Tíminn - 16.10.1983, Síða 27

SUNNUDAGUR 16. OKTÓBER 1983
27
í Frakklandi hefði Cemal Kemal Al-
tun einnig getað fengið hæli, ef skrif-
ræðismenn hefðu farið að málamiðlunar-
tillögu lögfræðings hans, Wolfgang Wie-
land og sent hann til Frakkiands.
Franska stjórnin hafði þegar gefið í skyn
að honum mundi þegar verða veitt hæli
þar.
En fanginn skyldi sendur rakleitt til
Tyrklands. Þar stóð að baki hinn nýi
sterki maður í Bonn, Zimmermann,
innanríkisráðherra, sem er laginn að
nota mergjaðar líkingar.: „Ef ætlunin er
að nota bensín án blýinnihalds, þá verða
menn einhverntímann að byrja á því.“
Umhverfisvandamálið „Tyrki“ taldi
ráðherrann að yrði að taka föstum
tökum, ef það mark átti að nást að fækka
þeim um 20 þúsund í landinu á hverju
ári.
Hann hafði nefnilega verið í heimsókn
í Tyrklandi nokkru áður en Altunmálið
kom til afgreiðslu og hitt þar að máli
æðstu menn herforingjastjórnarinnar.
Ræddu þeir þau vandkvæði sem Tyrkir
sköpuðu meðal Vestur-Þjóðverja.
Zimmermann mætti hvergi andstöðu
nema hjá verkalýðsmálaráðherra
Tyrkja, Turhan Esener, prófessor í
lögum, sem talaði við hann á reiprenn-
andi þýsku. Hann tilkynnti honum að
vinnuafl manna væri ekki eintóm sölu-
vara og að Vestur-Þjóðverjar yrðu að
leysa þau vandamál sem aðkomnir
verkamenn sköpuðu, einnig þau félags-
legu.
Kurteisisheimsókn
Hins vegar mætti Zimmermann skoð-
anabræðrum, þegar hann hitti að máli
forsetann, Evren hershöfðingja og for-
sætisráðherrann Ulusu, þótt þeir hefðu
áður látið í Ijósi vanþóknun á Tyrkja-
pólitík Bonnstjórnarinnar. Þeirþrírfóru
lofsyrðum um bræðralag Tyrkja og Þjóð-
verja á hernaðarsviðinu og prísuðu
mikilvægi Tyrkja fyrir Nató og samvinnu
þjóðanna í lögreglumálum. í lögreglu-
málunum er samvinnan svo góð að það
hefur engum vandræðum valdið að áætl-
að er að 3000 Tyrkjum sem hafa gert sig
seka um afbrot skuli vísað heim árlega.
Þar sem ráðherrann lét líka alveg vera
að ónáða gestgjafana með spurningum
um frjálsar kosningar og misþyrmingar
tyrknesku lögreglunnar á föngum, varð
andrúmsloftið hið vingjarn.legasta með-
an viðræður stóðu yfir.
Zimmermann beið heldu' ekki boð-
anna eftir að heim var kom ð og ritaði
samráðherra sínum Engelh;rd bréfið
um Altun. Tyrkneska stjt'rnin hafði
látið uppiskátt að þann mann ildu þeir
fá náð í hið fyrsta. í fyrsta lagi vt gna þess
að mál hans hafði þegar valc ð nógu
neikvæðri umræðu, í öðru lagi vegna
þess að hann var vinstrimaður og í þriðja
lagi vegna þess að hann var bróðir þessa
marghataða þingmanns, Ahmet Altun.
Ágæt samvinna
Zimmermann þótti einnig sem ákjós-
anlegt væri að losna við þennan mann,
þótt stjórnmálalega væri hann ekki mikil
stærð. Með því sýndi hann að hann stóð
fastur fyrir hvað stefnuna í utanríkismál-
um snerti og lét hvorki kveðskap Wolf
Biermann, (en Biermann hlekkjaði sig
við staur utan við kanslarahöllina í
mótmælaskyni), né ákall Amnesty Int-
ernational, sem líka hafði tekið Altun
upp á arma sína, hafa áhrif á sig. Þá
fannst Zimmermann ekki skipta minnstu
máli að þetta mundi verða til þess að
framvegis mundu Tyrkir og aðrir útlend-
ingar ekki líta svo á að Sambandslýð-
veldið væri víst skjól fyrir þá sem teldu
sig ofsótta vegna stjórnmála og trúar-
skoðana.
Það voru raunar alls ekki hernaðaryf-
irvöldin í Ankara, sem fundu upp á því
í byrjun að krefjast framsals á Altun.
Það voru þýskir embættismenn sem
höfðu frumkvæðið. Þeir höfðu þegar
gert tyrknesku iögreglunni viðvart þegar
Altun sótti um pólitískt hæli, þar sem
hann gat þess í umsókn sinni að hann
væri orðaður við morðið á tollþjóninum
Gún Sazak. Tollmaður þessi hafði verið
varaformaður erkihægrsinnaðra sam-
taka, MHP.
Þar með stóð ekki á sendingu kröfunn-
ar um framsal. En nú hljóðaði krafan
upp á aðild að morði á tyrkneskum
ráðherra. Við slíkum glæp er dauðarefs-
ing í Tyrklandi og lög V-Þýskalands
banna framsal, ef dauðarefsing bíður
viðkomandi.
Vegna hins „ágæta samstarfs" reyndist
engum erfiðieikum bundið að fá Tyrki

■ Ljósmyndari sem viðstaddur var yfirheyrslur yfir Kemal Altun tók þessar myndir um leið og fanginn spratt upp úr stól sínum og henti sér út um gluggann af sjöttu hæð
dómhússins. Túlkurinn reynir að stöðva hann, - en verður of seinn.
til þess að draga þessa ákæru til baka og
að nokkrum vikum liðnum kom ákæra
sem engin dauðarefsing lá við. Nú sagði
að Altun hefði líklega falið morðingjana
og vopn þeirra. Þar með gátu myllur
réttlætisins farið að mala.
Fjallað var um mál Kemal Altuns í
tveimur deildum í réttarkerfinu. Dómur
sá sem skera skyldi upp úr um hvort
verða ætti við framsalskröfunni sagði
stutt og laggott að svo skyldi gert og það
án þess að nokkru sinni væri hlýtt á
framburð fangans. Hins vegar vildi dóm-
ur sá sem fjallar um rétt útlendinga til
hælis yfirheyra fangann dögum saman.
Lögmaður hans hafði sagt að þar sem
fanginn hefði þegar áður verið búinn að
fá landvistarheimiid, væri ákvörðun um
framsal á veikum rökum reist.
„Samanknosaður
skaldskapur“
Þessi dómstóll hlýddi opnum eyrum á
framburð unga mannsins, sem að lokum
tók þó til bragðs í örvæntingu að stökkva
út um glugga réttarsalarins á sjöttu hæð
þann 30. ágúst sl. Þessi sami réttur hafði
talið sannað á fyrra ári að tyrkneska
herforingjastjórnin gæfi út falskar ákær-
ur á hendur mönnum sem hún vildi fá
framselda af pólitískum ástæðum.
Þegar verið var að fj alla um landvistar-
leyfi fyrir kúrdneska kennarann Salih
Sarikaya höfðu dómendurnir komist að
því hvernig herstjórnin við Bosporus fer
að: Sarikaya var kærður fyrir árás, sem
löngu var búið að dæma aðra menn fyrir.
Interpol í Ankara breytti í sífellu grein-
argerð með 15 mánaða gamalli hand-
tökuskipun vegna 27 ára gamals manns
og voru dagsetningar og staðarnöfn sitt
á hvað. 28 ára gamall Kúrdi Mehmet
Ygit var ýmist nefndur „fórnarlamb“
eða „ofbeldismaður" í bænarskjölum
um framsal sem bárust frá Tyrkjum.
Dómstóllinn kallaði þetta „samanknos-
aðan skáldskap."
Sem dæmi um það hve v-þýskir emb-
ættismenn leggja sig fram um að gera
vinveittum yfirvöldum í Tyrklandi til
hæfis má nefna það sem dómstóllinn
hefur bent á að upplýsingaskrifstofa
stjórnvaldanna fær tyrkneskum yfirvöld-
um upplýsingar um þá sem leita hælis í
Sambandslýðveldinu. Fréttastofan og
rannsóknarlögreglan blaðar að vild í
skjölum þeirrar stjórnardeildar sem fer
með málefni útiendra flóttamanna.
Alexander von Sternberg-Spohr,
Kúrdistanfræðingur í þjónustu samtaka
til stuðnings ofsóttum þjóðarbrotum,
hefur sagt fyrir dómi orð sem hann
kveður komin frá kunnugum embættis-
manni: „Stjórnardeildin sem fer með
mál útlendra flóttamanna er best skipu-
lagða stjórnardeildin í ríkinu. Allt það
sem þeir fá að vita er þegar komið í
hendur embættismanna í Tyrklandi."
Eftir dauða Altuns vildi Hans-Diet-
rich Genscher, utanríkisráðherra, gera
hreint fyrir sínum dyrum: „Frá því fyrsta
var ég mjög í vafa um mál Altuns," segir
hann. „Það er raunar ástæða þess að
ekki var búið að framselja hann fyrir
löngu.“
„Baklava"
Ekki fá verðleikar Genschers þó bætt
fyrir laklega frammistöðu embættis-
manna hans. Þegar sendiráðsmenn
komu fyrir rétt og voru spurðir um
ofsóknir og misþyrmingar herforingja-
stjórnarinnar í Tyrklandi, sögðu þeir
litlu meira en lesa mátti í opinberum
tilkynningum stjórnvalda, enda voru
þeir vel kunnir ráðamönnum Tyrkja úr
ótal kokteilboðum.
„Hér er gert hættulega lítið úr málun-
um,“ segir dómstóll í Berlín. „Fram-
burður þessara manna var nær eingöngu
við það miðaður að trufla ekki gott
diplómatiskt samkomulag við banda-
mann í Nató.“
Nú bíða 60 Tyrkir í þýskum fangels-
um, flestir í einmenningsklefum, effir
því að verða framseldir. Þeirra bíður
herdómstóll sem tekur menn fyrir á
færibandi, eftir að játning hefur verið
knúin fram með barsmíðum.
„Baklava" er vinsæll ábætisréttur í
Tyrklandi, búinn til úr möndlum og
hunangi. Við Bosporus hafa þeir nú bætt
blóði í uppskriftina. Þetta orð hafa
hermennirnir á vörunum, þegar þeir
berja fanga sína þannig að þeir fá
blóðbragð í munninn.
Þannig var kúrdneski lögmaðurinn
Serafettin Kaya meðhöndlaður, en eftir
að honum tókst að komast til V-Þýska-
lands, kom hann fram fyrir mannrétt-
indadómstólinn. „Líkt og aðrir fangar í
Diyar Bakir herfangelsinu fékk ég ekki
aðeins að smakka „Baklava," heldurvar
ég líka látinn vaða í saltvatni með
blóðrisa fætur, kafa niður í haug af
mannasaur, sem náði mönnum í hné og
syngja þjóðsönginn, meðan höggin
dundu á mér.“
Kaya var tekinn fastur vegna þess að
hann var einn síðasti lögfræðingurinn
sem vogaði sér að gerast verjandi Kúrda
í fjöldayfirheyrslum. Við slík tækifæri
vita sakborningarnir stundum ekki
ástæðu handtökunnar.
Sahbeddin Buz, 32ja ára, sem að
loknu verkfræðinámi hafði gerst æsku-
lýðsfulltrúi í Hannover, var dreginn út
úr húsi foreldra sinna að næturlagi þegar
hann var í heimsókn í Tyrklandi í leyfi
sínu. Eftir að hann hafði verið barinn
með sérstökum sandpokum í fjóra daga,
var kroppurinn orðinn svo bólginn að
furðu gegndi. Þá hófst hirtingin fyrir
alvöru. Hjólbarði var dreginn yfir mittið
á honum og hann hengdur upp á hægri
handlegg og fótum. Að því búnu börðu
verðirnir hann á iljarnar með spansk-
reyr, þar til hann féll í yfirlið. Þá var
skvett yfir hann köldu vatni. Á þessu
gekk í tvær vikur. Þá tóku við raflóst og
voru þræðir tengdir við nef, eyru, tungu
og getnaðarliminn. Kvalararnir sögðu:
„Þú verður látinn fá straum, þar til þú
ert enginn maður meir.“ Eftir þrjár
vikur ritaði Buz undir játningu, sem
hann fékk ekki að sjá staf af. Hann sagði
í blaðaviðtali síðar: „Meðan á þessu stóð
hugsaði ég oft um að fyrirfara mér. Ég
reyndi að koma höndunum inn í rafteng-
ilinn og ég reyndi að búa mér til snöru.
Meðan á þannig misþyrmingum stendur,
deyja menn oft á dag. Ég skil vel að
Altun hafði viljað losna við að kynnast
þessu.“
Amnesty International telur að 70
manns hafi verið búið að drepa í
Tyrklandi með misþyrmingum á síðasta
ári. Tyrkneski ráðherrann Ilhan Öztrak
viðurkenndi opinberlega í mars 1982 og
15 manns hefðu látist vegna misþyrm-
inga.
Þá er það Levent Begen, sem nú ér
meir dauður en lifandi. Þann 30. júní
1980 var flogið með hann af Lufthansa
frá V-Þýskalandi til Tyrklands. Þarhlaut
hann 36 ára fangelsisdóm. Lögfræðingur
einn trúði v-þýskum þingmanni „Græn-
ingja“ fyrir því í Ankara, hvernig Begen
hefði verið misþyrmt. „Sálin er skilin við
líkamann," sagði hann. (Þýtf - AM)