Tíminn - 18.01.1981, Page 2

„Myrk er stofa, mannlaus bær
- má ég sofa hjá þér?”
Jón Pálsson frá Hlið undir
Eyjafjöllum var kunnur maður á
sinni tið.Hann var ekki veraldar-
hyggjumaður á borgaralega visu,
lausbeizlaður nokkuð i háttum
sinum og varð hálfgerð þjóð-
sagnapersóna. Steinn Steinarr
hóf að yrkja um hann langa rimu,
og eru varðveitt af henni innan
við fjörutíu visur, hvað meira
sem kann einhvern tima aö hafa
komizt af henni á blað.
Margt 1 þessari rimu er hinn
snjallasti kveðskapur, svo sem
vænta má, og helzt við að jafna
rimu Arnar Arnarsonar af Oddi
sterka á Skaganum, þótt sá sé
munur, að örn lauk sinni rimu og
lét prenta hana.
I upphafi Hliðar-Jóns rimna
ávarpar skáldið imyndaöa konu,
og er þar likt eftir mansöngvum
hinna gömlu rimnaskálda, og er
ekki gleymt aö hafa uppgerðar
litillæti að ivafi:
Hækkar öngu hagur minn,
heims á göngu þynnist vangi,
hringaspöngin hýr á kinn,
hlýtt er löngum þér i fangi.
Hygg ég óðar- hallt sé ker,
hismi og tróð þar margur finni,
hrundin góða, þó ég þér
þetta bjóði af fátækt minni.
Þó ég meini þetta og hitt,
þér ég reyna vil að segja:
Þú ert eina yndið mitt,
unz ég seinast fer að deyja.
Siðan vikur sögunni austur
undir Eyjafjöll:
Guðahöllu glik að sjá
glóir mjöll á landi þvisa
Eyjafjöllin ægihá
yfir völlu gróna risa.
Hér er sveitin góö og græn,
grund og leiti hlær við sólu,
ör og teit sem valgrund væn,
vöknuð heit af svefni njólu.
Fast við kletta freyöir sær,
flár og grettur undir brúnum,
sælt og mettað grasið grær
á góðum, sléttum afbragös-
túnum.
Hér á setri, veröld við,
vart mun betra þér að inna,
seint á vetri, fræg og frið,
fæddist hetja rimna minna.
Vafinn flikum, finum sizt,
fáum glikur austanvérum,
flim og ýkjur finnst oss vist
fæðing slik, sem getur hér um.
Laxveiðileyfi óskast
Góð laxveiðiá með 4 stangir eða fleiri,
óskasti sumar og næstu sumur á besta
veiðitimanum. í boði er há greiðsla strax.
Hringið i Steingrim 91-86300, auglýsinga-
deild blaðsins.
KONTRA-kvartettinn
heldur tónleika mánudag 19. janúar kl.
20:30.
Á efnisskrá eru:
W.A. Mozart: Kvartett nr. 14 i g-dúr (KV.
387),
Carl Nielsen: Kvartett nr. 2 i g-moll (op
13)
A. Dvorak: Kvartett nr. 11 i f-dúr (op 96)
Verið velkomin NORRÆNA HÚSIÐ

Lækningastofa
Hef opnað lækningastofu
í Domus Medica, Egilsgötu 3,
5. hæð. Viðtalspantanir í
síma 15477
Gunnar Valtýsson, læknir.
Sérgrein:
A/mennar /yfja/ækningar,
innkirt/a og efnaskip tasjúk*
dómar, sykursýki
Lék í haga að legg og skel,
langa daga, bjartar nætur,
blitt og fagurt barns i þel
Bragi og Saga festu rætur.
Hljóður sat og hlusta vann
hann á natin orösprok manna,
sprettólatur spaks i rann,
spar á mat með hegðun sanna.
Eitt af þvl, sem við augum
blasti undir Eyjafjöllum, var
hafið, þar sem bátar morruöu á
miöum. Nú segir af þvi:
Seiðir lýði sævarblik,
sjá má viða bát á floti.
Þykir tiðum þungt um vik
þeim, sem biða heima i skoti.
Læsist skyndilega um sál
löngun biind til ævintýra,
engan bindur annars mál,
út I vindinn flestir stýra.
Jón geröist vertiðarmaður i
Vestmannaeyjum, og er ekki i kot
visað:
Mörg hér reyndist mjög indæl
meyjan hrein til staðar,
meðan treinist sæt og sæl
sólin einmánaðar.
Vist þó bágt sé viðhorf mitt
og veröid fátt mér gefi,
ei skal þrátta um það né hitt:
þig ég átta hefi.
Jón er vertiðarmaöur I Eyjum
og ferst karlmannlega:
Sizt við mjamtar saltri gusu,
sýnist tamt hvar hættast er,
iðinn jafnt við ár og pusu,
afliö skammtar hvergi sér.
Þessu næst liggur leið Hliðar-
Jóns á fund þeirra kvenna, sem
eru „fyrir sunnan höfin blá”. Þar
kemst hann I miklar mannraunir:
Fljúga illkvittnust skot
og skeyti,
skapið hitnar ört til sanns,
oft á skytning öls við teiti
allur vitnast hugur manns.
Situr þrjótur sals við endi,
svert með blót og hreystiskrum,
augnagjótur illar sendi
undan ljótum brúnunum.
Þá i hvelli þeygi biauður
þessum smelli pústri á kinn.
Loksins féli þar likt og dauður
ljótur meiludóigurinn.
Og áfram heldur saga Hliöar-
Jóns, ýmist i fangi kvenna eða
drifi sævar og er þó ekki ávallt
óskabyr:
Lifs um angurs viðan vang,
vist ég ganginn herði,
eikin spanga, i þitt fang
oft mig langa gerði.
Bragaföngin burtu sett,
botn i söng minn sleginn,
situr löngum sorgum mett
sál min öngu fegin.
Brautargengi brestur mig,
bót ég enga þekki,
ó, hve lengi þreyði ég þig,
þó ég fengi ekki.
Byigjan rýkur, bylur hvin,
byrgist vik og ögur,
hár þitt strýk ég, heillin min,
hrundin ýkjafögur.
Feilur ofan fjúk og snær,
flest vill dofa Ijá mér,
myrk er stofa, mannlaus bær,
— má ég sofa hjá þér?
Þessu hrafli úr rímunum lýkur
svo með siöustu visunum, sem til
eru :
Hart mig sló oft heimur bráður,
hugarins nóga átta ég pin,
harmi sóar helzt sem áður
hýrust móins beöjalin.
Fljótt sem galdur fram hjá þustur
flýgur skvaldur tvitugs manns.
Furðukaldur feigðargustur
fer um aldinn vanga hans.
Þetta er orðið svo langt mál, að
viö verðum að láta Stein Steinarr
róa einskipa þennan sunnudaginn
með Jón sinn frá Hlið i stafni.
En eftir á að hyggja: Hverjir
yrkja nú aö allsherjargoðanum á
Draghálsi undan skildum, slfkar
rimur þessi árin?
JH.
Oddný Guðmundsdóttir:
ORÐALEPPAR
(Langyrði)
Fyrir nokkrum áratugum komst á
kreik i blöðum og útvarpi rúmfrekt
orð— ekkiárásarsamningur. Orðhag-
ur maður minnti þá á, að ekkiárás
væri sama og grið. Stakk hann upp á
orðinu griðasamningur, sem síðan
hefur dugað vel. Enginn grípur nú til
þess að snúa erlendu orðunum nonint-
erventionspakt eða ikkeangrebspagt
orðrétt á islenzku.
Ekki eru blaðamenn svona ráð-
þægnir núna. Það er eins og skvetta
vatni á gæs að leiðrétta bögumæli
þeirra.
Þetta er erlendur siður, að búa til
nafnorð úr hröngli margra orða.
Dæmi um slíkt er: væntumþykja,
stefnumótunarnefnd, viðhorfsmótun-
arstof n un, á kva rðanatökuvettvangur
og samlögunaraðhæfingarnámsferli.
Betra að vera ekki andstuttur, ef
svona orð eiga að komast klakklaust
til skila.
Menn hafa verið kallaðir bóngóðir
eða bónstirðir. Fyrir skömmu sá ég í
þess í stað orðin jámanneskjur og nei-
manneskjur. Ekki er auðvelt að gizka
á, hvort þessi ,,þróun málsins" hefur
gerzt í háskólanum, á Hallærisplaninu
eða á ólíklegri stöðum.
Aftur á móti eru augljós heimkynni
þessarar setningar: ,,Það má eigin-
lega segja, að námskeiðin búi yf ir inn-
byggðri vörn gegn óvirkni" (G.Á. sál-
fræðingur i Þjóðv.)
Hér í sveit er ekki talað um að „ver j-
ast óvirkni", hvað þá að koma sér upp
„innbyggðri vörn" gegn henni. Menn
tala um að vekja áhuga, hefjast
handa, hvetja til framkvæmda.
Sögur herma, að kvæði hafi verið
flutt til að hvetja menn, og kölluð
hvöt, til dæmis Húskarlahvöt. Inn-
byggð vörn gegn óvirkni húskarla yrði
slíkt kallað á máli lærdómsmanna nú á
dögum.
Tízkuorðið óvirkni er þó ekki hættu-
legt. Við skiljum það, og það berst ekki
út um land í allavega merkingu, eins
og skörunin, sem er ýmist látin tákna
snertingu eða millibil. En það er
tvennt ólíkt. Ef líkingin er tekin af
skarsúð, táknar það að ganga á mis-
víxl. En þeim fer nú fækkandi, sem
fæddir eru undir skarsúð og tengja
„skörun" við hana. Mér varð það á að
skilja „skörun væntinga" svo, að von-
irnar gengju á misvíxl. En það kvað
ekki vera réttur skilningur.
Hvað er falllyndi? Það er andstæða
rislyndis, segir skýringin. Og hvað er
þá rislyndi? Nemendur fá að vita, að
það sé „atferli, sem einkennist af
kæti, fjöri, öru viðmóti, félagslyndi,
trausti". Það eru þó líklega ekki orðin
glaðværð og ólund, sem svona eru
matreidd í skólum?