Ísafold - 03.05.1928, Page 2

ÍSAFOLD
•»
'Olíuverslun hjer á landi, með úr-
> eltum tunnuflutningum, þegar ann
að fjelag í íslenskum höndum hefir
fengið fullkomið nýtísku flutn-
inga- og geymslukerfi ?
Slíkt er óhugsandi.
Hvernig á almenningur að þola
•olíuverð, sem langt er ofan við
markaðsverð á heimsmarkaði, þeg-
ar það eitt sinn er komið á, að
hingað fæst olía með lægst mögu-
legum flutningsgjöldum, beint frá
'olíulindunum.
Stórgróði einokunar er úr
sögunni, með öllum þeim hlunn-
indum, sem hún veitti foringjum
.jafnaðar- og Tíma-manna.
Þjóðin þarf eigi lengur að þola
• óeðlilega hátt olíuverð.
Af þeirri staðreynd stafár vein
•þeirra B-P-manna, Jónasar dóms-
málaráðherra & Co.
Heyrst hefir að Hriflu-Jónas ráð
herra sje að búa sig til utanfarar.
f fyrra fór hann til Englands
og er ,sagt að hann hafi gist hjá
olíuforstjóra einum er yfirráð hef-
ir í hinu breska olíufjelagi. Mælt
-ær að hann eigi þar miklum vin-
sældum að fagna.
Þó lítið liafi hann áunnið í olíu-
málunum síðan í fyrra, má hann
æiga það, að hann hefir eigi legið á
liði sínu. Ur glerhúsinu breska
, hefir hann reynt að hæfa pólitíska
andstæðinga.
f ofsókn sinni gegn Shell, hefir
hann farið út fyrir öll takmörk
velsæmis, og biandað bresku flota-
stjórninni í það mál. Æfingu sinni
í dylgjusmíð og sögubúrði hefir
liann beitt til þess að gera keppi-
nauta B. P. tortryggilega, umbóta-
mennina á sviði olíuverslunarinnar
hjer á landi.
Hann hefir ritað í Tímann
hverja greinina á fætur annari —
ýmist með fangamarki ráðherrans
• eða soramarki alnafna hans. Hann
hefir sem sagt gert alt sem í hans
— ráðherra- og blaðamanns —
valdi stóð,til þess að ganga erindi
hins breska olíufjelags.
Nöpur er gletni lífsins.
Enskur olíuforstjóri og íslensk-
ur ráðherra hafa sameiginlegra
ihagsmuna að gæta. Olíumaðurinn
vill sem best verð fá fyrir vöm
sina, með sem fyrirhafnarminstu
móti og ráðherrann vill í skjóli
hins háa verðs geta matað krók
fylgifiska sinna.
___Abyrgðarleysi
stjðrnarinaar.
Kjörorðið er: Ekkert að spara!
Nýjag álögur!
I.
Æfinlega liefir það verið talin
cinhver lielgasta skylda þeirrar
stjórnar, sem með völdin hefir far-
ið í landinu, að hafa vakandi auga
á fjármálum þjóðarinnaf; sjá um
að þar ríki gætni og ráðdeildar-
semi á öllum sviðum. Sii stjó'rn,
sem vanrækir þessa skyldu, hefir
brotið svo stórlcostlega af sjer, að
hún á ekki að fá að sitja stundinni
lengur við völd.
Núverandi stjórn hefir viljað
fara nýjar, óþektar leiðir í þessu,
sem flestu öðru. Margt hefir
stjórnin misjafnt aðhafst síðan
hún settist við stýrið, en ekkert
kemur til þess að hafa eins alvar-
legar afleiðingar eins og eyðslu- og
óhófsstefna sú, sem stjórnin hefir
raarkað á öllum sviðum.
Þetta blað hefir áður sagt frá
aígreiðslu fjárlaganna, fölsúðu
fjárlögunum með bitlingunum
mörgu. Einnig hefir verið sagt frá
hinum stórfeldu útgjöldum utan
fjárlaga,' sem stjórnin fór fram á,
og þingliðið samþykti. Þessi út-
gjöld nema nokkuð á fjórðu mil-
jón. Loks hefir nýverið verið sagt
frá embætta- og starfsmannabákni
stjórnarinnar, Nemur sú eyðsla
stjómarinnar um 100 þúsund kr.
á ári.
Ekkert að spara! Þetta virðist
vera kjörorð stjórnarinnar á öll-
um sviðum. Hennar eina áhugamál
virðist vera að sóa og eyða í þetta
eða, hitt, þarft og óþarft. Þegar svo
f járhirslan er tæmd, verður kraf-
an: Nýjar áíögur!
Þrautpíndir skattgreiðendur
verða epn á ný að opna pyngjur
sínar og láta sinn síðasta eyri í
skatt, svo að stjórnin geti haldið
áfrarn að eyða. í fjárlögunum eru
35 persónustyrkir, að uppliæð um
50 þús. kr. Engan þenna bitling
var hægt að spara! Forsæt.isráð-
herrann hafði 16 þús. kr. árslaun,
og ólteypis húsnæði. Eyðslustjórn-
inni þóttu þetta of lág laun, og
þessvegna var við hann bætt 6 þús.
kr.! Hann hefir þá 22 þúsund kr.
í laun, og ólteypis húsnæði. Það
þurfti að koma ýmsum vildarvin-
um stjórnarinnar á spenann — rík-
issjóð. Var því gripið til þess úr-
ræðis, að flæma embættismenn úr
stöðum sínum, til þess að liægt
væri að setja stjórnargæðingana
,inn. Þeir, af stjórnargæðingunum,
sem ekki komast nú þegar í em-
bætti, fá ríflega bitlinga úr ríkis-
sjóði.
Þannig er haldið áfram. Nýtt
embætti í gær, annað í dag, og það
þriðja á morgun. Ekkert er um það
greiðendurnir borga brúsann.
II.
Til þess eitthvað að hafa upp í
eyðsluhít stjórnarinnar, var þing-
peðunum falið að leggja nýjar
drápsklyfjar á þjóðina. — Hafði
stjórnarliðið fjögur skattafrum-
vörp á prjónunum á þingi í vetur.
Skulu þau hjer talin, svo að kjós-
endur eigi hægara með að átta sig
á þeim.
Verðtollur (flm. Ingvar Pálma-
son). Þar var farið fram á stór-
fclda liækkun. — Vörureikningar
þeir, sem stimplaðir hafa verið með
10% skyldu stimplast, með 15%,
en glysvarningur með 30%, í stað
20%. íhaldsmenn í Ed. reyndu að
koma lægri flokknum níður í
12%%, en stjórnin og lið hennar
lagðist á móti. Var frv. samþ.
óbreytt og lögin látin komá til
framkvæmda strax. Aætlað er að
áiögur þessar nemi um 500 þús. kr.
Vörutollur (flm. f. P.). Tollur
á salti skylcli hækkaður úr 1 kr.
á smálest upp í kr. 1.50, á kolum
úr 1 kr. upp í 3 kr.; nýr tollur
skyldi lagður á kornvöru, 60 aur.
]ir. 100 kg., og á kjöt- og síldar-
tunnur, 2 kr. pr. 100 kg. Áttu álög-
ur þessar að nema um 426 þús. kr.
Sú breyting varð á frv. þessu
í meðförum þingsins, að hækkun
salttollsins var feld, sömuleiðis var
feldur niður tollur af kornvöru og
kolatollurinn var færður niður í
2 kr. (úr 3 lcr.). Þessar ívilnanir
fengust fyrir atbeina íhaldsmanna.
Vörutollshækkunin, eins og hún
nú er, mun nema nál. 250 þús. kr.
Sir JosephPanks og íslendingar.
Islandieá, vol. XVIII, Sir Jo-
seph Banks and Iceland by
Halldór Hermanr.sson.
Þetta bindi af Islanclica ræðir
nm hinn mikla öðling og íslands-
vin Sir Joseph Banks og afskifti
fans af málefnum íslendinga. Sir
loseph Banks (f. 1743, d. 1820)
vár af göfugum enskum ættum.
Eíánn var auðugur maður og hefði
»ví getað lifað rólegu og aðgerða-
ausu lífi, eins og margir freistast
til að gera, sem það geta. En liann
liafði mikla löngun til þess að
rinna eitthvert gagn og á unga
ildri hneigðist hugur hans til vís-
ndastarfsemi og rannsókna. Eink-
im hafði hann hug -á landkönnun-
irferðum og þegar hann vár 23
íra að aldri tók hann þátt í leið-
íngri til Newfoundlands og í þeirri
rerð safnaði hann miklu af jurtum
>g náttúrugripum. Skömmu síðar
ækk hann tækifæri til ennþá stór-
ænglegra ferðalags, en það vaír
eiðangur til Suðurhafseyja undir
Sir Joseph Banks.
forustu James Cooks, hins fræga
landkönnuðar. — Banks sparaði
hvorki fje nje krafta til undir-
búnings för þessari. í þeim leið-
angri var hann þrjú ár (1768—71).
Gat hann sjer þá ágætan orðstír,
bæði sem náttúrufræðingur og dug
andi ferðamaður. Bjargaði hann
fjelögum sínum oftsinnis úr vánd-
ræðum, því að hugrekki hans, að-
laðandi og tíguleg framkoma hans
og snar'ræði hafi hin mestu áhrif
á villimennina. Varð Banks frægur
af för þessari óg hefir verið kall-
aður ,faðir Australiu* vegna starf-
semi sinnar í þágu þess lancls. Ar-
angur fararinnar var svo góður,
að senda átti annan leiðangur til
Suðurhafseyjanna og var Banks
boðið að taka þátt í honum. En
einhverra orsaka vegna varð ekki
af að hann færi og var hann þó
búinn að kosta miklu til undirbún-
ings. En þá sneri hann liug sínum
til íslands. Ekki ef kunnugt, hvaS
dregið hafi athylgi hans í þá átt,
en vel má vera, að hann hafi tekið
það upp hjá sjálfum sje’r. Leitaði
hann sjer í skyndi upplýsinga um
landið hjá manni nokkrum í Kaup
mannahöfn. Hóf hann síðan ferð
sína og kom til Hafnarfjarðar 28.
ágúst 1772.
Þó að Banks og fjelagar hans
dveldi aðeins um 6 vikna tíma á
Lögin komu strax til framkvæmda.
Hækkun tekju- og eignaskatts
um 25% (flm. Hjeðinn Valdimars-
son). Þetta var vafalaust ranglát-
asta skattafrumvarpið, sem lagt
var fyrir þingið. Meðaltekjur af
tekju- og eignaskatti síðustu 6 ár-
in liafa orðið 1137 þús. kr. Álög-
urnar vegna 25% hækkunar á
skattinum hefðu því numið um 284
])ús. kr. En Nd. ljetti ofurlítið á
byrðinni, því hún undanskildi þá
frá hældcun þessari, sem hafa inn-
an við 4000 þús. kr. árstekjur. —
Álögurnar af skattahækkun þess-
ari munú nema um 200 þús. kr.
Stimpilgjald af farseðlum (flm.
Hannes Jónsson). Farseðlar allir,
hvort heldur ferðin væri með
ströndum frarn eða milli landa, og
hvaða , erinda sem farið væri,
skyldu stimplast með 10%. Far-
gjölcl aljs munu nema um 700 þús.
kr., og hefðu því álögur þessar
numið um 70 þús. kr. En það mun
hafa orðið einhver óeining innan
stjórnarliðsins út af frv. þessu, svo
það dagaði uppi.
Hafa þá verið talin tekjuauka-
frv. stjórnarliðsins, er fyrir þing-
inu lágu. Ef þau liefðu öll náð
fram að ganga, hefðu liinar nýju
álögur á þjóðina. numíð um 1.280
þús. kr. En fyrir atbeina íhalds-
manna tókst að lcoma álögum þess
um töluvert niður, eða niður í nál.
950 þús. kr. Þar frá má draga um
200 þús. kr., niðúrfelling gengis-
viðaukans á lcaffi- og sykurtolli.
Var það í þessu máli, sem sósíalist-
ar kviguðu Framsóknarmenn til
þess að greiða atkvæði (með nafna
kalli) þvert ofan í það sem þeir
höfðu gert fáeinum dögum áður.
Hinar nýju álögur nema þá um
750 þús. kr. Sjö hundruð og fim-
tíu þús. lcr. verða 'skattgreiðendur
nú að greiða fram yfir það, sem
þeir hafa greitt síðustu árin. Sjö
hundruð og fimtíu þús. kr. fær
stjórnin í hendu'r, til þess að sóa
í alskonar bitlinga og bruðl.
Fyrir kosningarnar s.l. sumar
var kjósendum lofað því statt
og stöðugt, að það skyldi verða
lækkuð útgjöldin, svo að hægt
yrði að ljetta á skattabyrðinni.
Hvernig hefir stjómin og lið
hennar efnt þessi loforð?
íslandi, varð þéssi koma þeirra til
mikils gagns Islendingum síðar.
Banks ferðaðist nokkuð um Suð-
urland, fór til Þingvalla og Geys-
is og gekk upp á Heklu. Safnaði
hann einnig talsvert miklu af nátt-
úiugfipum. Loks kyntist hann
helstu mönnum landsins, svo sem
Thoclal stiptamtmanni á Bessastöð-
um, Ólafi Stephensen amtmanni,
sem þá bjó í Sviðholti og Bjarna
Pálssyni landlækni, Finni biskupi
o. fl. og ávann sjer traust og vin-
áttu þeirra allra. Einkum gerðist
góð vinátta með þeim Ólafi Step-
honsen og hjelst hún alla æfi
þeirra upp frá því, þótt aldrei sæ-
ust þeir framar. Meðan Banks og
fjelagar hans dvöldu í Hafnatfirði
tóku þeir á móti öllum, sem til
þeirra komu með gestrisni og kurt-
eislegri alúð, svo að lengi var við-
brugðið síðan. Meðal þeirra, sem
heimsóttu Banks, var Jón prófast-
ur Steingrímsson og segir hann í
æfisögu sinni skemtilega frá við-
tökunum, sem hann fjekk.
Dvöl Banks hjer á landi varð til
þess, að hann tók hinu mesta ást-
Sildin.
Kosning framkvæmdastjóra og
stjórnamefndarmanna.
Verkamenn á Akureyri
orðnir smeykir.
, Undirbúningur stendur yfir
undir síldareinkasöluna mi í sum-
ar.
Samkvæmt lögunum kaus þingið
þrjá stjórnarnefndarmenn af 5, þá
Björn Líndal, Böðvar Bjafkan og
Erling Friðjónsson. TJtgerðarmenn
þeir, er gerðu út á síld í fyrra, eiga
að kjósa einn í stjórn, en Verka-
lýðssambancl Norðuflands annan.
Umtal er mjög vaknað meðal út-
gerðarmanna, hvern þeir eiga að
kjósa. Sagði kunnugur maður Mbl.
í gær, að þessir menn hafi komið
til orða: Ásgeir Pjetursson, Mort-
en Ottesen, Ingvar Guðjónsson,
Sveinn Benediktsson og Jóhann
Þorsteinsson.
Heyrst hefir að Verkalýðssam-
bandið ætli að tilnefna anrian
hvorn þeifra Steinþórs Guðmunds-
sonar barnaskólastjóra eða Hall-
dórs Friðjónssonar.
Þremenningarnir þingkjörnu í
stjórninni hafa tilnefnt þá tvo
sem bfáðabirgðaframkvæmdastjóra
Ingvar Guðjónsson og Einar 01-
geirsson. Eru þeir nú á leið til
útlanda til þess að leita fyrir sjer
með síldarsölu í sumar.
Einar Olgeirsson skrifar mikið
um síldareinkasöluna í Ve'rkamann
inn á Akureyri. Kemst seinast að
þeirri niðurstöðu, að eigi sje vert
að va:nta góðs árangurs af henni
fyrsta árið — eða fyrstu árin.
Hvað mun seinna verða, þegar
drengurinn ef farinn að reka sig
á örðugleikana fyrir alvöru.
Undirtektir Svía.
í nýkomnu sænsku blaði
(Svenska Dagbladet) er greiu um
síldareinkasöluna. Þar er skýrt frá
því að einkasalan sje fyrst og
fremst stíluð gegn Svíum, og
heldur blaðið því fram, að. rjett-
asta aðferð Svía í þessu máli sje,
&ð snúa sjer að síldveiðum utan
landhelgi, kaupa sem mest af síld
af Norðmönnum, en setja innflutn-
fóstri við ísland og Islendinga. —
Var hann og svo hátt settur mað-
ur, auðugur og mikils metinn, að
hann bar gæfu til þess að sýna
hug sinn til ísleiidinga í verkinu,
þegar þeim reið mest á. Hann var
kjörinn forseti breska vísindafje-
lagsins 1778 og Iiafði þá tignar-
stöðu á helidi í meira en 40 ár,
eða alt til dauðadags. Honum var
vcitt aðalstign 1781 og 1797 fekk
hann sæti í leyndarráði konungs
og eftir því sem best verður vit-
að náði hann í þá stöðu til þess að
geta gert íslandi eitthvert gagn,
en að öðru leyti gaf hann sig ekk-
ert við stjórnmálum.
Þegar ófriðurinn hófst milli
Dana og Englendinga 1807, urðu
hin mestu vandræði með siglingar
til íslands. Englendingaf hremdu
kaupförin og fóru með þau Ul
Englands, en bjargarskortur vofði
yfir fslandi. Eigi frjettist um ófrið
inn út hingað samsumars og voru
skip þau, er lögðu frá íslandi, tek-
in á hafi af Englendingum. Á skip-
um þessum voru þeir Trampe stipt
amtmaður og Magnús Stephensen-