Tíminn - 26.11.1980, Síða 6

6
Miðvikudagur 26. nóvember 1980.
1Hf <S>
$Mi$i
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Augiýsingastjóri:
Steingrímur Gfslason. Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdótt-
ir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson. — Ritstjórar: Þórar-
inn Þórarinsson, Jón Helgason, Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hallgrlmsson.
Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur,
Stefánsdóttir, Ellsabet Jökulsdóttir, Friðrik Indriðason, Frlða
Björnsdóttir (Heimilis-Timinn), Heiður Ilelgadóttir, Jónas Guð-
mundsson, Jónas Guðmundsson (Alþing), Kristln Leifsdóttir,
Ragnar örn Pétursson (Iþróttir). Ljósmyndir: Guðjón Einars-
son, Guðjón Róbert Agústsson. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir.
Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, Marla
Anna Þorsteinsdóttir. — Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar:
Slðumúla 15, Reykjavlk. Simi: 86300. Auglýsingasimi: 18300.
Kvöldsimar: 86387,86392.—Verö I lausasölu : kr. 280. Áskriftar-
gjald á inánuði: kr.5500.— Prentun: Blaðaprent hf.
Svart á hvítu
Enda þótt fulltrúana á þingi Alþýðusambands
íslands greini á um flesta hiuti aðra eiga þeir það
sameiginlegt að þeir vilja allir sem einn standa á
félagslegum rétti launþega og verja kaupmátt
þeirra launa sem um hefur verið samið. í kjara-
málum um þessar mundir hlýtur kaupmátturinn
að verða meginatriðið þar sem ljóst er að það hall-
ar nokkuð undan fæti bæði vegna verðbólguþróun-
ar og viðskiptakjara.
Nú eru horfur þær að verðbólga verði á næsta ári
sem næst 70% , og verður það þá næsta óglæsilegt
met. Á sama tima eru likur til að kaupmáttur
kauptaxta allra launþega rýrni um allt að 6%, og
er þess þá að geta i þvi sambandi að skerðingin
verður meiri varðandi þá sem minna hafa fyrir.
Forsendur slikrar spár eru þær að engar gagn-
gerar breytingar fáist fram á þvi sjálfvirka verð-
bólgu- og visitölukerfi sem nú er við lýði. í öðru
lagi er gert ráð fyrir að nauðsynlegt verði að halda
atvinnuvegunum gangandi með stöðugu gengissigi
og sama þróun haldi áfram og verið hefur i verð-
lagsmálum almennt. Og þessi spá er ekki úr lausu
lofti gripin, heldur byggist hún á áætlun sem Þjóð-
hagsstofnun er borin fyrir samkvæmt öruggum
heimildum.
í þessari spá er ráð fyrir þvi gert að milli áranria
1980 og 1981 hækki erlendur gjaldeyrir að meðal-
tali um allt að 60% sem jafngildir tæplega 40%
lækkun á gengi islensku krónunnar. Fari svo má
vist hiklaust segja að nýkrónan okkar fari fyrir lit-
ið.
Spáin lýsir þvi að við þessar óbreyttu aðstæður
muni kauptaxtar i landinu hækka i krónum talið
um semnæst60%, en sem kunnugt er miðast sjálf-
virka visitölukerfið okkar einvörðungu við upp-
talningu i krónutölum hvort sem verðmæti standa
að baki eða ekki. Þessi hækkun um u.þ.b. 60% mun
þvi ekki færa neinum minnstu kjarabót, — nema
siður væri. Og ekki mun staða atvinnuveganna
batna i sliku ástandi, heldur verður á þvi sviði
haldið áfram að hrekjast úr einu viginu i annað
koll af kolli.
Við aðstæður þær sem spáin lýsir er tómt mál að
vænta þess að unnt verði að lækka vexti svo að
verulegu nemi. Vandi húsbyggjenda og atvinnu-
fyrirtækja i uppbyggingu verður þvi ekki leystur á
einn eða annan veg á næstu tólf mánuðum fari þvi
fram sem horfir.
Þessi spá er óglæsileg svo að ekki sé meira sagt.
En hún mun styðjast við öruggustu heimildir og
reyndar ætti hún ekki að koma neinum á óvart.
Hún sýnir svart á hvitu þann vanda sem við er
að fást. Hún sýnir ljóslega að við verðum að rjúfa
vitahringinn. Hún hlýtur að gefa forystumönnum
launþegasamtakanna tilefni til að fjalla opinskátt
um öll þessi mál á þingi Alþýðusambandsins i þvi
skyni að mörkuð verði ný stefna i átt til róttækra
breytinga á þvi efnahagskerfi sem hér hefur við-
gengist allt of lengi til hindrunar framförum og
þjóðinni til skaða.
JS
Þórarinn Þórarinsson:
Erlent yfirlit
SA SPADOMUR hefur fengiö
vængi meðal almennings i Pól-
landi, að bráölega muni stjórnin
gefa út fyrirskipun þess efnis,
að ekki megi vera minni vega-
lengd milli kjötverzlana en
þrjár mllur. Skýring á þessu er
sú, að annars muni biðrööunum
lenda saman.
Mikill skortur er nú á mörg-
um lifsnauðsynjum i Póllandi,
einkum þó landbúnaðarvörum.
Veöráttan hefur verið mjög
áhagstæð pólskum landbúnaði á
þessu ári og hefur það að sjálf-
sögðu gert ástandiö enn verra,
sem var þó slæmt fyrir.
Siðan Kania tók við flokksfor-
ustunni hafa verið gerðar marg
háttaðar ráðstafanir bæði til
útvegunar á matvælum og
skömmtunar á þeim. I þessum
tilgangi er unnið aö þvi að fá
aukinlán erlendis, m.a. þriggja
milljarða dollara lán i Banda-
rlkjunum.
Þá er unniö að margvislegum*
fyrirætlunum um endurreisn
efnahags og atvinnulifs.
Eitt helzta skilyrði þess, að
ráðagerðum þessum verði
komið i framkvæmd, er tryggur
vinnufriður. Haldist minni eða
meiri verkföll áfram, mun það
trufla þessar ráöagerðir meö
margvislegum hætti og auka á
erfiðleikana, sem fyrir eru.
Endalokin gætu oröið hrein upp-
lausn, sem kallaði á beina fhlut-
un Rússa.
ast óháöu verkalýöshreyfing-
una og sjónarmið hennar og
katólskukirkjunnar, sem hún er
i nánum tengslum við.
M.a. hefur Kania gert
katólskan mann að varafor-
sætisráðherra og látið þrjá ráð-
herra vikja úr stjórn sinni, en
þeir voru taldir andvigir óháðu
verkalýðshreyfingunni. Ýmsir
héraðsleiðtogar Kommúnista-
flokksins hafa veriö látnir
vikja.
Þá hafa óháöu . verkalýðs-
félögin fengið sérstakan tima til
umráða i pólska útvarpinu, auk
þess, sem þeim hefur verið leyft
að hefja blaðaútgáfu.
UM þessar athafnir Kania er
vafalitiðekki eining i Kommún-
istaflokknum. Svokallaðir harð-
linumenn hafa bersýnilega
orðiö undir að sinni og
leiötogarnir i Kreml hafa sætt
sig við þaö. En hvað verður það
lengi? Það fer eftir framvind-
unni I Póilandi.
Rússar fylgjast áhyggjufullir
meö ástandinu I Póllandi. Það
má ráða af sjónvarpsræðu, sem
Leonid Zamyathin, aðaltals-
maöur miðstjórnar Kommún-
istaflokksins og náinn sam-
verkamaður Brésnjefs,hélt 15.
þ.m.
FLEST bendir til að leið-
togarnir i Kreml vilji komast
hjá slikri ihlutun i lengstu lög.
Þeir hafa lært sitthvað I Afgan-
istan. Þeim er ljóst,aö Pólland
er ekki sambærilegt viö Ung-
verjaland og Tékkóslóvakiu.
Leiötogarnir i Kreml telja
Sovétrikjunum einnig hag-
kvæmt, að slökunarstefnan
styrkist, þvi að þeir glima sjálf-
ir við margvisleg efnahagsleg
vandamál heimafyrir og þurfa
þvi á samstarfi við vestrænar
þjóðir að halda. Bein ihlutun
Rússa í Póllandi yrði banabiti
slökunarstefnunnar.
Yfirleitt er talið, að á fundi
þeirra Kania og Brésnjefs i
Moskvu fyrr i' þessum mánuði,
hafi Brésnjef lagt áherzlu á, að
Pólverjar yrðu sjálfir að leysa
mál sin. Hann hafi lýst sig þvi
fylgjandi, að óháöa verkaiyðs-
hreyfingin fengi fulla viður-
kenningu en siðan yrði reynt að
ná samstarfi við hana um hina
efnahagslegu viðreisn.
Eftir fund, sem þeir áttu
siðar, Kania og Lech Walesa,
leiðtogi óháðu verkalýðssam-
takanna, virtist hafa náðst
samkomulag milli þeirra um
þetta sjónarmið.
Walesa lét þá svo ummælt, að
Pólverjar ættu aö stefna að þvi
að sama efnahagsundur gerðist
i Póllandi og gerzt hefði I Japan.
Hann varaöi fylgismenn sina
jafnframt við þvi að ofmeta
sigurinn, sem vannst, þegar
hæstiréttur veitti frjálsu verka-
lýðshreyfingunni fulla viður-
kenningu.
Stjórnarathafnir Kania hafa
bent til þess aö hann vildi nálg-
Kania og Brésnjef.
Tekst Walesa að ná fullri stjórn á .óháöu verkalýðshreyfingunni?
Af ræðu hans hafa erlendir
fréttaskýrendur dregið þá
ályktun að Rússar muni forðast
beina ihlutun i lengstu lög, en
beita pólsku leiðtogana ýmsum
þrýstingi. M.a. sé Austur-Þjóð-
verjum og Tékkum ætlað að
gagnrýna óháðu verkalýössam-
tökin og beita ýmsum beinum
þrýstingi, eins og takmörkun á
ferðalögum milli landanna.
Rússar sjálfir muni fara hóf-
legar i sakirnar. Þeir muni
einkum leggja áherzlu á, að
Pólverjar leysi mál sin sjálfir,
en vara viö hættunni, ef það
tekst ekki.
Þá vakti þaö sérstaka athygli,
að Zamyathin varaði við auk-
num lántökum Pólverja vestan-
tjalds. Leiötogarnir i Kreml
viröast óttast, að slikt gæti
aukið um of samskipti Pólverja
við vestrænu rikin og gert þá
háða þeim.
Framvindan i Póllandi veltur
nú bersýnilega mest á þvi, hvort
Kania og Walesa tekst aö hafa
stjórn á liðsmönnum sinum.
Kaniavirðisthafa sæmileg tök á
flokknum, eins og er.
Hitt er tvisýnna, hvort Walesa
tekst að hafa nægileg tök á liði
sinu. Óháðu samtökin eru enn
laus I reipunum og einstakir
hópar innan þeirra fara oft sinu
fram og efna til skæruverkfalla.
Walesa hefur varað eindregiö
við þessu, en honum hefur verið
misjafnlega hlýtt. Eftir að
sigurinn vannst með úrskurði
hæstaréttar, virðast tök Walesa
á óháðu verkalýðshreyfingunni
ekki söm og áður.
Hættan, sem nú vofir yfir Pól-
landi, felst i þvi, að skæruverk-
föllin haldist áfram og auki enn
efnahagserfiðleikana. Slikt gæti
endað með fullkominni upp-
lausn.
Verða skæruverkföll
Pólverjum að falli?
Uggvænlegar horfur, ef þau halda áfram