Tíminn - 04.09.1983, Blaðsíða 4

4
SUNl'JUDÁGUR 4. SKPTEMb'ER 1985
íslendinga
Þann 17. mars árið 1953 stóð lítill og digur
maður á Reykjavíkurflugvelli, nýkominn út úr
Douglas vél Flugfélags Islands eftir langa og
stranga för frá London til Reykjavíkur. Hann
brosir breitt þegar blaðamenn Reykjavíkur-
blaðanna safnast að honum og þeir þurfa ekki
að toga út úr honum orðin, því herra George
Dawson er málgefinn í besta lagi og blaða-
menn eru honum ekkert nýnæmi og hann
kann vel að meta blossana frá Ijósmyndavél-
unum.
„Ég kæri mig kollóttan um andstöðu breskra
togaraeigenda,“ segir hann. „Ætlun mín er að
útvega breskum húsmæðrum betri og ódýrari
fisk en þær fá nú bætir hann við.“
Þetta voru ckki lítil tíðindi um þessar
niundir á íslandi. Miklir erfiðleikar
höfðu blasað við íslenska sjávarútvegin-
um eftir að brcskir útgerðarmenn settu
á löndunarbann á íslenskan fisk árið
1952, vcgna útfærslu landhelginnar úr
þrem mílum í fjórar mílur og málin
stóðu í verstu klemmu, þegar þessi
undarlegi milljónamæringur kom til
sögunnar, sem bauðst óvænt til þess að
kaupa allan togarafiskinn af landanum,
hvað sem þeir í Hull og Grimsby sögðu.
og læt aðra !ifa,“ var kjörorð hans.
Stríðsgóss
Á fyrstu dögunt maímánaðar árið
1945 var mikið um að vera í stjórnar-
stöðvunum í London. Á skrifstofum
birgðamálaráðuneytisins var varla þver-
fótað fyrir mönnum sem biðu eftir leyfi
Islenska utanríkisráðuneytið hafðl
haldið uppi spurnum á laun í gegnum
sendiráðin erlendis, til þess að finna út
hvaða fugl þetta væri og svörin voru öíí
á eina leið: Herra George Dawson var
frægur braskari og ævintýramaður í
fjármálum, meira að segja orðaður við
ólöglega vopnasölu til stríðandi fylkinga
við Miðjarðarhafsbotn og til kommún-
istaríkjanna, og var því greinilega ekki
að öllu leyti neinn fyrirmyndardrengur.
En hitt skipti meira máli: Allir voru á
allt verða að gulli sem hann snerti á: „Ég liti
arbann landa sinna og gera þannig
íslendingum einn þann mesta greiða
sem þeir hafa þegið af útlendum manni,
þótt sjálfum yrði honum greiðinn dýr.
En hver var George Dawson? Hverf-
um enn aftur í tímann og skoðum það
nánar.
■ Litli digri maðurinn, sem lét
einu máli um að pcninga ætti hann nóga
og það réði baggamuninn. Islendingar
gengu til samninga.
Þessi maður, sem eins og fram kemur
hér á eftir, var fæddur í einu af fátækra-
hverfum Lundúna af blásnauðu foreldri,
átti þannig eftir að brjóta niður löndun-
Brotajárnssalinn
sem varð
bjargvættur
DAWSON....DAWSON....DAWSON
„Já. - þetta var merkisbandítt!”
— segir Björn Thors, sem annaðist undirbúningsvið-
ræðurnar við Dawson og ber honum heldur vel söguna
■ „Já, eftir að Bretar settu á löndunarbannið vegna útfærslunnar i 4 milur
1952, þá virtist vera vonlitið að koma islensku togurunum inn á markaðinn
og það er þá sem Dawson kemur skyndilega til sögunnar," segir Bjöm
Thors, blaðamaður, en það var hann sem sá um undirbúningsviðræður við
George Dawson af hálfu íslendinga árið 1952 fyrir hönd Félags islenskra
botnvörpuskipaeigenda. „Ef til vill varð það vegna mágsemdar þeirra
Morteinsbræðra við Elliot, aðstoðarmann Dawsons, að þetta kom til
umræðu fyrst, en það mun hafa verið Elliot sem fyrst lagði til að þessi forríki
maður yrði fenginn til þess að kaupa fiskinn á föstu verði úti i Englandi.
Elliot sagði þennan Dawson forríkan
og „pottþéttan“ og það varð til þess að
Félag íslenskra botnvörpuskipaeigenda
sneri sér til utanríkisráðuneytisins og
þeir til sendiráða íslands erlendis, svo
sem í Washington, London og Moskvu,
en rætt hafði verið um að Dawson hefði
verið viðriðinn vopnasölu og fleira brall.
Við fengum svo loks skýrslur frá París
og víðar að um að þetta væri bölvaður
braskari, en að hann ætti nóga aura. I
skýrslunni frá Washington sagði að mik-
ið hefði verið um dýrðir, þegar Dawson
kom þangað og hitti Harry Truman.
Var sagt að hann hefði stungið 10
þúsund dollurum aðTruman tilþessað
leggja í einhverja landssöfnun, líklega
„Polio“, sem Roosevelt hafði áður staðið
fyrir. Út á þetta hefði hann fengið að
vaða um geymslur Bandaríkjamanna
eftir stríðið og hirða það sem ónýtt var.
Hcfði hann verið búinn að sjá um að
gera hitt og þetta ónýtt, bæði bíla,
skriðdreka og fallbyssur, með því að
taka úr þessu smáhluti, svo það virkaði
ekki. Síðar voru þessir hlutir svo settir í
tækin aftur. Á þessu græddi hann
ógrynni fjár og það var sagt að hann
hefði staðið í vopnasölu.
En þetta kom okkur auðvitað ekkert
við. Aðalatriðið var það að ef hann gæti
komið íslensku togurunum inn á mark-
aðinn, þá töldu menn að bresku togara-
eigendurnir mundu heykjast á banninu.
Það var það sem til stóð og þrátt fyrir allt
umtalið var ákveðið að athuga málið.
Tilboð Dawson var
mjög gott
Menn vildu ekki fara að senda ein-
hverja stjórnarmenn úr FIB eða útgerð-
armenn í þessar viðræður, heldur vildu
þeir fyrst senda einhverja skrifstofublók
og ég var valinn til fararinnar, en ég var
þá skrifstofumaður hjá FÍB, þar sem
faðir minn Kjartan Thors var formaður
félagsins.
Ég fór þarna út einsamall og þar hitti
Dawson mig og kom mér fyrir á lúxus-
hóteli. Þaðan flutti ég þó eftir fyrstu
nóttina, þar sem ég vildi ekki vera upp
á hann kominn og fékk mér inni á
ódýrara hóteli á kostnað FÍB. Viðræð-
urnar stóðu í nokkra daga og hann var
sífellt að spekúlera í því að byrja að
flytja fiskinn til einhverrar hafnar utan
stærstu fiskibæjanna, Grimsby eða Hull.
Það var vegna þess að þar voru allir
markaðirnir, frystihúsin, ískassarnir og
hvað sem hét í eigu útgerðarmannanna.
Loks kom það upp að borgaryfirvöldin í
Liverpool sneru sér til Dawson, þegar
þetta var orðið að blaðamáli, (hann var
sífellt með blaðamannafundi og ekki síst
til þess að sýna að þarna væri fulltrúi frá
Islandi) og buðu honum gamla fiskihöfn
í Liverpool, sem ekki hafði lengi verið
notuð. Þarna var að vísu ekki vanur
fiskilöndunarmannskapur, en menn
sögðu að þá menn væri enginn vandi að
fá. Þar höfðu þeir bæði frystihúsog íshús
og voru í sambandi við Co-op Midlands,
sem hafði aðalstöðvar í Liverpool. Hafði
það fyrirtæki lofað að sjá um dreifingu á
öllum þeim fiski sem þangað kæmi. Út á
þetta voru svo gerð drög að samningi á
föstu verði og ég símaði tíðindin heim.
Loks kom svar og var tonnið hækkað um
pund eða svo, en annars var tilboð
Dawson mjög gott.
„Það fór alveg
með hann...........“
En þá kom babb í bátinn, því sagt var
að Þórarinn Olgeirsson neitaði að af-
greiða skipin í Liverpool og vildi fá þau
til Grimsby. Varð það til þess að Dawson
sagði nei og voru þeir þá sendir út Jón
Axel, Loftur Bjarnason og faðir minn.
Þegar þeir komu var mínu hlutverki
lokið og ég fór heim. Þeir fengu Þórarin
Olgeirsson til London og honum tókst
að sannfæra Dawson um að í Grimsby
væri allt í lagi. Á það féllst Dawson, -
en það fór alveg með hann.
Dawson varð að setja tryggingu, sem
var tíu þúsund pund fyrir hvern farm.
Það gerði hann og fyrstu togararnir
komu, en þeir fengu engan ís á fiskinn í