Ísafold - 28.12.1927, Blaðsíða 2

í
IMJUULkJL
Halldóra Bjarnadóttir.
'Guðmrmdi, sem hann á, nenva leiða rafmagn handa bænum. Um ættum nokkuð það í fórum okkar,; dómi barna sinna, en varpi á- fluttar í öllum gremum atvinnu-
Kistufose, sem undanskilinn var, þetta er lítið hægt að segja ineð sem verið gæti lærdómsríkt fyrir hyggju sinni í þeim efnum á sltól- og daglegs lífs.
því þau rjettindi hafði Guðmund-. vissu ennþá, annað en það, að ef aðrar þjóðir, varla álitið það not- ana, þá er þjóðfjelaginu stórhætta Á öldum ljósvakans eiga að ber-
ur ekki. þetta liepnaðist, er þar fundin leið hæft fyrir okkur sjálf, auk heldur, búiit.
Nú rís ágreiningur um það, J til þess að auka við rafmagnið í eins og högum okkar er nú komið. i
hversu mikið Jón Sveinbjarnar- bænurn, sem er kostnaðarminni en Mörgu gömlu og góðu hefir áf
son hefir undanskilið af vatnsrjett (vatnsvirkjun. Má því ekki láta síðari árum verið varpað fyrir*
indum, er hann seldi Guðmundi,' undir höfuð leggjast að rannsaka borð af þessum ástæðum. |
m. a. hvort Kistufoss er að eins þetta atriði, og það þarf að veraí Merkur danskur skólamaður:
austasta kvíslin, ellegar allir foss-
axnir, þeir heiti einu nafni Kistu-
foss.
Nokkuð er það, að Sveinbjöm
-Jónsson hefir farið í mál við j
Reykjavíkurbæ, út af nokkrum
hluta af vatnsaflinu, er bærinn
hefir keypt; og stendur sá mála-
rekstur yfir enn.
nokkurnveginn fullreynt áður en.ljet þess getið í viðtali við Jón
ákvörðun er tekin um virkjnn biskup Helgason nýlega, að við:
Sogsins. Þarf því að hraða þessum gætum hrósað happi, íslendingar
rannsóknum.
tttvarpið og jðlin.
ast orð æðstu og mestu kenni-
manna landsins inn á hvert ein-
asta heimili;
Hnipin situr þjóð vor í ljelegum
húsakynnum fámennra dala. Með
gamlar húspostillur á hyllunum
og blaktandi kertisskör.
Inn á öll þessi heimili eiga að
Að endingu leggjum vjer þá
Dpjieldismál.
I nærfclt tv.i ár lefir hlntafje- heyrast bestu j61amSurnar.
j hjá okkur væru heimilin enn í lagið Utvarp barist í bökkum. —
góðu gildi. Forgöngumehn þessa máls hafa
En áreiðanlega hefir sú skoðun lagt fram stórfje, tií þess að koma
■ einnig rutt sjer til rúms hjá oss, því á rekspöL
: að um heimilið væri minna vert, Má búast við því, að þessir
kennimenn landsins eiga að ná
eyrum allra.
Útvarpsmálið er mesta úrlausn-
arefni vort nú. En sem betnr fer,
eru engir illfærir erfiðleikar á
I * U cllgU UiItClir
skólamir bættu það upp. Skólarn- menn eigi erfitt með að leggja þeirri iVamfaraleið.
Q , , . VT.. ir áttuað ^era alt- En llver hefir svo mikið fje fram, að þeir geti Mœtti þjóð vorri auðnast, að
•Sunnud. fynr jol var 1 Nýja svo orðið raunin á? — Vaxandi komið málinu í viðunandi horf. . • • *• lif. •
■n., ■, c, , .. „. , „ puria eigi ao iira nema ein.
spurningu fyrir rafmagnsstjóra íflT u“ ”Stranmhvorf l barna álmgaleysi og ábyrgðarleysi um Ems og margoft hefir verið jól Aðui. en jóiara-ður geti
spurnmgu tynr ratmagnsstjora fræðslu nutimans_<< Gekst barna- Iærdóm barnanna og framferði. bent á hjer í blaðmu, þarf að því ,nf+ • . - .
hvort hann álíti að rjett sje fj'nr vinafjelagið „Snmargjöfin- fyrir 0g nú kveður svo ramt að, að að stefna, að útvarpsstöð komist m !!
bæmn að ráðast í virkjun þessa. . íundarhaidinu, en Stgr. Arason,1 stórþjóðunum þykir til vandræða hjer upp, svo öflug, að til hennar , o- ‘ , , ,, * ...
Hann litur svo a, að orð-[ ]tennai.þ 8em j,ú raun vera allra horfa, og vilja alt til vinna, að heyrist í ódýr viðtökutæki um ali- Kjóðarinna'r ' ^ ^ & *
hgt sje fynr ekki stærn bæ en íslendinga fróðastur um uppeldis- fá heimilin í lið með sjer að nýju. ar bygðir landsins. í hverju koti,- P -R;tos' < Twiít™ ocro,
lteyæjav ic, ao raoas 1 . . > vismdi nutimans, var írummæl- Skólarnir eru gerðir að Iieimilum, 1 afdölum, hverri verbiið við sjó
felda vii kjun, þó eigi yrði nema ^ an(ji. heimilin að skólum og hin mesta verður að vera hægt að heyra til:
um 10 þús. hestafla virkjun að j Straumhvörf eru í bamafræðsl áhersla !ögð á að góð samviima útvarpsins. \
Tæða. Rafmagmð 5 faldaðist, semjunni víðsveocar nm heim. — Alt náist milli þessara tveggja aðilja, Enginn getnr gert sjer grein'
bærmn fengi til afnota frá þvi 3tefnir að því að bæta og efla er standa börnum næst, svo að þau fyrir öllum Iieillaríkum afleiðing-
heimihn, svo þau geti orðið sein vinni saman af góðum skilningi, um fullkomins útvarps á landi
bestir skólar fyrir börnin. 0g skól- bygðum á þekkingu. /hjer. j
þess, að mikill hluti af því 1 af* arair eiga á hinn bóginn að öllu Kennararnir, sem boðuðu til Einmana kúldrast fámennar f jöl
magm, er kæmi til viðbotar, yrði leyti að vera sem Hkaatir góðu fundarins í Nýja Bíó, ljetu ein- skyldur út um hið strjálbygða ]
sem nú er. En stofnkostnaður
nærri 3 faldaðist. Gæta verður
Sjóhrakaingar.
,óðinn“ bjargar mótorbát
með 15 mönnnm.
notað til suðu og hitunar, en fyrir
það rafmagn fæst aldrei nálægt
því jafnmikið verð og fæst fyrir
rafmagn til !jósa og smáiðna?4»r
heimili. . dregið# í Ijósi, hve brýn þörf væri Ihnd vort.
Frummælandi dró ekkí dul ý, á bessari samvinnu hjer. ! Rödd íitvarpsins, hún ein, getnr
að af öllum þeim uppeldisstofn-; Kennararnir þurfa að heim- sameinað þjóð vora, svo land vort
unum, sem bann befði kynst, væri sækja „börnin sín,“ svo þeir kynn- verði í hugum manna sem eitt ein-
Frásögn formannsins á
m. b. „Hösknldur“.
......... . „ „. ____, _______r._ „ « ___—- KJ. liy2 s.l. fimtudagskvöld (22.
Mundi þvi væntanleg tekjuaukn- j sá mlnsta) heimilið, best og full- ist ástæðum þeirra, halda fundi í asta heimili. þ. m.) lagði vjelbáturinn „Hösk-
ing ekki verða nema oO 60%,^ homnust. J skólunum með foreldrum sinnar Framkvæmdir þessa máls inega uldur“ á stað hjeðan og ætlaði
miðað við það sem nú er. | Það er athyglisverð kenning deildar, halda almenna umræð i- alls ekki dragast. Og eins og be • 'til Vestmannaeyja. Gíslí Magnús-
' þetta, ekki síst fyrir okkur ís- fundi um uppeldis- og fræðslumál. hefir verið á, eru eigi hinar minstu son útgerðarmaður í Vestmanna-
HraÆa þarf rannsóknum á nothæfi len(jinga, senx Öldum saman höfum Það þarf að verða algengt, að 'gildar ástæður fyrir því, að Jiær eyjum hafði tekið bátinn á leigu
jarðhitans hjer í nágrenninu.
Samþykt var og á síðasta bæj-
arstjórnarfundi, að fela rafveitu-
stjóra að gera gangskör að því,
að rannsakað yrði hvort fá mætti
jarðhita í bæjariandimi. Það eru
nokkur Kkindi til, ef við borum
í jörð niður hjer í bæjarlandinu,
megi fá upp gufu. Það er ekki
enn hægt að segja um hve djúpt
þurfi að bora niður til þess, annað
en þær upplýsingar, sem „gullbor-
Tjnin" hefir veitt og leit.in eftir
vatninu í vatnsmýrinni, en sam-
kvæmt því, er það alldjúpt niður,
«lt að 650 m. Ef svo skyldi reyn-
ast að gnfa fengist upp, er hægt
að nota hana til þess að knýja
feimtúrbmur og á þann hátt fram-
orðið að sækja alla okkar barna- foreldrar og kennarar finnist og dragist. j og ætlar að gera út frá Eyjum
fræðslu til heimilanna. talist við í fullri einlægni, sem Við eigum nægilegt fje í þjóð- á næstu vertíð. Hann var sjálfur
Fyrir nokkru síðan þótti það vinir, er vinna saman að settu leikhússjóði til þess að koma hjer formaður á bátnum þessa ferð, og
sjálfsagt, að hjer yrði sett á stofn marki: farsæld og velgengni bams upp ágætu útvarpi. Skemtanaskatt bafði með marga farþega, alls 15
hæli fyrir vandræðabörn, það væri ins, andlegri og Kkamlegri. nrinn á að haldast, svo undir út- manns, aðallega sjómenn víðsveg-
óumflýjanlegt. Þetta gerðu aðrar Bamafræðslunni verður aldrei varpið renni nægilega sterkav ar að.
þjóðir — og það munaðl minstu, komið í gott horf hjer á landi stoðir. | Á aðfangadagskvöld var bátur-
að hafist yrði handa. — En viti nema með aðstoð heimilanna, en Útvarpið þjóðleikhús fyrir a:lt inn ókominn t.il Vestmannaeyja og
tnenn, þegar farið var að aðgæta þá þarf að vekja og glæða áhuga landið, eiga að verða einkunnar- voru memx þar hraiddir um, að
reynslu þjóðanna í þessu efni, þá og ábyrgðartilfinningu fyrir harna orð þessa máls. . eitthvað hefði orðið að. Seint á
sýndi það sig, að skólaheimilabákn fræðslunni bjá foi'eldinimm, og Því útvarpið verður þjóðleikhús aðfangadagskvöld sneri bæjarfó-
in eru að hverfa iir sögunni, og beinlínis kenna þeim bvemig góð- — og margt annað um leið. geti Vestmannaeyja sjer til skrif-
það er farið að koma börnunum fyr- nm árangri verði náð í því efni. Með útvarpi, sem lieyrist um 1 st.ofustjóra dómsmálaráðuneytis-
ir, einu og einu, á góðum, barn- Dvíni heimafræðslan, eða detti land alt, byggjum við ekki aðeins ,ins og óskaði þess að áent yrði
lausum heimilum, alveg eins og úr sögunni, hrakar alþýðumentun þjóðleikhús, lieldur m. a „þjóð- skip út til þess að Ieit,a að bátn-
gert hefir verið með góðum ár- okkar að sama skapi. kirkju“ í ljósvakanum. i um. Stjórnarráðið brá skjótt við
angri á ísiandi, bæði fyr og síðar. Vanræki foreldrarnir þá lielgu TJtvarpið verður alt í senn, al- ©g sendi varðskipið „Óðinn“ að
Við höfum ekki þorað að leggja skyldu, að bera sjálf að mestu þýðuskóli, frjettastöð og veður- Jeita. „Óðinn“ fór þegar á stað og
trúnað á það, íslendingar, að við Jeyti ábyrgð á framferði og !ær- fregnstöð. Þar verða leiðbeiningar Jeitaði á siglingaleiðum vestur af
Islenska orðabókin
og prófessor Craigie.
Það hefir nú um nokkurn
tíma verið fremur hljótt um hið
stórmerkilega mál, íslensku orða-
bókina vísindalegu, sem til var
stofnað á Alþingi 1917. Síðan
Guðmundur hreppstjóri Davíðs-
son á Hraunum reit í fyrra vetur
sína snjöllu ritgerð: „Orðab^k-
armál lslendinga“ (í Lögrjettu)
og jeg bætti þar við annári
grein til frekari árjettingar, má
segja, að þögn hafi verið um
mál þetta. Slíkt má þó eigi eiga
sjer stað til langframa, því að
"þetta vísindalega þjóðræknismál
má eigi verða í hel þagað, og
hvenær sem sterk þjóðræknis-
alda rennur upp í landinu á
meðal upprennandi manna og
skapar öflugan þjóðernisflokk
utan þings og innan, þá er víst,
að bjirlega fer að blása fyrir
fjessu máli sjálfstæðis og þjóð-
metnaðar;, sem jafnframt er nokkrum mönnum til og frá á
imál vísindalegrar nauðsynjar. Jandinu um að vera svo þjóð-
Það er ekki vansalaust fyrir oss, ræknir menn, að gerast sjálf-
þessa bókmentaþjóð, að eiga (boðaliðar við orðasöfnunina til
enga orðabók á íslensku yfir foókarinnar, með leiðbeiningum
tungu vora að fornu nje nýju, frá mjer um verkið og sam-
að lesmáli og Ijóðum, og því síð- kvæmt skipulaginu hjeðan um
ur vísindalega og ættrekjandi það, hvaða bækur hver maðurinn
orðabók yfir alt málið, svo sem vilji helst eða skuli lesa til orð-
þjóðræknu stórhugarnir frá 1917 töku. Ennþá hefir þetta samt
vildu hafa bókina. fremur litla ávexti borið, nema
Jeg leyfi mjer nú að vísa góðu hjá Guðmundi hreppstjóra Da-
fólki, sem áhuga hefir á þessu víðssyni, sem alla tíð hefir sýnt
máli, í hina fyrnefndu góðu rit- dæmafáan áhuga og glöggan
gerð Guðmundar á Hraunum, og skilning á þessu merkismáli. —
svo það sem jeg hefi um málið Jlann hefir og sýnt þjóðrækni
sagt, bæði í viðbæti mínum við sína ásamt fórnfýsi og elsku
ritgerðina og svo ýmsum eldri gagnvart málefninu með því að
blaðagreinum, og svo um fram hann hefir þrisvar sent mjer
alt á hina rækilegu skipulags- seðlaböggla frá sjer handa orða-
skrá fyrir verkinu, sem gefin bókinni, með orðum, sem hann
var út 1920, samkvæmt stjórnar- foefir án endurgjalds tínt úr
ráðsskipun. Jeg skal því eigi ýmsum ritum, er hann, í hjá-
þreyta menn með endurtekning- verkum við lífsstörfin, hefir les-
um á því, sem áður hefir verið ið. Nú langar mig til í þessu
sagt um málið, en einungis geta máli að mega snúa mjer til allra
þess, að jeg hefi skrifað þó þjóðrækinna íslendinga, jafnt
leikra sem lærðra, að gera slíkt með öðrum þjóðum, sjá það vel
þið sama sem Guðmundur á og skilja, að það er engin sigur-
Hraunum hefir gert. Þá menn, vænleg leið að markinu í slíku
sem vilja þetta gera, bið jeg að imáli, að landsstjórn og löggjaf-
skrifa mjer til, og skulu þeir þá ,arþing í nokkru landi, geti, und-
fá hjá mjer allar þær leiðbein- jr sínum sífelda umbreytileik,
ingar, sem mjer er unt í tje að gerst forgöngumenn til þess að
láta. Sanngjarnt væri, og raunar vekja heitan alþjóðaráhuga fyrir
sjálfsagt, að þeir, sem gerast þesskyns hlutum. Það eru ein-
slíkir kauplausir sjálfboðaliðar, stakir menn eða þá heil fjelög,
fengi endurgreitt pappírsverðið sem hafa bæði gott fjármagn og
í seðlana og flutningsgjald fyrir hka nægan þekkingarauð, sem
þá hingað, enda mun það vera verða að berjast fyrir fram-
venja allvíða erlendis, þar sem kvæmdum þannig lagaðra stór-
menn eru að koma slíkum verk- verka, en fá svo aftur styrk til
um í framkvæmd. Án öflugrar ’ verksins hjá ríkisvaldinu. Hjá oss
hjálpar frá sjálfboðaliðum er, i' (líkt sem Dönum) væri vel til
hvaða landi sem er, mjög torvelt fallið, að Bókmentafjelagið tæki
að koma slíkum stórvirkjum málið að sjer og fengi svo hækk-
fram. jaðar í staðinn fjárveitingar úr
Það voru þeir þjóðræknu hug- ríkissjóði.
sjónamenn Bjarni Jónsson fráj Það hefír jafnan verið og er
JVogi og Jón ráðherra Magnús- >enn (sem betur fer) mikill sagn-
,son (guð gleðji sálir þeirra), vísinda áhugi í Bókmentafjelagi
jsem á Alþingi 1917 hófu þetta ;voru, og því hefir það með krafti
mál. En nú þykist jeg af reynslu jsnúið sjer bæði að útgáfum og
minni, og svo líka af reyndinni lúrvinslu margra söguheimilda.