Tíminn - 09.04.1981, Qupperneq 9

Fimmtudagur 9. april 1981
13
Norræn samsýning
á Kjarvalsstöðum
Það munu nú liðin þrjú ár sið-
an undirbúningur hófst að
sttírri, norrænni myndlistarsýn-
ingu kvenna. Sýningu á mál-
verkum og teikningum, en upp-
haflega er hugmynd að þessari
sýningu komin frá tveim lista-
konum, þeim Marianne Agren
og Bergijtítu Ragnars, en sú
fyrrnefnda á heima i Sviþjtíð.
Alls eiga tæplega 50 konur verk
á þessari sýningu, sem er far-
andsýning, og byrjaði i Maimö
Konsthaii i Sviþjtíð, ftír þaðan til
Finnlands, Noregs og nú til
tsiands, en ferð sýningarinnar
lýkur siðan I Danmörku.
Listakonurnar eru frá þessum
löndum, en auk þess er þarna
a.m.k. ein færeysk listakona,
Frida Zachariassen, sem er lát-
in vera dönsk.
Að mega ekki vera dauð-
ur
NU hefur þessi sýning sem áð-
ur sagði áð á íslandi, að Kjar-
valsstöðum þar sem hún mun
hanga næstu vikurnar. Tekur
hún upp Vestursal hússins og
eins er hengt á Utvegg salarins,
eða á ganginn.
Norræni menningarmála-
sjtíðurinn veitti 100 þUsund
danskar kr. til þessarar sýning-
ar, er á að sýna málverk og
teikningar eftir „núlifandi”
listakonur.
Nánar er myndavalið nU ekki
skilgreint, sem sé að listakonan
má ekki vera dauð, og einhver
sagði, að ekki hefði mátt senda
grafik, sem hefur verið mikið I
ferðalögum undanfarið eða
norræn- grafik og aðrar list-
greinar á myndlistarsviði voru
einnig Utilokaðar að þessu sinni.
En til frtíðleiks, þá eru myndir
eftir sex listakonur frá Islandi,
en þær eru: Valgerður Bergs-
dtíttir, Sigriður Björnsdóttir,
Edda Jtínsdóttir, Borghildur
Óskarsdtíttir, Bergljót Ragnars
og Björg Þorsteinsdóttir, og
þetta virðist nokkur breittUrtak
og ef gjöra má ráð fyrir svipuðu
Urtaki á hinum Norðurlönd-
unum, ætti þessi sýning að sýna
fleira en það hverjir eru ekki
dauðir á Norðurlöndum.
Það er ekki auðvelt að segja
til um það, hvort þetta sýn-
ingarform, eða kyngreina i
norræna samsýningu, sé rétt
aðferö. Listakonur eru liklega
frjálsastar kvenna i samfélagi
voru. Þetta er þvi ekki fanga-
sýning að neinu leyti, en ef til
vill sýnir þetta, eða glöggvar
stöðu kvenna i málverki og
teikningu þessara landa. En ef
sýningin á að vera liður i svo-
kallaðri jafnréttisbaráttu
kvenna, er hUn ekki sannfær-
andi. Mjög svipaðar hömlur eru
lagðar á konur og á karla, er
vilja vinna aö listsköpun.
Baráttan fyrir brauðinu kemur
viðlika niður á listinni hjá báð-
um kynjunum, og sömu þrá-
hyggju verða bæöi kynin að
sýna, tilþess aðhasla sér völl og
öruggan grundvöll i myndlist.
Og oft virðist manni að konunni
vegni betur i þvi að helga sig
listum, en karlmönnum, en það
kann þó að vera á misskilningi
byggt. Allavega verður ekkert
um þessa sýningu sagt hér Ut
frá sjdnarhorni veika kynsins.
Þetta eru aöeins myndir eftir 47
myndlistarmenn á Norðurlönd-
um.
Mynd eftir Valgerði Bergs*
dtíttur (teikning) en Vaigeröur
er ein þeirra islensku kvenna,
er þátttaka 1 norrænu
sýningunni.
Myndirnar
Það sem vekur sérstaka at-
hygli þeirra er sýninguna sjá, er
það, að svokölluö abstraktlist
virðist vera á töluverðu undan-
haldi. Auðvitað eru abstrakt-
myndir á sýningunni, en flestar
myndirnar eru af einhverju
áþreifanlegu, eöa sýnilegu.
Samt er fjölbreytnin ótrUlega
mikil og má segja aö sýningin
spanni alla undirtóna nUtima
myndlistar. Þó mun óhætt að
fullyrða að myndir af fólki séu
hvaö algengastar. Ýmist kynja-
verur, eða maðurinn I sinu dag-
lega amstri. Þá er dálltiö um
landslag og jafnvel frammUr-
stefnu.
En fjrst og fremst er þetta
skemmtileg og áhugaverð
myndlistarsýning.
Það er vitanlega óhugsandi,
aö fara að geta um einstakar
myndir, eða einstaka mynd-
listarmenn, þar sem 47 lista-
menn sýna saman, enda verður
það ekki gert hér.
Vönduð sýningarskrá fylgir
myndunum, og þar rita margir
lærðir menn um eitt og annaö,
er sýninguna varðar.
Mér skilst að sýningin muni
standa i 3—4 vikur, sem er
ágætt. Tveggja helga reglan á
myndlistarsýningum, er að
verða býsna hvimleið og er nán-
ast afarkostur. En myndlistar-
hUs eru dýr og örðugt fyrir ein-
staklinga að leigja stærri sali i
langan tima, þvislik Utgerð, eða
málverkasýningar, skila ekki
alltaf miklum peningalegum
arði, þá ekki slst á vorin þegar
menn eru að fara af snjósleðum
upp á hrosssin, eða eru byrjaðir
vorverk og orönir þreyttir á
menningu,innisetum og vetrar-
ins hriðum.
Stjórn Kjarvalsstaða og
starfslið hafa þó átt nokkuð góö-
an vetur, þótt allt sé undir meö-
alári I náttUrunnar hegðan.
En þessi sýning er lika sum-
arkoma og þvi ættu sem flestir
að leggja þangaö leið sina.
PÁSKATILBOÐ:
VERÐLÆKKUN A VEGGSKÁPUM OG
BORÐSTOFUSETTUM
Húsgögn og
. , . Suðurlandsbraut 18
mnrettmgar simi 86-900
Sönglist að Kjarvalsstöðum
heimi Mið-Ameriku, auk þess
sem mér sýnist, að hUn hafi
„temperament” sem hæfi þess-
ari sönglist. Lauslegar þýðingar
á textunum fylgdu i söngskrá,
og Anna JUliana „lek” innihald
þeirra. Eins og við er að bUast
snUast þeir allir um ástina og
samskipti konu og karls — það
eru bara Þjóðverjar og þeirra
áhangendur sem hafa gert þetta
samband óhlutlægt með hjali
um rósir og landslag.
7.4. Sigurður Steinþtírsson.
Anna JUliana Sveinsdóttir og
Lára Rafnsdóttir héldu tónleika
á Kjarvalsstöðum hinn 2. april.
Salarkynnin eru að þvi leyti
skemmtileg, að þarna eru ein-
tómir Kjarvalar á veggjum,
málverk Grethe og Ragnars Ás-
geirssonar. Hins vegar er
hljómburður heldur leiðinlegur
þarna, eins og fyrri daginn, auk
þess sem hvin i þakinu ef
hreyfir vind. En sé kveikt á loft-
ræstikerfinu, ýlfrar það. Það er
merkilegt með hUsagerðarlist
vora, að þvi meira, sem i hana
er borið, þeim mun meiri
sorgarbörn verða hUsin, enda er
nUtima hUsagerðarlist einkum i
þvi fólgin að storka náttUrulög-
málunum, sérstaklega
þyngdaraflinu. Sýningarsalir
eiga ekki að vera fullir af belg-
ingi, heldur hlutlausir og nota-
gildir, en loftið á Kjarvalsstöð-
um þykist vera listaverk sjálft,
og hrópar I sifellu: „sjáðumig!
sjáðu mig!”, sem væri svosem
tiltölulega meinlaust, ef þetta
væri einungis á optiskan hátt
gert, en þegar hvinurinn, ýlfrið
og brestirnir bætast við, er of
langt gengið. Svona lagað er þó
ekki algert einsdæmi i heimi
hér, eins og áður hefur verið frá
skýrt i þáttum þessum, því fyrir
fáeinum árum málaði Chagall
leiktjöld við Töfraflautu Móz-
arts i Metrópólitan-operunni i
New York þannig, að óperan
var sem undirspil við leiktjöld-
in. Sem var rangt, þvi leiktjöld
eiga að styðja óperuna, en ekki
vaða yfir hana.
Hins er þó að gæta, að af ein-
hverri ástæðu eiga Kjarvals-
staðir vaxandi vinsældum að
fagna sem tónlistarsalur, eins
og berlega kemur fram af
reynslu siðustu daga og vel kann
svo að fara að maður venjist
þessu öllu saman. Að visu sá ég
einu sinni leikrit sem hét „Fólk
er ekki tómatar”, sem lagði Ut
af þeirri frétt, sem birtist fyrir
fáeinum árum, að bandariskum
garðyrkjumanni hefði tekizt að
rækta upp nýtt afbrigði af
tómötum, sem væru tenings-
laga, og þvi auðveldir I pökkun.
En sá böggull fylgdi skammrifi,
að tómatar þessir voru vondir á
bragðið og hýðið þykkt og leður-
kennt, „en menn munu venjast
þvi”.
Eftir frásagnir dagblaða af
söngnámskeiði Gerard Souzay,
og dómi hans um önnu JUliönu,
er ekki auðvelt að tala um hana
eins og hverja aöra söngpiu, en
Souzay hrósaði henni á hvert
reipi. Anna JUliana á það sam-
merkt með t.d. Ólöfu KolbrUnu
að hafa tvær raddir, eina á efri
nótunum og aðra á hinum neðri.
En raddirnar liggja þannig, að
neðri og litlausa rödd Ólafar er
tiltölulega sjaldan notuð, en
hins vegar syngur Anna JUliana
mestmegnis á neðri nótunum —
sU rödd er hvorki litlaus né
hversdagsleg, öðru nær, en hins
vegar mjög óvenjuleg. Það, að
hafa tvær raddir, er auðvitað
tæknilegur galli, sem þó kann
ekki að vera mikið við að gera,
en að hafa sérkennilega rödd
kann að vera kostur, innan um
allar venjulegu raddirnar:
fagottið hefur t.d. sérkennilega
rödd, og hver vildi missa það Ur
fjölskyldu tréblásturshljóðfær-
,anna?
Konsert önnu JUliönu og
Láru Rafnsdóttur byrjaði
meö Gluck (1714-1787), sem
Anna flutti frábærlega vel —
mér fannst sem hUn flytti mér
þessa tónlist, en væri ekki að
gala i hinum endanum á saln-
um: ManUela Wiesler gerir
þetta iðulega, og ég tel það vera
hið hæsta form tónlistar-
flutnings. Næst lék Lára 3 lög
eftir E. Grieg (1843-1907) — öll
yfirlætislaus, svo sem væru þau
valin þannig að þau yfirskyggöu
ekki ariu Glucks með eldglær-
ingum. Við sem kunnum ekki á
pianó teljum jafnan, að það sé
auðvelt að spila „róleg lög”, en
kunnugir segja mér, að það séu
einmitt þau lög sem séu erfið —
hitt sé bara fingraleikfimi.
Og svo söng Anna JUliana
Sveinsdóttir lagaflokk eftir
Grieg, við texta H.C. Andersens
og Henriks Ibsens. 1 þessum
flokki er m.a. Jeg elsker dig,
sem Anna telur falla áheyrend-
um bezt I geð, þvi hUn endurtók
það ilokin — Skandinavar fengu
stuttan frægðartima um alda-
mótin, einkum Norðmenn, með
sinum stóru skáldum og það er
gaman fyrir okkur nUtimamenn
að lesa Bernard Shaw tala um
Ibsen eins og „hinn stóra”:
nUna litur heimurinn á Skandi-
naviu sem lönd hinna brostnu
drauma — misheppnaðan só-
sialisma, viti til varnaðar. Mér
fannst stUlkurnar flytja þetfa
vel, og textinn með islenzku-
framburði svo sem réttmætt er:
sem minnir mig á þaö, að 1956
kom Friðrik IX hipgað og Ás-
geir Asgeirsson forseti flutti
ræður. Þá bar einhver i mennta-
skólanum sérlega illa fram og
dönskukennarinn Bodil Sahn
sagði: „svona má enginn bera
fram nema forsetinn.”
Eftir hlé flutti Lára Rafns-
dóttir tvær pianó-Utsetningar á
gitarverkum eftir Albeniz (1860-
1909). Lára er frá tsafirði, eins
og sivaxandi fjöldi tónlistar-
manna vorra, og við tökum ofan
fyrir þvi öllu saman. Hins
vegar vil ég ekki vera að leggja
neina sérstaka dóma á pian-
isma Láru á grundvelli þessara
tónleika — þetta voru allt smá-
verk en vel af hendi leyst — en
sem heild voru tónleikar þeirra
stallsystra verulega ánægjuleg-
ir.
Loks fluttu þær spænska
söngva eftir Granados (1867-
1916): þarna hefur Anna JUliana
sérstætt forskot, þvi hUn er að
parti til alin upp i spænska