Tíminn - 09.08.1980, Síða 2

2
Laugardagur 9. ágúst 1980
..Bandarikin verða
áfram okkar sterk-
asti markaður”
Timamynd: Róbert.
Kás — Vandi frystihúsanna hér
á landi, sem svo hefur veriö
nefndur, hefur mikiö veriö til
umræöu undanfarnar vikur og
mánuöi, ekki sist eftir þau
vandræöi sem fylgdu siöustu
hækkun fiskverös 4. júni sl. Inn I
þessimál hafa blandast sölumál
i Bandarfkjunum, en þar hefur
gætt nokkurra markaöserfið-
leika vegna efnahagskreppu
vestra.
Anæsta ári eru þrjátlu ár liöin
siöan Samband isl. samvinnu-
félaga og þeir fiskframleiöend-
ur sem selja i gegnum Sjávar-
afuröadeild Sambandsins
stofnuöu innflutnings- og sölu-
fyrirtæki i Bandarikjunum, sem
nú er nefnt Iceland Seafood
Corporation. Starfsemi fyrir-
tækisins hefur fariö vaxandi
meö árunum.
1 upphafi var þaö einungis
innflutnings- og söluskrifstofa,
en á árinu 1959 var keypt gömul
fiskréttaverksmiöja i útjaöri
Harrisburg í Pennsylvaniu. Upp
frá þvi hóf fyrirtækiö fram-
leiöslu og sölu á eigin fiskrétt-
um en áöur höföu einungis veriö
seldar fiskblokkir héöan aö
heiman til annarra framleiö-
enda, svo og flök og annaö fisk-
meti.
Fyrsta fiskréttaverksmiöjan
þótti alla tiö of litil og óhag-
kvæm, enda byggð upphaflega
til annarra hluta og á mörgum
hæðum. Um mitt áriö 1966 var
þvi opnuðny verksmiöja I Camp
Hill i Pennsylvaniu rétt fyrir
utan Harrisburg. SU verksmiöja
var rúmlega 30 þUs. í'ferfet aö
stærö. Siöan hefur tvisvar sinn-
um veriö byggt viö hana, þannig
aö áriö 1973 var hUn oröin 97
þús. ferfet.
A þessu ári er unniö aö þvi aö
stækka verksmiöjuna um ein
105 þús. ferfet til viöbótar,
þannig aö hún veröur orðin um
202þús. ferfet þegarþeim fram-
kvæmdum lýkur. Þessi stækk-
un, sem nú stendur yfir, kemur
til meöaö kosta hátt i 6 milljónir
dollara,eöaháttiþrjá milljaröa
isl. króna miöaö viö verölag i
dag.
Hinn 10. júli sl. tók Iceland
Seafood Corporation i notkun
nýja frystigeymslu sem er 1070
þús. kúbikfet aö stærö, og bætist
hún viö 620 þús. kúbikfeta
frystigeymslu sem fyrir var.
Vorum komnir i þrot
með geymslurými.
Guöjón B.ólafsson, sem veriö
hefur framkvæmdastjóri Ice-
land Seafood Corporation
undanfarin nim fimm ár, er
staddurhér á landi i sumarleyfi
þessa dagana. Timinn tók hann
tali og ræddi viö hann um starf-
semifyrirtækisins og söluhorfur
vestra.
Guöjón var fyrst spuröur
hvaða ástæöur heföu legið aö
baki þvi aö ákveöiö var aö
byggja svo myndarlega viö
fyrirtækiö.
—bessi stækkun er komin til
af ýmsum ástæöum sagði Guö-
jón. 1 fyrsta lagi voru frysti-
geymslurorönar allt of litlar frá
þvi siðast var stækkaö, en á
þeim tima hefur framleiösla á
fiskréttum nærri þvi tvöfaldast.
Viö vorum þvi komnir i algjört
þrot meö geymslurými, og var
þaö fariö aö hefta starfsemi
okkar. Þar aö auki haföi þaö
færst mjög I vöxt aö viö geymd-
um fisk i geymslum utan fyrir-
tækisins, þannig aö þaö þótti
hagkvæmt ao íeysa petta mái nú
meö myndarlegri nýbyggingu.
I ööru lagi er verksmiöjan,
vegna stööugt aukinnar fram-
leiöslu oröin of þröng, þannig aö
viö höfum ekki getað komiö á
nægilegri hagkvæmni I vinnslu,
og eins ekki getaö aukiö fjöl-
breytni i framleiösluvörum eins
og viö sjálfir vildum, án þess að
fá meira pláss.
I fyrra tókst okkur siöan að fá
mjög hagstætt f járfestingarlán,
og þótti þá vel henta aö leysa á
einu bretti bæöi geymslu- og
framleiösluvanda fyrirtækisins,
meö þvi að byggja i einum á-
fanga bæöi stækkun frysti-
geymslunnar og verksmiöj-
unnar sjálfrar. Þessi stækkkun
kemur til meö aö duga fyrirtæk-
inu næstu 5-10 árin og jafnvel
lengur, eftir þvi hvernig mark-
aðurinn þróast.
Þeir sjóðir, sem þessi
fyrirtæki hafa getað
myndað, eru sáralitlir
— Nú er þvl oft haldiö fram
Guöjón, aö sölufyrirtæki okkar
vestan hafs blómstri og skili af
sér góöum hagnaði, sem sföan
sjáist litiö til hér heima, meöan
aö frystihúsin hér á landi eigi
viö mikla rekstrarerfiölcika aö
striöa. Er eitthvaö til i þessu?
— Svariö viö þessari
spurningu er aö mlnum dómi
þaö, aö hér sé um gifurlega
mikinn misskilning aö ræöa.
Fyrirtækin fyrir vestan hafa
sem betur fer skilaö hagnaöi á
undanförnum árum, en sá hagn-
aöur er mjög litill og reyndar
sáralitill, miöaö viö þaö sem
gerist i þvi landi, þ.e. Banda-
rikjunum. Hagnaöur þessara
fyrirtækja er þaö litill aö viö
höfumraunverulega ekkert bol-
magn til aö standa i viöskipta-
striöi ef til þess kæmi, enda viö
stór og öflug bandarisk fyrir-
tæki aö etja. Viö verðum aö gera
okkur grein fyrir aö bæöi
islensku fyrirtækin, sem starfa
ytra, eru mjög litil á bandarisk-
an mælikvarða, þó aö segja
megi aö þegar tölunum er snúiö
yfir i isl. krónur og þær bomar
saman viö sambærilegar tölur
úr atvinnurekstri á tslandi, þá
hafi þessi fyrirtæki sum árin
blómstrað, ef menn vilja nota
þaö orö.
Hitt er þaö, aö markaöurinn
er mjög erfiöur á þessu ári, og
kannski erfiöari en hann hefur
veriö um langan tima. Flestir
viröast sammála um þaö, aö
hann sé nú erfiöari en á árunum
1973-1974. í okkar rekstri koma
þessir erfiöleikar fram I versn-
andi afkomu, þvi þó salan hafi
ekki minnkaö hjá okkur svo um-
talsvert sé, þá hefur afkoman
rýrnaö verulega.
Þaö er þvi alveg á hreinu aö
þeir sjóöir, sem þessi fyrirtæki
hafa getaö myndaö, eru sára-
litlir, og duga reyndar ekki til
neinna stórátaka ef kemur til
langvarandi markaöserfiöleika
og viöskiptastrlös. Þetta kemur
kannski best fram i þvi, að viö
þurftum aö taka okkur lán til
stærsta hluta þeirra fram-
kvæmda sem viö stöndum nii i.
Staöreyndin er aö minu mati
miklu fremur sú, aö viö höfum
ekki getaö byggt upp nægilega
öflug fyrirtæki vestra, frekar en
aömenn þurfi aö hafa áhyggjur
af þvi aö þau séu of öflug.
Samkvæmt bandariskum lög-
um og reglum, þá ber aö greiöa
yfir 50% af nettóhagnaöi fyrir-
tækja eins og þessara I skatta,
og ef til kæmi aö færa hagnaö
frá fyrirtækinu til eigenda þess
á Islandi, þá kæmi til viöbótar
yfirfærsluskattar, sem ég held
aö nemi nú um 35%.
Á þeim nærri 30 árum sem lið-
in eru frá þvi aö fyrirtækiö tók
til starfa, hefur aldrei veriö
yfirfæröur hagnaöur til eigenda
þess, hreinlega vegna þess að
viö höfum aldrei verið nægilega
öflugir tilaö þaö væri hægt. Þar
aö auki tapaöi fyrirtækiö veru-
legum fjármunum á sinum fyrri
árum. Þaö er raunverulega
ekkifyrrená allra siöustu árum
sem fyrirtækið hefur fariö aö
skila einhverjum hagnaöi, þvi
upphaflega fór hann til aö
greiöa niöur töp fyrri ára. Þá
heyröust ekki raddir um aö
hagnaöur fyrirtækjanna fyrir
vestan væri of mikiU, og þvi sið-
ur minntist nokkur á aö hjálpa
til viö aö borga upp tapið.
Fórum að finna fyrir
samdrætti i september
i fyrra
— En svo viö snúum okkur aö
markaðserfiðleikunum vestra.
Hvenær uröuð þiö þeirra fyrst
varir?
— Menn uröu varir viö
breytingar á markaöinum i
Bandarikjunum strax I septem-
ber á sl. ári, og þá fór aö bera á
samdrætti i' efnahagslifinu al-
mennt. Sérfræðingar deildu aö
visu um þaö fram á fyrsta árs-
fjóröung þessa árs, hvort um
samdrátt væri aö ræöa, en ég
held aö þeir, sem stunda viö-
skipti i Bandarikjunum, hafi
verið búnir aö komast aö þvl
löngu fyrr, eöa i ágúst eða
september áriö 1979.
Aö þvi er okkur varðar, fór
fyrst aö bera á samdrætti I sölu
hjá veitingahúsum og veitinga-
húsakeöjum, sem eru okkar
stærstu viöskiptavinir. Vaxta-
hækkunin I byrjun þessa árs,
sem reyndar hófst i lok siöasta
árs, leiddi til þess aö allir þeir,
sem gátu, drógu úr birgöahaldi
sinu, sbr. heildsalar og veitinga-
hús. Bæöi þessi atriöi leiddu
auövitaö til minnkandi sölu á
flestum matvælum, og fiskurinn
okkarfékkaökenna á þvi, engu
siöur en aörar vörutegundir.
Ég myndi segja, aö frá þvi i
september hafi þetta aöallega
komiö fram i harönandi verö-
samkeppni. Þegar sala á fiski
og fiskréttum fór minnkandi,
reyndu allir, sem þessi viöskipti
stunda, aö halda sinum hlut, og
sú leiö, sem flestir völdu, var sú
að lækka veröiö. Þannig hefur
verösamkeppni veriö geysilega
hörö á undanförnum tólf mán-
uöum. Eins og ég sagöi áöan
hefur þetta aöallega komiö
fram i versnandi afkomu fyrir-
tækisins.
— Hverjir eru þá aöal keppi-
nautarnir?
— Þaö þarf engan aö undan-
skilja. Kanadamenn hafa veriö
mjög haröir keppinautar, og þá
sérstaklega vegna þess aö þeir
selja sin flök á mun lægra veröi
en viö. Verömunur á kanadisk-
um og islenskum þorskflökum
hefur aldrei verið meiri en nú.
Hvaö framleiddu vörurnar
snertir, þarf ekki aö tala neitt
sérstaklega um Kanadamenn.
Ég held, aö allir hafi gerst jafn
sekir i þvi, ef viö viljum oröa
þaö þannig, aö bjóöa niöur verö
hver fyrir öörum. Þaö hefur
veriö barist hart um hvern ein-
asta bita.
Guöjón B. ólafsson.
ISC ekki rekið með
halla
— En hvaö þoliö þiö þessa
samkeppni lengi?
— Ég kann ekki aö svara þvi.
Ég get þó sagt þaö, aö á sjö
fyrstu mánuöum þessa árs
hefur Iceland Seafood
Corporation (ISC) ekki verið
rekiö meö halla, þd aö afkoman
hafi versnaö til muna frá fyrra
ári.
Enéggetlika sagtþaö, aöþaö
er ekki nokkurt vafamál að
þetta markaösástand hefur
komiö illa viö marga, t.d. var
nýlega lögö niöur fiskretta-
verksmiöja sem hafði veriö
leiðandi á þessu sviöi allt fram
á siöustu ár.
— Hvaö áttu von á þvi aö þess-
ir markaöserfiðleikar standi
lengi yfir?
— Þaö er erfitt aö spá nokkru
um þaö, en margir held ég aö
búist við aö i byrjun næsta árs
fari þetta ástand aö breytast til
batnaöar. Og min kenning um
þessa hluti er almennt talaö sú,
aö við getum ekki búist viö stöö-
ugu góöæri, hvorki { Bandaríkj-
unum né annars staöar.
Viö getum ekki búist viö þvi
aö verö hækki og sala aukist frá
ári til árs. Mér finnst að ef viö
fáum fimm til sjö ár góö af
hverjum tiu, þá getum viö
sæmilega viö unaö. Þaö er óhætt
aö segja, aö okkar starfsemi
hafi veriö mjög hagstæö sl.
fimm ár, þannig aö þó aö viö fá-
um éitt til eitt og hálft ár eins og
nú, sem telja megi erfiö, þá er
ég ekki i minnsta vafa um það,
aö þetta ástand á eftir að breyt-
ast til batnaöar.
Allt tal um aö Bandarikja-
markaöurhafi hruniö og að viö
þurfum aö leita nýrra markaöa
er mjög oröum aukiö og mjög ó-
raunhæft aö minu mati. Ég held
að þaö sé enginn vafi á þvi, aö
Bandarikjamarkaður er og
veröur okkar sterkasti markaö-
ur a.m.k. i náinni framtiö, þ.e.
næstu einn eöa tvo áratugi.
Þaö er algjörlega óraunhæft
fyrir okkur tslendinga aö halda
aöeins verulegursamdráttur og
átt hefur sér staö i bandarisku
efnahagslifi á siöustu mánuö-
um, komi ekki viö okkar starf-
semi.
Bandarikjamarkaður
hefur skilað okkur
bestum árangri
— Nú hafa sölusamtök hér á
landihlotið nokkurt ámæli I fjöl-
miðlum fyrir aö hafa lagt of
mikla áherslu á Bandarikja-
markaö og um leiö vanrækt
aðra markaöi, Hver er þin skoö-
un á þvi máli?v
— Þetta er annaö mál, sem ég
held gð hafi veriö blááið meira
út en góöu hófi gegnir, og þá
meira af vanþekkingu og mis-
skilningi en nokkru ööru.
Það er ástæða fyrir þvi aö viö
höfum lagt höfuðáherslu á
Bandarikjamarkaö á undan-
förnum árum með sölu á fryst-
um fiski. Sú ástæöa er fyrst og
fremst sú, aö Bandarikjamark-
aöur hefur skilaö okkur bestum
árangri, hæstu veröi, og þar
höfum viö haft möguleika á aö
byggja upp okkar eigið sölu-
kerfi.
Ég minntist á þaö áöan, aö
ekki heföi veriö fluttur heim
hagnaöur frá fyrirtæki okkar
fyrir vestan. En þaö má fullyröa
aö sú starfsemi hefur skilaö á-
rangri i mjög rikum mæli fyrir
frystihúsin. Sú staðreynd aö viö
höfum þar okkar eigiö fram-
leiðslu- og sölukerfi hefur skilaö
gifurlegum árangri beint og ó-
beint, umfram þann árangur
sem heföi náöst, ef viö heföum
sjálfir engin itök á þessu
markaöi.
Þetta er bæöi opinn og frjáls
markaöur, og hann skilar okkur
meiri og betri árangri en nokk-
urannar markaður heföi getað.
Afþeimástæöumhöfum viö lagt
höfuöáhersluna á Bandarikja-
markað.
Égheldaö þaö sé ekki hægt aö
álasa okkar sölusamtökum
heima, fyrir aö hafa ekki fylgst
meðþróuná öörum mörkuöum.
Bæöi SH og Sjávarafuröadeild
Sambandsins tóku t.d. fljótt viö
sér þegar breski markaöurinn
opnaöist aö nýju, og sala hl
Bretlands hefur stóraukist á
undanförnum árum. Staðreynd-
in er bara sú, að þau lönd sem
eru opin fyrir innflutningi á
frystum fiski og eru tilbúin aö
greiöa þaö verö sem við teljum
okkur þifrfa, fyrir eitthvaö um-