Tíminn - 16.10.1983, Side 16

16
SUNNUDAGUR 16. OKTÓBER 1983
Þeir játuðu
harðar en
dómarinn
bar upp
ákæruatriðin
um fram í hæfileikum í dómarasæti, því
viö réttarhöldin voru þeir ákærðu gjarna
enn kappsamari að játa en dómarinn að
bera upp sakirnar. í „Gerska æfintýrinu"
er birtur síðari hluti af lokaræðu Búkhar-
íns fyrir herrcttinum í Moskvu 12. mars
1938:
vegna? Orsökin er sú, að í fángelsinu
gerði ég endurmat á allri fortíð minni.
Því spyrji maður sjálfan sig: ef þú deyrð,
fyrir hvað deyr þú? - þá birtist manni
skyndilega í úgnandi skýrleik biksvört
auðn. Það er ekkert til sem maður hefði
dáið fyrir, ef maður vildi deya án þess að
iðrast. Á aðra hlið Ijúmar alt hið já-
kvæða í Ráðstjómarríkjunum, það tekur
á sig nýar myndir í vitund manns. Þetta
afvopnaði mig að lokum, knúði mig til
þess að beygja hné mín fyrir flokknum
og landinu. Spyrji maður mig: setjum
svo að eitthvert kraftaverk gerist, svo
þér auðnist að lifa, - til hvers ætlarðu þá
að lifa? Einángraður frá öllum, óvinur
þjúðarinnar muntu lifa við ómannleg-
ustu aðstæður, afskiftur öllu því sem
gæti gert líflð nokkurs virði. Á slíkuni
stundunt, herra dómarar, hverfa manni
öll pcrsónuleg sjónarmið, allar persónu-
legar hrakfarir, leifar gremjunnar, sjálfs-
elskan, og ýmsir aðrir hlutir hverfa og
verða að eingu...“
„Bandamenn mínir
í glæpastarfseminni...“
Búkharín segir að lokum um sig og
bandamenn sína:
„... „Eg vil greinu fá því með hverjum
hætti mér varð það nauðsyn að gefast
upp fyrir rannsóknarréttinum og yður,
herra dómarar. Við höfum snúist gegn
fögnuði hins nýa lífs með glæpsamleg-
ustu bardagaaðferðum. Ég neita að vísu
þeirri ákæru, að hafa sóst eftir lífl
Vladimírs Iljits, en hinir andbyltíngar-
sinnuðu samsærismenn og ég í broddi
fylkíngar reyndum að leggja í rústir verk
Lenins, sem Stalín heldur áfram með
stórkostlegum árángri. Rök þessarar
baráttu hafa hrundið okkur stig af stigi
niður í hið mvrkasta foræði. Enn einu
sinni hefur það sannast að vikníng af
grundvelli Imlsévismans leiðir óhjá-
kvæmilega út í andbyltíngarsinnaöa
glæpastefnu. Nú hcfur hin andbyltíngar-
sinnaða glæpastarfsemi verið afmáð við
höfum verið bornir ofurliði, við höfum
iðrast hinna óttalegu glæpa okkar.
Iðrun okkar, þar á meðal mín pers-
ónulega iðrun, skiftir að vísu ekki máli.
Rétturinn getur felt dóm sinn án hennar.
Játníng hinna ákærðu er eingin skyldu-
kvöð heldur lögfræðileg grundvallar-
regla frá miðöldunum. En einmitt í
játníngunum felst innri uppgjöf andbylt-
íngaraflanna. Og maður yrði að vera
sannkallaður trotskí til þess að slíðra
ekkisverðin.
Ég verð að segja hér, að í þeim
samsíðúngi afla sem sköpuðu hina and-
hyltíngarsinnuöu starfsháttu var Trotskí
höfuöaflvakinn. Og allar íllvígustu ráð-
stafanirnar, ógnaræði, njósnir, sundur-
hlutun Ráðstjórnarrikjanna voru sprotn-
ar frá honum.
Ég geri fyrirfram ráð fyrir því að bæði
Trotski og aðrir bandamenn mínir í
glæpastarfseminni svo sem Annað al-
þjóðasambandið, muni gera tilraun til
að verja okkur, og mig sérstaklega, og
það því fremur sem ég var búinn að tala
um það við Nikolaéfskí. Ég afþakka
þessa vörn, því ég beygi kné mín fyrir
landinu, fyrir flokknum, fyrir allri þjóð-
inni. Hryllileiki glæpa minna er án
takmarka, sérstaklega á þessum nýa
áfánga baráttunnar í Ráðstjómarríkjun-
um. Ég vildi óska að þessi málaferli
mættu verða síöasti alvarlegi lærdómur-
inn, og allir mættu nú koma auga á mátt
Ráðstjórnarríkjanna og auðnast að
skilja að kennisetníng andbyltíngar-
manna um þjóðcrnistakmörkun Ráð-
stjómarríkjanna er vesalt slitur sem
hángir í lausu lofti. Allir sjá hina vitur-
legu forystu landsins sem Stalín tryggir.
I þessari vísvitund bið ég dómsins.
Afdrif iðrandi fjandmanns skifta litlu
máli, blómgun Ráðstjórnarríkjanna og
alþjóðlegt gildi þeirra er það sem skiftir
máli“.
(Tilvitnanir eru ekki í samhengi og
millifyrirsagnir eru blaðsins)
„Hiö alvarlega eðli glæpanna er aug-
Ijóst, pólitíska ábyrgðin er takmarka-
laus, lagaábyrgðin slík, að hún réttlætir
hvern dóm. Hinn þýngsti dómur er
réttlátur, því fyrir slíkar sakir mætti
skjóta tíu sinnuin.
Nú mun ég í stuttu niáli skýra stað-
reyndirnar ■ hinu glæpsamlega atferli
mínu og iðrun mina.
Ég benti þegar á það í upphafl aðal-
framburðarins fyrir réttinum, að það
voru ekki hin nöktu rök baráttunnar,
sem hröktu okkur, andbyltíngarsinnuðu
samsærismennina, út i hið hatramma
neðanjarðarstarf sem bert hefur orðið í
þessum málaferlum. Þessi nöktu rök
baráttunnar höfðu í för með sér úrkynj-
un hugmyndanna, úrkynjun sálarlifsins,
úrkynjun okkar sjálfra, úrkynjun
mannsins. Dæmi slíkrar úrkynjunar eru
kunn úr sögunni. Það nægir að nefna
nöfn eins og t.d. Briand og Mússólíni.
Hjá okkur gcröist úrkynjunin með þeim
þætti að hún skipaði okkur í herbúöir,
sem samkvæmt afstöðu sinni og einkenn-
um stóðu mjög nærri hinum pretóriska
fasisma landherranna. Með því að þessi
þróun okkar gerðist á skeiði vaxandi
stéttabaráttu, þá hlaut sú barátta, vegna
hraða síns, vegna einnar saman tilvistar
sinnar, að verða aflfjöður og framhrind-
ari þeirrar þróunar sem birtist í skyndi-
lcik úrkynjunar okkar.
En þessi úrkynjun mannsins, þar á
meðal mín, gerðist alls ekki í sömu
hlutföllum og úrkynjun hinna alþjóðlegu
verkamannaleiötoga í Vesturevrópu.
Hún gerðist í sömu hlutföllum og hin
risavaxan samvirka viöreisn með sínum
óntælandi mælikvarða, verkefnum,
sigrum, erflðleikum, hetjuskap...“
Síðar segir Búkharín áfram:
„Menn leitast við að skýra iðrunina
með ýmiskonar hótfyndni, eins og t.d.
púlveri frá Tíbet og þvílíku. Ég segi fyrir
mig, að ég hef setið í fángelsinu í
hérumbil ár, unnið þar, stundað fræði-
iökanir, haldið andlegri heilbrigðri.
Þessi staðreynd hrekur allar kynjasögur
og heimskulegt rugl andbyltingarsinna.
Það er talaö um dáleiðslu. En ég hef
hér í réttinum haldið uppi fyrir mig
vörnum, einnig lögfræðilegum, hef gert
mér þess fullkomna grein hvar ég væri
staddur, deilt við hinn opinbcra ákær-
anda, þannig að hver maður, jafnvel
þótt ekki sé sérstaklcga skólaður í
þessum greinum læknisfræðinnar, hlýtur
að sjá að slík dáleiðsla getur yflrleitt ekki
átt sér stað.
Menn leitast oft við að skýra iðrunina
út frá skáldskap Dostoéfskís, með sér-
stökum sálareiginlcikum, hinni svo-
nefndu l'ame slave, af sama tagi og hjá
Aljoska Raramasof, hetjunni í Fíflinu
og fleiri persónum Dostoéfskís, sem
gánga út á strætið og hrópa: Sláið mig,
rétttrúaðir, ég er íllræðismaður.
En þessu skýtur heldur en ekki skökku
við. I okkar landi er hin svokallaða ame
slave og sálarlíf Dostoéfskíshetjanna
laungu liðinn tími, plusquamperfectum.
Slíkar persónur eru ekki leingur til hjá
okkur, nema ef vera skyldi að húsabaki
í smákaupstöðum, og varla einu sinni
þar. Hinsvegar er slíkt sálarástand til í
Vesturevrópu.
Ég mun nú ræða um sjálfan mig, um
orsakirnar til iðrunar minnar. Vitaskuld
hlýtur maöur að viðurkenna að sönnun-
argögnin sjálf hafa mjög inikið gildi. Ég
þrætti í hér um bil þrjá mánuði. Siðan
byrjaði ég á framburði mínum. Hvers-
„Freisler er
okkar
Wyschinsky,”
að allir sem fyrir dóminn kæmu hlytu
dauðadóm, en ekki var það þó ætíð.
Aldrei voru ncinar tölur látnar uppi, en
Freisler hélt því fram í desember 1940
að aðeins 4 prósent sakborninga hlytu
dauðadóm.
Roland Freisler
Roland Freisler var fæddur í Celle
þann 30. október 1893. Hann gekk í
kommúnistaflokkinn 1920 og var meira
að segja „kommissar" í Ukrainu um
nokkurt skeið! Slík fortíð var þó ekki
dæmalaus í liði nasista, svo sem dænii
Alfred Rosenberg sannar, sem var í
rauninni Rússi og grunaður um að hafa
ætlað sér nokkurn hlut meðal bolshevika
á fyrstu dögum byltingarinnar.
Freisler venti þó skjótt sínu kvæði í
kross og gekk í Nasistaflokk Hitlers árið
1925. Þar fann hann skjótt fótfestu og
eftir að nasistar komust til valda 1933,
gerði Göring hann að forseta prússneska
dómsmálaráðuneytisins. Árið eftir lá
leið hans í æðstu vegtyllur í sjálfu
dómsmálaráðuneyti ríkisins. Sem áður
segir varð hann dómari við „Alþýðu-
dómstólinn" skjótt eftir stofnun hans og
forseti hans var hann frá 1942.
Hvíta rósin
Þeir sem fyrir „Alþýðudómstólinn"
voru dregnir hlutu undantekningarlaust
hina skelfilegustu útreið. Dómarinn,
grannur maður og skarpleitur með hvella
og grimmúðlega rödd, jós út úr sér
skömmum og oft klámyrðum, var á
sífelldu iði með æðisgengnum handar-
hreyfingum og bendingum, og næstum
háreytti sjálfan sig af ofsa, ef trúa má
lýsingum sjónarvotta. Sakborningarnir,
sem gjarna höfðu verið búnir undir
réttarhaldið með svelti, svefnleysi og
barsmíðum, fengu varla að koma að
nokkru orði, enda var dómarinn þá ekki
seinn á sér að grípa fram í fyrir þeim,
snúa út úr því sem þeir sögðu og þar
fram eftir götunum.
Þekkt er saga um tvö ungmenni sem
komu fram fyrir Roland Freisler í
„Alþýðudómstólnum," en þau voru syst-
kinin Hans og Sophie Scholl.
Á þriðja áratugnum höfðu þýskir
stúdentar verið einir einörðustu fylgis-
nienn nasista, en það tók að breytast
eftir tíu ára stjórn nasista, einkum eftir
að orrustan við Stalingrad hafði tapast.
Háskólinn í Múnchen varð þá að mið-
stöð andstöðu við stefnu nasista og var
þar einna fremstur Hans nokkur Scholl
og 21 árs gömul systir hans, Sophie
Scholl, sem stundaði nám í líffræði.
Scholl hafði verið á austurvígstöðvunum
og særst og er heim kom var honum hætt
að lítast á blikuna. Þau systkinin og fáir
vitorðsmenn þeirra stofnuðu með sér
leynifélag, sem þau kölluðu „Hvítu rós-
ina“ og hófu að prenta og dreifa flug -
bréfum.Þar hvöttu þau stúdenta til upp-
reisnar í anda stríðsins gegn Napóleon
1813. Vinur þeirra, læknastúdentinn
Schmorrell dreifði 200, - 200 og 1200
bréfum um stræti Salzburg, Linz og
Vínar og lét 400 bréf í póstkassa í
Frankfurt am Main. Sophie lét 200 bréf
í póstkassa í Augsburgog 600íStuttgart.
Á nóttum dreifðu þau Schmorrell og
Sophie þúsundum bréfa um stræti
Múnchen. Þann 18. febrúar voru þau að
dreifa bréfum út af svölum húss nokkurs
í Múnchen, þegar byggingarverkamaður
tók eftir þeim og gerði lögreglunni
aðvart.
Frammistaða systkinanna og þó eink-
um Sophie Scholl, frammi fyrir hama-
gangi og djöfulmóði Freislers ogdómara
hans er í minnum höfð. Einni spumingu
dómarans svaraði hún svo: „Þér vitið vel
að stríðið er tapað. Hvers vegna eruð
þér svo huglaus að viðurkenna það
ekki?“
Systkinin voru handtekin þann 18.
febrúar 1943 og hálshöggvin þann 22.
sama mánaðar. Freisler og menn hans
unnu hratt og hiklaust eins og starfs-
bræður í Rússlandi.
Uppljóstrarar
Nógir urðu til þess að koma saklausu
fólki í klærnar á Freisler og hyski hans.
Þannig kærði uppgjafa höfuðsmaður
einn í Berlín, Schulz að nafni, tvo
nágranna sína bréflega fyrir svívirðileg
ummæli um ýmsa foringja nasista. Menn
þessir hétu Ohser og Knauf og unnu
báðir við kvikmyndafyrirtækið „Terra-
Filmkunst."
Schulz kvaðst hafa orðið áheyrandi að
eftirfarandi ummælum þeirra og er fyrst
gripið niður í bréfið, þar sem segir frá
því er Erich Knauf les grein eftir Göbb-
els í blaðinu „Reich": „Þessi lúsablesi
fær 1500 mörk fyrir hverja grein sem
hann skrifar, þótt hann ætti að gera það
ókcypis sem áróöursmálaráðherra...“
Ohser: „Dr. Göbbels hefur með fikti
sínu sem ráðherra afskræmt og hrakið
allt listalíf í landinu svo mikið að meira
að segja blindur maður má sjá að hér er
listin farin í hundana..."
Ohser: „Himmler getur ekki á hcilum
sér tekið, nema hann láti lífláta 80-100
manns á dag. Ég sé það best á því hve
kunningjahópurinn þynnist hjá mér..."
Knauf: „Þeir hjá SS fá risavöxnustu
fávitana..."
Knauf og Ohser: „Þýskur sigur væri
voðalegt ólán, því þá segist Hitler ætla
að sækja í sig veðrið fyrir alvöru..."
Schulz lýkur bréfinu með þessum
orðum:
„Ég hef ekki sent bréfið fyrr en nú,
því ég vildi fullvissa mig um að þanka-
gangur þeirra félaga væri örugglega
þessi sem hann er.“
(Ohser framdi sjálfsmorð í fangelsinu,
en Knauf var dreginn fyrir dóm 6. apríl
1944 og dæmdur til dauða).
20. júlí samsærið
Alræmdust er þó grimmdarleg fram-
ganga „Alþýðudómstóls" Freislers við
sakborninga þá sem ' fyrir dómstólinn
voru dregnir eftir tilræðið við Hitler 20.
júlí 1944. Gamlirmennvoru leiddir fyrir
dóminn fúlskeggjaðir og skjálfandi eftir
misþyrmingar og fengu ekki einu sinni
að hafa belti til þess að halda uppi um
sig buxunum. Þeir voru allir'dæmdir til
dauða og hengdir í píanóvír, en athöfnin
kvikmynduð og sýnd æðstu foringjum,
margir segja Hitler sjálfum.
Hér fylgir brot úr yfirheyrslunum og
eigast þeir við Freisler og Helmuth
Stieff, hershöfðingi, Hagen hershöfðingi
og von Wartenburg. Aðrir sem stóðu
fyrir dómnum þennan dag, 8. ágúst
1944, voru þeir von Witzleben, mar-
skálkur, hershöfðingjarnir Hoopner og
von Hase, ásamt ýmsum yngri foringj-
um.
Stieff: „Þá var það Wagner, hershöfð-
ingi. Ég sneri mér fyrst til hans sem eldri
félaga...“
Freisler: „Sveiattann. Djöfullinn hafi
það! Scm eldri félaga! Þér sneruð yður
til hans sem eldri glæpafélaga, sem þér
vissuð að lúrði á áformum um að myrða
Foringjann!... já, þér lituð semsé á hann
sem eldri glæpafélaga."
Stieff: „Nei, mér voru engin afbrot í
huga.“
Freisler: „Þér voruð jafnvel um þessar
mundir að þjóna eðli yðar sem kynvill-
ingur.“
Stieff: „Nei!“
Freisler: „Hér er það okkar álit sem
eitt er tekið gilt. Hér gildir það þjóðern-
issinnaða viðhorf sem þýðir: Með For-
ingjanum í gegnum þykkt og þunnt og
til hinstu stundar og lengur ef þarf. Þá
næst sigurinn..."
Freisler: „Nú já, - það voru sem sé
hálf kynni. Fullur kunningsskapur var
það ekki.“
Hagen: „Nei, ég var ekki virkur í
áætluninni;“
Freisler: „Sá sem ekki er með okkur
er á móti okkur og að því skuluð þér
sannarlega komast.“
von Wartenburg: „Ég hef þegar sagt
hér við yfirheyrslurnar að hvað lífs-
skoðun þjóðernisstefnunnar snertir þá
var ég ekki...“
Freisler:...ekki sammála henni. Þér
ættuð að orða þetta skýrar. Hvað Gyð-
ingavandamálið snertir þá hentaði yður
ekki útrýming Gyðinga og ekki skilning-
ur þjóðernisstefnunnar á réttarfarinu."
v. Wartenburg: „Það sem mestu skipt-
ir er það að krafa ríkisins á hendur
borgaranum gengur út yfir skyldur hans
við allt siðferði og Guðs boðorð."
Freisler: „Segið mér eitt. Hvenær
hefur þjóðernisstefnan lagt að mönnum
í Þýskalandi að slaka á siðrænum
kröfum? ... Þjóðernisstefnan gerir hóg-
værar kröfur í trúmálum. Hún segir:
„Hafðu það eins og þú vilt. En haltu
bænastagli þínu í skefjum þar til handan
grafar, þar sem sálirnar flögra til og frá.
Hér á jörðinni gilda okkar lög.. .Það sem
þér segið er í meira Iagi vitlaust. Það er
ekki í því heil brú.“
Skríparéttarhöld
Sjónarvottur að réttarhöldunum
vegna 20. júlí samsærisins, E. Zeller, fær
nú orðið:
„Aldrei í þýskri réttarsögu hafa sak-
borningar verið meðhöndlaðir af öðrum
eins fantaskap og tillitsleysi, sem við
þessi réttarhöld. Mennirnir voru leiddir
inn í salinn af tveimur starfsmönnum
Gestapo, án hálsbindis eða beltis. Ég sá
þá ákærðu mjög vel og ég varð æ
sannfærðari af svipnum á þeim að dæma
að eftir allt harðræðið í varðhaldinu
kysu þeir helst skjótan enda á þessum
andlegu og líkamlegu barsmífum. Á
einum þeirra voru merkin um násþyrm-
ingarnar augljós. Dæmigert er það að
engum þeirra leiðst að gera nokkra grein
fyrir því hvers vegna þeir tóku þátt í
verknaðinum. Allir ákærðu urðu að láta
sér lynda að forseti réttarins kallaði þá
„hundingja“, „svikara" og „raga morð-
ingja."
Þannig varð þetta að skríparéttarhöld-
um. Réttarforsetinn, Freisler, lék á
reiðiskjálfi af fettum og ruddalegum
glennum og grettum, - sem hann hlýtur
að hafa æft fyrir framan spegil. Hann
gekk í salinn í fararbroddi meðdómenda
sinna, eins og Robispierre endurborinn.
Það var ekkert manneskjulegt í and-
styggilegri grímunni á þessu andliti þar
sem slægðarleg augu skutu gneistum
undirhálfluktum augnalokunum... Hitl-
er hafði heimtað að ekki skyldi sýna hina
minnstu vægð að mennina skyldi hengja
upp eins og sláturdýr. Hann sagði að
ekki skyldi neinn þurfa að líta á þá sem
fórnarlömb frelsisins. Hann heimtaði, -
að minnsta kosti við fyrstu aftökurnar, -
að tekin yrði kvikmynd af öllu saman og
vildi fá að sjá þær.
Ef til vill hefur það verið hið alskelfi-
legasta fyrir þessa menn á dauðastund-
inni að hugsa til þess að ruddarnir sem
hæddu þá óg svívirtu voru af sama
klæðinu skornir og æðsti maður þjóðar
þeirra.“
Dauði Freislers
Þessi einkennilegi dómforseti hlaut
undarleg endalok. Hann hafði yfrið að
starfa eftir 20. júlí samsærið og mætti
lengja þetta mál mikið með sögum af
framferði hans, svo sem þá er hann jós
fúkyrðum sínum yfir Stulpnagel hers-
höfðingja, blindan og liggjandi á dýnu-
ræfli í Ploetzensee-fangelsi síðla ársins
1944 og var að minnsta kosti ekki langt
undan þegar hershöfðinginn var kyrktur.
Þann 3. febrúar 1945, er hann var enn
sem oftar að halda þrumuræður yfir
sakborningum í „Alþýðuréttinum,"
gerði bandaríski flugherinn sprengjuárás
um miðjan dag. Salarkynni réttarins
hrundu og undir brakinu varð Freisler
og hlaðar af dómskjölum, sem aftur varð
til þess að nokkrum ofsóttum mönnum
og konum fékkst borgið undan ógnaræð-
inu á síðustu stundu. En um það er
önnur saga, sem ekki gefst rúm til að
rekja hér.