Ísafold - 30.10.1929, Blaðsíða 1

Afgreiðsla
1 Austurstræti 8.
Póstbox 697.
Árgangurinn
kostar 5 krónur.
Gjalddagi 1. júlí.
Vikublað Morgunblaðsins.
Elsta og besta
frjettablað landsins-
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Sími 500.
(safoldarprentsmiðja h.f.
Verslnuarsknldir bænda.
Hvers vegna standa Tímasósíalistar í vegi fyrir útrýming verslunar-
skuldanna í sveitum?
I. Og nú eru bændur farnir að
Sennilega er margur bóndinn súpa seyðið af ráðsmensku Tíma-
kominn á bá skoðun, að láns- og sósíalista og þeirra sendisveina. Nú
vöruskiftaverslun sú, sem ríkjandi j
er í sveitunum, sje stærsta biil j
landbúnaðarins. Skuldirnar þróast
og dafna vel í skjóli þessa óheil-
brigða verslunarfyrirkomulags. —
Þe'ssar skuldir hvíla nú sem mara
á bændum.
Verslunarskuldir bænda eru
víða meiri nú, en þær hafa verið
nokkru sinni áður. Margur bónd-
inn hefir orðið að veðsetja alt sitt,
fast og laust, til tryggingar þess-
um skuldum. Honum gagnar það
lítið, þótt hagfeldar lánsstofnan-
ir rísi upp landbúnaðinum til
handa. Þessar stofnanir verða lok-
aðar fyrir bóndanum, sem flæktur
er í versluiiarskuldum, því hann
hefir ekkert veð til.
Þetta ástand er ge'rsamlega ó-
þolandi. Bændur standa ráðþrota
og geta ekki risið undir hinu
þunga fargi. Ofan á skuldahrúg-
una safnast árlega okurvextir (7
—8%). Innlegg fátæks bónda ger-
ir oft lítið betur en að greiða
vextina af súpunni.
Þegar bændasynirnir ætla að
byrja búskap á föðurleifð sinni,
sjá þeir framundan aðeins basl og
vonleysi. Skuldirnar, sem hvíla á
búunum, eru svo miklar, að þeir
sjá engin ráð til þe'ss að geta orð-
ið sjálfstæðir borgarar í þjóðfje-
laginu. Vonleysið verður svo til
þess, að margur efnilegur bónda-
sonurinn gefst alveg upp. Hann
flýr föðurleifðina og leitar til
kaupstaðanna í von um að fá þar
eitthvað betra.
II.
Verslunarólag það, sem enn er
ríkjandi í sveitunum, er leifar
löngu úrelts ve'rslunarfyrirkomu-
lags. En sorglegast er, að ýmsir
þeir menn, sem gerst hafa leiðtog-
ar bænda í verslunar- og viðskifta-
málum, hafa ekki aðeins orðið til
þess að viðhalda þessu úrelta og
óheilbrigða ástandi, heldur hafa
þeir stórum aukið vandræðin.
Hinir pólitísku forkólfar kaup-
fjelaganna eiga mesta sök á ástand
inu. Þessir meUn erur gerðir út af
sósíalistum, t.il þess að reyna að
vinna bændur til fylgis við sósí-
alista-stefnuna.
Markmið þessara grímuklæddu
sósíalista var fyrst og fren|st að
stofna pólitísk kaupfjelög út. um
bygðir landsins. Þeir lögðu aðal-
áhersluna. á að ná sem flestum
bændum inn í kaupfjelögin og ríg-
binda þá þar á skuldaklafann. Um
hitt var minna hirt, livort f jelagið
væri rekið á heilbrigðum grund-
velli sem vershmarfjelag.
vildu þeir gjarnan fá frelsi sitt
aftur. En það cr liægara sagt en
gert. Fjöldi bænda er rígbund-
inn á skuldaklafann og fá sig
hvergi hreyft. Og yfir þeim vofir
pólitískur refsivöndur ef þeir ætla
sig að hraira.
III.
Þessi pólitíslci skuldaklafi kaup
fjelaganna er ávöxtur hinnar
Imeysklanlegu sambúðar bænda og
sósíalista. Með honum á að kúga
íslenska bændur til fylgis við só-
síalistastefnuna.
En þegar þetta er orðið ljóst
fyrir mönnum, ætti hitt cinnig að
skýrast: hvers vegna svo erfið-
lega gengur að fá samþykt lög á
Alþingi, sem miða að því að losa
bændur af skuldaklafanum.
A tveimur undanförnum þing-
um hafa Sjálfstæðismenn reynt að
fá samþykt frumvarp um atvinnu-
rekstrarlán handa bændum. Sje
slíltum lánum haganlega fyrir kom
ið, ættu þau fljótlega að geta út-
rýmt skuldave'rsluninni að fullu
og öllu.
Þetta hafa sósíalistar og afleggj
ari þeirra, Tímamenn, sjeð, og þess
vegna hafa þeir brugðið fæti
fyrir þetta mikla velferðarmál
bændanna.
Þegar bóndinn er laus af liinum
pólitíska skulda-klafa, er hann
crðinn frjáls maður. En þá er líka
hætt við, að sósíalista stefnan eigi
erfitt uppdráttar í sveitum lands-
ins.
IV.
Bændur verða að slcilja það, að
viðre'isnarstarfið í sveitunum bygg
ist að miklu eða mestu leyti á
því, hvort það tekst að útrýma
hinni illræmdu skuldaverslun og
skapa heilbrigt viðskiftalíf í sveit
unum. Takist það, mun nýtt blóm-
legt tímabil renna upp í sveitun-
um. En takist það ekki, og; fái
hinn pólitíski skuldaklafi áfram
að halda bændum í fjötrum, er
hætt við að viðreisnarstarfið verði
unnið fyrir gíg.
Vjelbðtur ð Mýuatnti
f sumar lcevpti Þórir Steinþórs-
son í Álftagerði vjelbát, sem geng-
ið hefir um Mývatn í sumar. Hefir
hann flutt vörur t.il þeirra, sem
fjær búa við vatnið; fá þeir vör-
urnar á bifreið í Skútustaði og
þaðah eru þær svo fluttar á bátn-
um. Einnig hafa ferðamenn tekið
sjer far með hoiium til hinna
mörgu einkennilegu og fögru
staða við vatnið.
Saga loftfaranna.
„R 101“ dregið út úr skýli sínu til þess að fara fyrsta reynsluflug
Hvað liafa Þjóðverjar smíðað
mörg Zeppelin loftför? Það er
nógu gaman að athuga það.
„Zeppelin greifi“ hefir merkið
„DLZ 127“. Það þýðir sama sem
að hann sje liið 127. í röðinni. En
hvar eru þá öll hin?
Fyrst í stað urðu loftförin fyrir
sífeldum óhöppum. „LZ 1“ fórst
í Norðursjó. „LZ 2“ skemdist svo
við lendingu í Allgau, að menn
gáfust upp við að reyna að gera
við það. Fjórða loftfarið flaug
yfir liálft Þýskaland í ágústmán-
uði 1908. Það hafði flogið 600 km.
og e'kkert liafði orðið að, ekki
einu sinni þar sem það hafði orðið
að leita nauðlendingar (þáð var
í Echterdingen). Að kvöldi hins
5. ágúst ætlaði Zeppelin gieifi að
halda fluginu áfram. Margar þús-
undir manna höfðu safnast saman
til þess að horfa á það. En í sama
bili kom hvirfilbylur, sem rykti
loft.farinu upp og skelti því svo
til jarðar aftur. Við það varð
sprenging í einum hreyflinum og
loftfarið brann til kaldra kola..
Daginn eftir voru hafin þjóð-
arsamskot, svo að Zeppeliu grðifi
gæti látið smíða nýtt loftfar.
Árið Í9Í0 fórst loftfarið „LZ
6“ og tveimur árum seinna brann
loftfarið „Schwabe'n“ lijá Dússel-
dorf. En þrátt fyrir þcssi óhöpp
tapaði hvorki þýska þjóðin nje
Zeppelin greifi trúnni á framtíð
íoftfaranna. Þetta var líka því að
þakka, að tvö loftför „Hansa“
og „Victoria Louise“ höfðu reynst
vel.
Svo komið stríðið og þá var svo
sem auðvitað að loftförin og upp-
götvun Zeppelins væri tekin í
þjónustu herstjórnarinnar. — En
áður höfðu þó nokkur loftför
farist og strandað. Nú var byrjað
á því af lcappi að smíða ný loft-
för. En hve mörg voru smíðuð
og hvað um þau varð, fekk al-
menningur ekki að vita. HerStjórn-
in þagði um það. Hið eina, sem
frjettist, var um árásir loftfar-
anna á England. Hitt frjettist
elcki fyr en löngu seinna, að í
Lundúnum liöfðu 12 loftför verið
skotin niður og einu þeirra höfðu
Bretar náð lítt skemdu. Bretar
notuðu sjer þetta auðvitað til
þess að byggja loftför af lílcri
gerð, og eitt. af þeim var enska
loftfarið „R 34“, sem flaug fyrst
yfir Atlantsliaf milli Edinborgar
og New York.
f Berliner Me'ereskunde-Museum
er stórt eikarspjald, þar sem á er
letrað hve mikið tjón þýski flot-
inn og loftflotinn beið í stríðinu.
Þar er þess getið að Þjóðverjar
liafi mist 33 loftför. En sje list-
inn lesinn nánar, lcemur það í ljós,
að á ófriðarárunum gengu 66
loftför úr flotanum, skotin niður
eða ónýtt á annan hátt. Sum urðu
fýrir eldingúm, í sumum urðu
sprengingar og sum ,,hurfu“. Og
að stríðinu loknu voru tekin af
Þjóðverjum öll þau loftför, sem
þeir áttu. .. ,v
Síðan 1919 hafa fá loftför verið
smíðuð. Merkast er „Bodensee“.
En af þessum 127 stóru loftförum
eru nú eklci nema tvö eftir, „Los-
Angeles“ og „Graf ZeppelkTL
Eitt er og í smíðum í Friedrichs-
hafen, en það á að bera númeT
„DLZ 128.“
Síðan Englendingar náðu fyrstas
þýska loftfarinu, hafa þeir stöðugt
verið að endurbæta loftför sin. Og
nú er stærsta og vandaðasta loft-
far þeirra „R 101“ nýlega „hlaup-
.ð af stokkunum.“ Það hefir kost-
að um 10 miljónir íslenskra króna.
Hefir það verið ætlunin, að hafa
það til langferða, svo sem frá
Englandi til Egyptalands, Ind-
lands og Ástralíu.
Skipið hefir fjóra hreyfla, eli
eir eru eklci knúðir ~neð benzíni,
lieldur með hráolíu. Er þetta al-
veg ný tegund hreyfla og heitir-
'sá Alan E. L. Chórlton, sem hefir
fundið þá upp. Hann segir að að-
allcosturinn við slíka hreyfla í
loftförum og flugvjelum sje sá,.
að eldhætta sje' ekki nándar nærri.
eins mikil. Auk þess geti hver
hreyfill komist af með 25% minnæ
af hráolíu heldur en benzíni, og
hún sje miklu ódýrari. Hyggur
hann að slíkir hreyflar muni hent-
ugri í stórar flugvjelar, sem eiga
að fara langferðir, 10 stunda flug
í einu eða meira, og geti þeir orðið
góðir fyrir þær flugvjelar, sem
ætla yfir úthöf og flytja póstr
því að minna fari fyrir olíunni
en benzíni og geti flugvjelarnar
því flutt meiri póst en ella.
Það er nú alllangt síðan, að
hreyfilvjelar líkar þessum voru.
gerðar handa kafbátum. En svo
kom vandinn að breyta þeim
þannig, að hægt væri að nota þær
i loftför. Hefir' Chorlton unnið að
því í fimm ár að breýta þeim
og þykist viss um, að þær muni
reynast vel í „R 101“. Aftur á
nióti halda aðrir vjelfræðingar
því fram, að „R 101“ sje þegar
orðið úrelt. Hreyfivjelarnar sjeu
elcki nógu kraftmiklar og loftfarið
geti því hvorki náð áætluðum
hraða nje flutt eins mikið með
sjer og til var ætlast.
Drengurinn: Krikett Hvað gefllg'
ur að yður, maðurt Sjáið þjer
ekki, að við erum að spila tennÍBt