Tíminn - 24.09.1983, Qupperneq 8

8.
LAUGARDAGUR 24. SEPTEMBER 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Frámkvæmdastjóri: Gfsll Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Ragnar Snorri Magnússon. Afgreiðsiustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarlnsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V.
Ólafsson. Fréttastjóri: Kristinn Hailgrímsson.
Umsjónarmaður Heigar-Tímans: Atli Magnússon. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir,
Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrlk Indriðason, Guðmundur Sv. Hermannsson, Guðmundur j
Magnússon, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni Kristjánsson,
Jón Ólafsson, Kristfn Leifsdóttir, Samúel Öm Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja '
Jónsdóttlr, Þorvaldur Bragason. Útlitstelknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson.
Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Ámi Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir
Prófarkir: Kristín Þorbjarnardóttir, Sigurður Jónsson..
Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavfk. Slml: 86300. Auglýsingasfmi
18300. Kvöldsfmar: 86387 og 86306.
Verð f lausasölu 18.00, en 20.00 um helgar. Áskrlft á mánuðl kr. 230.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Ekki verður kvikað
frá markaðri braut
■ Sú ákvörðun Steingríms Hermannssonar forsætisráðherra, að
efna til almennra funda víða um land til að skýra stefnu
ríkisstjórnarinnar hefur sýnt sig í því að vera rétt og nauðsynleg.
Stjórnarandstaðan og forystumenn fjölmennra launþegasamtaka
hafa gert harða hríð að efnahagsráðstöfunum ríkisstjórnarinnar
og hamra í sífellu á þeirri kjaraskerðingu sem þær hafa í för með
sér, en sleppa hinu hver þróunin hefði orðið hefði ekki verið gripið
til róttækra og að mörgu leyti sársaukafullra aðgerða.
En aðgerðirnar eru ekki út í hött og það er langt frá því að þær
séu settar til höfuðs launþegum, eins og andstæðingar ríkisstjórn-
arinnar halda fram, heldur er tilgangur þeirra að koma í veg fyrir
hrun atviiinufyrirtækja og skjóta styrkum stoðum undir efnahags-
líf þjóðarinnar sem stefndi í hreinan voða.
Á fjölmennum fundi á Selfossi á fimmtudagskvöld sagði
forsætisráðherra m.a: „Þegar í ljós kom að verðbólguhraðinn um
síðustu áramót, sem áætlaður var 80% var orðinn miklu meiri,
eða um 130%, þá hefði ekkert blasað við annað en almenn
stöðvun atvinnuveganna og atvinnuleysi. Þá hefði jafnframt legið
fyrir að erlendar skuldir þjóðarinnar hefðu vaxið geysilega, en þær
höfðu undanfarin ár verið á bilinu 31% til 37% af þjóðarfram-
leiðslu. Um síðustu áramót voru þær um 48% af þjóðarframleiðslu
en væru nú tæp 60%.
Verðbólgan stefndi í hæðir sem áður voru óþekktar hér á landi
og leyfi ég mér að fullyrða, að við hefðum ekki ráðið við. Erlendar
skuldir hefðu aukist svo mjög, að það eitt út af fyrir sig stofnaði
sjálfstæði þessarar þjóðar í hættu.“
Um helstu áhrif efnahagsaðgerðanna sagði forsætisráðherra:
„Þessar aðgerðir hafa mjög víðtæk áhrif. í fyrsta lagi hafa þær haft
þau áhrif að atvinnuvegirnir hafa ekki stöðvast. Atvinna er næg í
landinu, við erum ennþá með atvinnuleysisstig neðan við 1%, sem
er mjög gott.
Því verður ekki neitað að kaupmáttur hefur skerst mjög mikið
en Þjóðhagsstofnun áætlar að kaupmáttur kauptaxta hafi skerst
um 30% og kaupmáttur ráðstöfunartekna um 14%, en um þessar
tölur er reyndar deilt, sérstaklega um það hve mikið kaupmáttur
ráðstöfunartekna hefur skerst. Kaupmáttur ráðstöfunartekna
hefur að mati Þjóðhagsstofnunar og fræðimanna skerst minna en
ella, vegna Jress að það er út af fyrir sig kjarabót í hjöðnun
verðbólgu. Eg vek athygli á samþykkt ASI frá í febrúar þar sem
það er undirstrikað.
Engu að síður viðurkenni ég að þessar aðgerðir ríkisstjórnarinn-
ar eru fyrst og fremst gerðar á kostnað launþega, á því er engin
launung. Staðreyndin er sú að launþegar hafa fyrst og fremst borið
þessar byrðar, þannig að spurningin er nánast þessi: Er það þess
virði? Ég segi fyrir mitt leyti, já, það er þess virði að halda
atvinnuvegunum gangandi, að halda fullri atvinnu og koma
verðbólgustiginu niður í það sem það er í nágrannalöndunum.“
Síðan vék Steingrímur Hermannsson að framhaldinu og sagði:
„1. febrúar falla úr gildi þessi lög sem mikið hefur verið talað um
og eftir það semur vinnumarkaðurinn sjálfur um kaup og kjör.
Þau ummæli mín, að það komi til greina að fella úr gildi
bráðaþirðalögin gegn því að aðilar vinnumarkaðarins samþykki
að hækka ekki grunnkaup fyrir 1. febrúar, hafa verið afflutt í
fréttum þannig að þar sé komið eitthvert undanhald. Það verður
ekkert undanhald á þeirri stefnu sem við höfum sett okkur. Við
ætlum að ná þessum markmiðum og við munum ekki víkja frá því.
Á þessum grundvelli er ríkisstjórnin nú að marka sína stefnu fyrir
næsta ár. Við stefnum hiklaust að áframhaldandi hjöðnun
verðbólgu. Við munum velja okkur markmið í verðbólgu og til
þess að ná því markmiði verður sett ákveðið hámark á breytingu
gengis til að verðlag hækki ekki meira en því nemur. Launahækk-
anir verða síðan að vera innan þessara marka.“
Þá lagði forsætisráðherra á það áherslu, að aukning kaupmáttar
verði að koma frá aukinni framleiðni atvinnuveganna og verði
atvinnurekendur og launþegar að semja innan þess ramma og bera
sjálfir ábyrgð á samningum sínum, án afskipta ríkisvaldsins.
OÓ
skrifað og skrafad
Atvinnumál
á Suðurlandi
■ Hrafnkell Karlsson skrif-
ar í síðasta tölublað Þjóðólfs
um atvinnumál Sunnlendinga
og leggur fram þá spurningu,
hvort þau séu í ólestri.
Um stóriðju segir hann:
Lausnarorð margra er stór-
iðja.
Ég tel vafasamt að byggja
atvinnulífið upp á stóriðju og
hún kemur ekki til greina að
mínu mati hér á Suðurlandi.
Hafnarskilyrði eru hvergi
nægjanlega góð og yrði því
að leggja gífurlega fjármuni
í byggingu hafnarmann-
virkja. Þéttbýli hér er ekki
nógu öflugt til að taka við
stóriðju og yrði því veruleg
félagsleg röskun af hennar
völdum. Mengunarhætta er
alltaf fyrir hendi þó dregið
hafi verulega úr henni með
nýrri tækni í mengunarvörn-
um. Stóriðja skapar ekki
mörg atvinnutækifæri miðað
við fjármagnskostnað. Mest
af framleiðslu stóriðjufyrir-
tækja er seit á heimsmarkaðs-
verði sem ræðst af framboði
og eftirspurn. Undanfarin ár
hefur verið kreppa í iðnríkj-
um eins og annars staðar,
aruppbyggingu. Hún skapar
ódýra aðstöðu fyrir þá sem
eru að setja á stofn fyrirtæki
og getur oft ráðið úrslitum.
Suðurland vill stundum
gleymast hjá ráðamönnum
þjóðarinnar. Við erum oft
settir á sama bekk og Reykja-
víkursvæðið og er því talið
að við þurfum ekki fyrir-
greiðslu við. f því efni er
steinullarmálið glöggt dæmi
þar um. Stór-Reykjavíkur-
svæðið stelur mörgum at-
vinnutækifærum frá Sunn-
lendingum bæði í verslun og
■ þjónustu.enviðskulumekki
gleyma því að ef vel er á
málum haldið þá eigum við
að geta nýtt okkur betur
þann stóra markað sem
Reykjavíkursvæðið býður
uppá.
Þrátt fyrir allt hefur í ýms-
um greinum iðnaðar vel til
tekist og það virðist vera
uppgangur hjá mörgum fyrir-
tækjum í fjórðungnum. Mörg
af fyrirtækjum þessum selja
framleiðslu sína á Reykjavík-
ursvæðið og er nærtækast og
að mínu mati vænlegast að
byggja sóknina í iðnaðarupp-
byggingu með það markaðs-
svæði í huga.
íslendingar eiga að vera
sem mest sjálfum sér nógir í
menn, sem enga sérþekkingu
hafa á þessum málaflokkum.
Þeir setja leikreglurnar, en
fagmennimir fá síðan skamm-
irnar, þegar ilia tekst til.
Auðvitað , er fagþekking
engin gulltrygging fyrir góð-
um árangri á þessu sviði sem
öðru, en það er ákaflega
hæpið að allar forskriftir og
reglugerðir í þessu þjóðfélagi
skuli sniðnar að þörfum vísi-
tölufjölskyldu, sem er e.t.v.
alls ekki til.“
„Ég get nefnt sem dæmi
um klaufaskap í okkar skipu-
lagsmálum," segir Kristín,
„að nefndin, sem endurskoð-
aði byggingarreglugerðina er
tók gildi 1979, var skipuð
stjórnmálamönnum og verk-
fræðingum. Þar var enginn
arkitekt, enginn innanhúss-
hönnuður, enginn landslags-
hönnuður og því miður engin
kona. Þessi nefnd setti
reglur, að lágmarksstærð
íbúðarherbergja mætti ver
7m2 að flatarmáli og breidd
2,20m. Afleiðingin af þessari
stefnu eru skáparnir, sem
kallaðir eru „barnaherbergi“
Lágkúran er allsráðandi í
þessum málum og alltof lítið
tillit tekið til þarfa barna og
kvenna inni á heimilum.
Hvernig menn komast að
„Börn eiga ekki að vera
smáhlutir á heimili, sem ein-
göngu er útbúið með tilliti til
fullorðna fólksins," segir
Kristín í erindi sem hún flutti
á ráðstefnu sem haldin var í
tilefni af „Ári barnsins“ 1979.
„Þau eru einstaklingar með
ólíkar forsendur, sem háðar
eru kyni, aldri, heilsufari,
starfi og persónuleika. Þau
hafa þörf fyrir öryggi, útrás,
þroska, fjör og hvíld - þörf
fyrir að vera ein og með
öðrum - þörf fyrir ábyrgð,
viðurkenningu, sjálfsvirð-
ingu og sjálfssköpun.
Börn eiga þess vegna rétt
á að geta fullnægt eðlilegri
þörf sinni fyrir leik og hreyf-
ingu. Öll lífsorka barnanna,
hreyfiþörf þeirra, hugmynda-
flug og athafnaþrá leitar út-
sem hefur orsakað stóraukið
framboð á framleiðslu stór-
iðjufyrirtækja, sem aftur hef-
ur þýtt verðhrun hvort heldur
um er að ræða ál, járnblendi
eða aðra stóriðjuframleiðslu.
Ef stóriðja verður vaxandi
þáttur í íslensku atvinnulífi
geta slíkar sveiflur haft mjög
víðtæk áhrif á íslenskt efna-
hagslíf.
Möguleik-
arnir
eru miklir
Grein sinni lýkur Hrafn-
kcll þannig:
Hugmyndin um iðngarða
er mjög athyglisverð. Ég tel
hana eitt af grundvallaratrið-
um sveitarfélaganna í iðnað-
þessu efni og það má benda
á að gjaldeyrissparandi fram-
leiðsla er engu aðsíðurmikil-
væg en gjaldeyrisaflandi.
Möguleikarnir eru miklir
og framtíðin björt ef Sunn-
lendingar standa saman í því
mikla átaki sem framundan
er.
Börn
í skápum
í blaðauka Þjóðviljans um
börn og híbýli er m.a. vitnað
í Kristínu Guðmundsdóttur
híbýlafræðing, sem fjallar um
hve lítið tillit er tekið til
barna og kvenna í bygginga-
og skipulagsmálum. Kristín
segir m.a.
„Þeir aðilar, sem móta
stefnuna í bygginga- og skipu-
lagsmálum, eru upp til hópa
svona „gáfulegum“ niður-
stöðum er mér hulin ráðgáta?
Börn þurfa
rými
Kristín segist eindregið
vera á móti því að koma
börnum fyrir í litlum her-
bergjum og geta víst flestar
mæður og feður tekið undir
þá skoðun af heilum hug.
Hver kannast ekki við þá
herbergjaskipan, að hjóna-
herbergið er stærst og síðan
eru 1 -3 pínulítil svokölluð
bamaherbergi. Steinsteypan
setur okkur skorður og því er
erfitt." að bæta úr slíku1
skipulagi. Sumir bregða á
það ráð að láta börnunum
eftir stærsta herbergið og sofa
þá sjálf í litlu kytrunum, en
það er ekki heldur góður
kostur.
rásar og viðfangsefna í leik.
Leikirnir eru bömum líkam-
leg og andleg nauðsyn. Og til
þess að þau geti stundað og
notið leikjanna sem best
þurfa þau umfram allt nægi-
legt rými.
Ég held, að það geti oft á
tíðum verið betra að hafa 2
börn í stóru herbergi heldur
en bæði í pínulitlum her-
bergjum", segir Kristín.
„Það þarf þó að taka tillit til
aldurs og kyns; samkynja
börn geta verið lengur saman
í herbergi en systkini af sitt
hvom kyni og aldurinn kem-
ur auðvitað einnig við sögu.
Ég held, að meiri samstaða
og samheldni skapist hjá
börnum sem deila herbergi
heldur en hjá hinum sem
hafa sitt hvort herbergið.
Leiksvæðið verður einnig
stærra í einu stóru. herbergi
en tveimur litlum.“