir feng-
ist frá honum, þrátt fyrir beiðni
Eignarhald á neðri fossunum er
flóknara.
• Aðalfossamir eru þessir: Ljósa-
foss, írufoss og Kistufoss.
„fslands“-fjelagið hefir sumt af
fossum þessum á leigu, og hefir
eigi verið talað um nppsögn í
samningum þessum.
Magnxxs Jónsson prófessor á %
af helming í Ljósafossi og íru-
fossi. Eigandi jarðariunar Efri
Brúar á % af Ljósafossi, en „ís-
lands“-fjelagið hefir leigt rjett-
indin, en ansturhelming af írufossi
og Kistufossi á ríkissjóður.
Jörðin Bíldsfell átti vesturhlut-
ana af Kistufossi.
Út af Kistnfoss-eigninui hafa
orðið deilur og málaferli.
Þannig er mál með vexti eins
og sjest á meðfylgjandi vajmd, að
Sogið rennur þama í þrem kvísl-
nm fram af klettabrún. Er aust-
asti fossinn nefndur Kistufoss, en
sá vestasti Hólmafoss. Mið-fossinn
er vatnslítill, og hefir að því er
vjer vitum ekki sjerstakt nafn.
Meðan Jón Sveinbjamarson átti
Bíldsfell, leigði hann íslandsfje-
laginu vatnsrjettindi jarðarinnar
í Soginu. Seldi hann síðan jöríítéa
Guðmundi Þorvaldssyni, er tdi
býr á Bíldsfelli, en skilur Kistu-
foss undan.
Árið 1927 kaupir Rey'kjavíbnr-
bær alt það vatnsafl BildfeUs áf