Tíminn - 13.09.1980, Qupperneq 7

Laugardagur 13. september 1980
7
Ingvar Gíslason menntamálaráöheiTa:
Hver skóli skal vera sjálf-
stæður en ekki einangraður
Kafli úr ræöu á Fjórðungsþingi Norölendinga
Menn kannast viö hugmyndir
Asatrúarmanna hinna fornu um
sköpun heimsins. Þaö væri aö
visu bæöi ósanngjörn og gróf
samliking aö likja framhalds-
skólafyrirkomulaginu nú viö
óskapnaö Ginnungagaps áöur en
heimurinn tók á sig lit og lögun.
En aö vissu leyti stöndum viö i
svipuðum sporum og þeir Bors-
synir foröum, sem réðu Ými jötni
bana og sköpuöu jöröina úr lik-
ama hans. Svo merkur ,(áfangi”
sem Ýmir jötunn var lifandi i
sköpunarsögu heimsins, þá fór
heiminum óneitanlega fram við
þaö aö Borssynir lögöu hann
(Ými) aö velli og gerðu úr honum
jörð þá, sem enn er griðland
mannkynsins.
Ég vil ekkert misjafnt segja um
Ými jötun, — nema siður sé. Ég
vil að hann njóti sannmælis.
Sannleikurinn er sá að hann kom
aö meira gagni dauöur en lifandi,
— og er ekki einn um það.
En svo ég haldi mér viö efniö þá
eigum við Islendingar varla ann-
ars kost en að leggja fyrir róöa
það skipulag framhaldsskóla,
sem verið hefur og reisa nýtt i
staðinn.
hver skóli sé áfram sjálfstæður,
enhanná ekkiaövera einangrað-
ur. Hann veröur aö lita á sig sem
hluta af heild.
Ný stefna í mótun
Þessi nyja stefna i framhalds-
skólamálum hefur veriö aö mót-
ast smám saman undanfarin örfá
ár. Hún er varla miklu eldri en 6-8
ára. Hennar fer litið sem ekkert
að gæta fyrr en rétt fyrir miöjan
þann áratug, sem nú er að enda.
Ég hef ekki aðstööu til þess nú aö
gera grein fyrir upphafi stefnunn-
ar hér á landi i smáatriðum. En
það vil ég þó segja aö hún er til
orðin fyrir umræður milli margra
aöilja og fyrir áhrif úr ýmsum
áttum. Þar koma við sögu starf-
andi skólamenn, kennarar, skóla-
stjórar og skólanefndarmenn,
embættismenn og sérfræöingar,
stjórnmáiamenn og sveitar-
stjórnarmenn, sem i vaxandi
mæli hafa sýnt þessu verkefni
áhuga, og er skylt að þakka það.
Fyrri hluti
vettvangi fyrr en haustið 1976 eöa
jafnvel nokkru siðar, eftir aö
framhaldsskólafrumvarpiö var
prentaö i fyrsta sinn ásamt ýtar-
legri greinargerö.
Almenn
kynning málsins
Alþingi hefur á ýmsum timum
rætt þessi mál, þótt lög hafi ekki
verið sett. Alþingi og mennta-
málaráðuneytiö gengust fvrir þvi
að fyrsta gerö frumvarpsins var
send meira en 100 aöiljum til um-
sagnar, og umsagnir hafa borist
frá fjöldamörgum af þessum
aðiljum, fleirum en ég man frá aö
segja i svipinn. Timinn hefur þvi
vissulega verið notaöur til þess aö
kynna þetta mál, enda ekki van-
þörf á. Sagan virðist benda til
þess að breytingar á skólalöggjöf
taki yfirleitt langan tima. Ég
minni sérstaklega á grunnskóla-
frumvarpið, sem var til umræöu á
hverju þinginu eftir annað á ára-
bilinu 1969-1974, þegar þaö loks
varö að lögum. Þá sýnir reynslan
aö langan tima tekur að fram-
kvæma slika löggjöf. Gleggsta
dæmið um það eru fræðslulögin
raunhæf framkvæmd hennar get-
ur oröiö. Ég er ekki að gefa neitt
sérstakt I skyn meö þessum orö-
um, en þaö er alls ekki óhugsandi,
aö sett séu lög, sem erfitt reynist
aö framkvæma. Þá er ver af stað
fariö en heima setiö.
Framkvæmd
laga skiptir öllu
Ég sat i sumar fund mennta-
málaráöherra nokkurra Evrópu-
rikja. Þar kom fram i umræöum
að riki höföu samþykkt stóra
lagabálka um skóiamál, en varla
komið nærri þvi aö framkvæma
slika löggjöf svo aö mynd væri á.
Sem dæmi heyröi ég nefnt að
tyrkneska þingiö heföi afgreitt
lög um skólamál sem væru sér-
stök fyrirmynd um gott skipulag
og lýðræðishugmyndir i fræðslu-
málum. Gallinn er hins vegar sá,
aö þetta skólakerfi er aöeins til á
pappir en finnst ekki i raunveru-
leikanum. 1 raun og veru er ekki
til aumara skólakerfi i - viöri
veröld, svo að segja, en i Tyrk-
landi, þótt löggjöfin sé fullkomin.
E.t.v. finnst einhverjum útúr-
Lyftistöng
þjóðfélagsins
Ég vil þó alls ekki nota stór orð i
þessu sambandi eða láta hafa þaö
eftir mér aö ég telji framhalds-
skólakerfið, eins og það hefur
lengi veriö, einhvern allherjar-
óskapnaö, sem ekki á skilið neina
málsvörn. Það væri ósanngjarnt
aö halda sliku fram. Þeir skólar,
sem við meö rétti getum kallaö
framhaldsskóla, — ég nefni
menntaskólana, iðnskólana, Vél-
skóla Islands, Stýrimannaskól-
ana, Verslunarskóla Islands,
Samvinnuskólann, bændaskól-
ana, Hjúkrunarskólann, Ljós-
mæðraskólann aö ógleymdum
héraðsskólum og gagnfræöaskól-
um, — allir þessir skólar eiga sér
merka sögu. Þeir hafa reynst
Seinlætí löggjafans
Þegar rætt er um mótun hinnar
nýju stefnu i framhaldsskólamál-
um er að minum dómi eölilegt að
staldra viðeina dagsetningu ööru
fremur. Þaö var 25. nóvember
1974 sem þáverandi menntamála-
ráöherra, Vilhjálmur Hjálmars-
son, skipaði 4 starfsmenn i
menntamálaráðuneytinu i nefnd
til þess aö gera tillögur um
breytta skipan náms á fram-
haldsskólastigi. Þessi nefnd
starfaði rúmlega 1 1/2 ár og skil-
aði áliti sumariö 1976. Af þessu
sjáum viö aö 4 ár eru nú liöin siö-
an fyrstu heildar tillögur komu
fram um nýskipan framhalds-
skólastigsins. Bráðlátum mönn-
um finnst kannske langt um liöiö
siöan þessar tillögur bárust og
undrast þaö hversu Alþingi hefur
verið seinlátt aö gera þær aö lög-
Barnaskólinn á Húsavik
Kennaraskóiinn viö Stakkahliö
um. En mönnum eins og mér sem
finnst hraðinn ekki einhlitur
mælikvaröi á framfarir og aö
seinlæti sé yfirleitt skárra en
hroðvirkni, þykir þetta ekki lang-
ur timi, þegar um svo viðamikið,
vandmeðfarið og kostnaöarsamt
mál er aö ræöa. Ég mun þvi litt
haggast, þótt ég kunni að heyra
ásakanir i garö rikisstjórnar og
Alþingis um seinlæti, ef ekki aö-
geröarleysi, i þessum efnum. Hiö
rétta er aö framhaldsskólamálið i
núverandi mynd er tiltölulega
nýtt af nálinni. Það er naumast
tekiö fyrir á almennum umræöu-
frá 1946 , sem voru aldrei að
fullu framkvæmd, þótt þau stæöu
aö stofni til i 28 ár. Það væri fróð-
legt aö geta gert grein fyrir þvi
hvers vegna fræðslulögin frá 1946
voru aldrei framkvæmd. Yfirleitt
væri fróölegt að athuga hvernig
til tekst að framkvæma viöa-
mikla og stórhuga löggjöf á hvaða
sviöi sem er. Væri ástæöa til aö
kanna hvort hugsanlegt sé að lög-
gjöf sé stundum sett til mála-
mynda, ef svo má segja, e.t.v. til
þess að sýnast fyrir áhugamönn-
um á þvísviði sem löggjöfin fjall-
ar um án tillits til þess hversu
dúr að minnast á þetta. Og þaö er
það aö nokkru , en þó ekki að öllu
leyti. ,,I upphafi skyidi endirinn
skoða”, sagði gamla fólkið þegar
mikið stóö til. Ég ætla aö leyfa
mér að halda þvi fram, aö ekki
hafi legið á að setja viðamikla
löggjöf um nýskipan framhalds-
skólastigs, fyrr en landsmenn
væru sæmilega kunnugir málinu
og ráöandi öfl i landinu tilbúin
aö framkvæma lögin á eðlilegan
hátt, m.a. með þvi aö leggja nýju
fyrirkomulagi fé og mannafla til
þess aö reka þaö áfallalitið.
Framh. Inæsta blaöi.
þjóðfélaginu mikil lyftistöng.
Þeir hafa ráöið miklu um
menntunarframfarir i landinu,
ekki sist á sviöi starfskunnáttu og
verkmenntunar yfirleitt. Hvar
heföi þjóöfélagiö verið statt og
hvar væri verkmenningu að finna
I þessu landi, ef þessara skóla
hefði ekki notiö viö? Þess vegna
vara ég viö þvi aö menn gangi á
hólm við gamla framhaldsskóla-
fyrirkomulagið i einhverjum
vigahug eða byltingarþröng-
sýni. Þaö er alveg óþarfi aö
efna til byltingar, þótt rætt sé um
nýskipan framhaldsskólakerfis-
ins. Skipulagsbreytingin, sem um
er rætt og að er stefnt, felst ekki i
þvi aö leggja niður skóla, loka
gömlum og grónum skólastofnun-
um, heldur aö samræma störf
þeirra, samhæfa verkefnin, gera
kerfið skilvirkara, eins og nú er
sagt, draga úr tviverknaöi. Hin
nýja hugsun miðast viö þaö aö
Seljaskóli I Breiöholti