Tíminn - 08.06.1986, Side 13

Tíminn - 08.06.1986, Side 13
Zia ul-Haq. Hann neitar að land hans hafi nokkur áform á prjónunum um smíði kjarnasprengju. um bann við smíði kjarnavopna. Þáverandi forsætisráðherra, Zulfikar Ali Bhutto, hét því þá að hin bláfátæka þjóð hans, sem telur 90 milljónir manna, skyldi fá að éta gras og lauf uns landið stæði Indlandi jafnfætis á sviði kjarnavopna. Fjárhagsaðstoð fékk hann hjá öðru islömsku ríki, Líbýu. Gadhafi mun hafa gert sér vonir um að fá að launum kjarnavopn til ráð- stöfunar, er hann gæti ógnað atómveldinu ísrael með. í lok árs 1975 sneri vísinda- maður einn heim frá Evrópu, sem átti eftir að verða helsti frumkvöðull kjarnavopnasmíð- innar. Þetta var dr. Abdul Qu- ader Khan, sem eftir 1960 hafði numið málmfræði í Berlín og í Delft. í Hollandi, V-Þýskalandi og í Englandi er kjarnaofna- brennsluefnið U-235 magnað upp í 3-4 prósent í þúsundum af skilvindum, líkt og eru í þvotta- vélum. I náttúruúrani er styrk- leikinn aðeins um 0,7 prósent. Khan tókst að skoða sig um í háleynilegum stjórnstöðvum SPl og SP2, þar sem skilvind- urnar eru í fullum gangi og kynnast gerð þeirra, um leið og hann komst yfir trúnaðarskjöl um þau fyrirtæki sem búnaðinn lögðu til. Bhutto gerði Khan að yfir- manni áætlunarinnar. Var hon- um ætlað að koma styrkleikan- um af U-235 upp í 90 prósent, sem hæfilegt er í atómsprengju. Það var svo 1977 að Zulfikar Ali Bhutto var steypt af stóli af hernum undir stjórn Zia ul- Haq og tveimur árum síðar var hann tekinn af lífi. Með aftöku Bhutto var endi bundinn á að- stoðina frá Líbýu, en Saudi Arabar veittu aðstoð í staðinn. Þjóðverjar veittu Abdul Qui- ader Khan mikilsverðan stuðn- ing 1977 og 1978, þegar verk- fræðingur að nafni Albrecht Mig- uele setti upp fyrir hann búnað til þess að framleiða úran-hexa- fluorið, sem þarf til að geta aukið U-235 magnið í skilvind- um. Þann 4. júní 1978 skýrði Khan frá fyrsta árangri sínum. „Þetta var sögulegur dagur,“ sagði hann, „því þá tókst okkur að framleiða sterkt úran í fyrsta sinn.“ Eftir að hann hafði komið upp tveimur vinnusölum, öðrum við flugvöllinn í Islamabad, en hinum í Sihala, gat hann nú tekið til starfa í eigin atómverk- smiðju. „Khan Research Laborator- ies,“ nefndist hún og er 30 km suðaustan við Islamabad. 1 vinnusölunum, sem eru dul- málaðir, til þess að þeir sjáist síður úr njósnagervihnöttum, eru um 7000 skilvindur. í öðrum salnum eru skilvind- urnar af hollenskri gerð, en af þýskri gerð í hinum og svarar málið á fyrrnefndum stálstöng- um til þess að þar muni þeim ætlaður staður. Úr umræddum 880 kílóum má smíða fáeinar tylftir af skilvindum. Það skiptir meginmáli að út- vega hið harða stál, því fyrrver- andi starfsmaður verksmiðjunn- ar hefur sagt: „Vikulega splundruðust nokkrar af skil- vindunum, því þær þoldu ekki hinn geysilega þrýsting við snún- inginn.“ Stálið hefur því lengi verið Akkilesarhæll kjarna-sprengu- áforma Pakistana. Leyniþjón- ustur á Vesturlöndum og tolla- ytirvöld hafa lagt sig í framkróka um að koma í veg fyrir útflutning þess, en með misjöfnum árangri. Þannig hafði Lizard Ltd. pant- að slíkt stál í október 1984. Leyniþjónustan komst á snoðir um málið og tókst að koma í veg fyrir viðskiptin. En tveimur vik- um síðar fékk fyrirtækið nýja pöntun frá fyrirtæki í Köln, sem síðar kom á daginn að var í tygjum við Inam Shah. Stálið var sent til Hamborgar og þaðan rakleitt til Pakistan. Flutnings- kostnaðinn greiddi sendiráð Pakistana í Bonn. Þá hefur gam- all skólabróðir Abdul Quader Khan, Hollendingurinn Henk Slebos, sem rekur lítið en sér- hæft rafiðnaðarfyrirtæki, reynt að smygla margslags raftækni- búnaði til Pakistan. Þar á meðal voru hljóðgreiningartæki, sem hafa þarf til að meta hvernig skilvindurnar vinna. Tvívegis var hann stöðvaður er hann vildi koma þannig tækjum úr landi. Velskur kaupsýslumaður hefur og oftar en einu sinni verið hindraður í að koma úr landi ýmsum tækjum sem þarf til gerða skilvindanna, en þar er um háþróaðan búnað að ræða. Fleiri mætti nefna. Til dæmis hefur Tyrkinn Gún- es Cirek, sem á verkfræðistofu í Istanbul, verið grunaður um að eiga þátt í því að koma um Tyrkland til Pakistan bandarísk- um kjarnatæknibúnaði, þar á meðal 32 hálfkúlum, sem hver er 33 sentimetrar að þvermáli. Fagmenn fullyrða að hálfkúl- urnar, sem eru úr stáli og áli, sanni að það eigi að byggja kjarnasprengju. I þeim á að pressa úranið þannig saman að það nái hinum svonefnda „krit- iska“ massa er veldur keðju- verkun óg kjarnasprengingu. Frá því í júní 1984 hefur það verið ljóst að Pakistanar sækjast ekki aðeins eftir úrani til frið- samlegra nota. Þá var pakist- anskur verslunarmaður tekinn fastur í Houston í Texas, er hann ætlaði að smygla úr landi háþróuðum rofum, svonefndum „kryptronum“, en þá nota' Bandaríkjamenn til þess að tendra sprengjur sínar. Forsætisráðherra Pakistana, Zia ul-Haq, sagði að rofana hefði átt að nota í neyðarljós á sjúkra- bíla. Víst er talið að Pakistanar hafi útvegað sér þessa rofa eftir öðrum leiðum síðar, en þeir hafa þegar tendrað svonefnda „kalda“ kjarnasprengju í til- raunaskyni. Enn hefur þeim þó ekki tekist að afla nægs magns af „sprengju-úrani“ ef að líkum lætur. I ryksýnum sem vestrænir leyniþjónustumenn hafa tekið í grennd kjarnarannsóknastöðva Pakistana finnst 30 prósent U- 235, sem bendir til að 1987 ætti að vera til staðar búnaður til framleiðslu á tíu kílóum af „sprengju úrani“. Þá mætti framleiða eina sprengju árlega. Verður Pakistan fyrsta islam- ska kjarnorkuveldið? Fyrir af- töku sína 1979 sagði Bhutto í dauðaklefanum: „Kristnir, gyð- ingar, hindúar og kommúnistar eru orðnir að kjarnorkuveldum, en ekki við múhameðstrúar- menn. Þetta breytist brátt.“ Óljóst er hver pólitísk þróun verður í Pakistan. Dóttir Bhuttos, Benazir, sem kynni að ná völdum af Zia ul-Haq er lítt hliðholl Bandaríkjunum og höll undir Gadhafi. Komist hún í valdastól eygir Líbýuleiðtoginn þar með möguleika á að fá kjarnavopn í hendur. Bandaríkjamenn vita ekki í hvorn fótinn þeir eiga að stíga. Þeir vilja styðja Pakistana vegna andstöðunnar gegn innrásarlið- inu í Afghanistan. En á hinn bóginn vilja þeir síst að islömsk þjóð fái kjarnavopn til umráða. 1984 hvatti Reagan Zia ul-Haq til þess að framleiða í hæsta lagi fimm prósent úran. Talsmaður ul-Hag í Bonn, Abdul Waheed, segir að landar hans noti alls ekki nema þrjú prósent úran, sem sé brennsluefni fyrir kjarnakljúf- inn í Karatschi. Talsmaðurinn er því greini- lega ekki vel upp fræddur. Kjarnaofninn, sem er hinn eini í Pakistan, er þungavatnsofn og honum nægir náttúruúran eitt saman. Kjarnasprengja á flutningavagni. Islömsku ríkin hafa fullan hug á aö koma sér upp þessum vopnabúnaði til þess að geta steytt hnefann framan í gömlu kjarnorkuveldin, ef þörf krefur. Til dæmis mundi Gadhafi ekki slá hendinni við þeim.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.