Tíminn - 06.11.1986, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 6. nóvember 1986 Tíminn 15
„Varnarstarf er t.d. nauðsynlegt að hefja í skólum og meðal foreldra með
umræðu um samskipti kynjanna. Slík opin umræða felur í sér skilaboð til
barna og foreldra um að barnið ráði yfir eigin líkama og hafi rétt til að
standa á móti þeirri snertingu sem því er ógeðfelld.“
nokkur einkenni sem eru áberandi.
I fyrsta lagi verður barnið sakbitið
og tekur á sig ábyrgðina. Þessu
fylgir skömm, sjálfsmyndin verður
mjög léleg, barnið einangrar sig og
er haldið stöðugum kvíða. Það
sem er mest einkennandi fyrir
fórnarlömb sifjaspella er hræðsla
við að missa foreldra og að vera
skilinn eftir ein. Afleiðing af þessu
er að barnið tekur á sig sökina og
ábyrgðina á að halda fjölskyldunni
saman, Ijóstra ekki upp leyndar-
málinu hræðilega. Þessi áhrif skilja
eftir sig varanleg spor á líf fórnar-
lambsins."
Hvaða meðferð er
árangursríkust?
Hvernig er meðferð þeirra hátt-
að sem hafa lent í sifjaspellum og
leita aðstoðar?
„Meðferðin ræðst oftast af því
hvaða orsakaskýringa er leitað
þ.e.a.s. hvort maður lítur á þá sem
fremja sifjaspell sem sjúka ein-
staklinga og að það sé þeirra ein-
staklingsvandamál, eða hvort mað-
ur lítur á þetta sem afleiðingu af
valdamismun karla og kvenna í
þjóðfélaginu, þ.e. sem félagslegt
vandamál.
Ef meðferðin gengur út frá því
að einstaklingurinn sé sjúkur, þá
gengur maður í það að lækna
þennan sjúka karl og taka síðan
alla fjölskylduna í fjölskyldumeð-
ferð til þess að ræða þessar aðstæð-
ur. Reynslan hefur hins vegar sýnt
að þetta er ekki mjög árangursríkt,
vegna þess að valdahlutföllin
breytast ekkert við þess konar
meðferð. Karlinn heldur áfram að
hafa sömu völd. Til þess að árangur
eigi að nást, verður að færa hluta
af völdunum frá karlinum yfir til
konunnar. Einnigverðurað byggja
upp samband móður og dóttur til
þess að dóttirin geti verið viss um
að móðirin verji hana og styðji og
láti ekki viðgangast að karlinn
fremji aftur sifjaspell. Dóttirin
verður semsagt að geta treyst á
stuðning móður sinnar í stað þess
að vera hrædd um að verða ein-
angruð frá báðum foreldrum
sínum.“
Konan lætur sifjaspell
eiginmanns og dóttur
viðgangast, en af hverju?
„Það er mörgum alveg óskiljan-
legt hvernig stendur á því að sumar
mæður láta sifjaspell viðgangast á
milli dóttur og eiginmanns án þess
að aðhafast. En ef þetta er skoðað
nánar, þá eru kannski sömu fors-
endurnar fyrir því eins og þegar
kona íhugar að skilja við eigin-
mann sinn vegna þess að henni er
orðið óbærilegt að vera með hon-
um í sambúð af einhverjum ástæð-
um, t.d. þeirri að hann beitir hana
sjálfa ofbeldi en treystir sér samt
ekki til að rjúfa sambandið þegar á
reynir. Konan er svo illa stödd
efnahagslega og valdalega séð í
þjóðfélaginu að hún sér enga aðra
leið til þess að komast af en þá að
þola óbærilegt hjónaband og er því
kyrr. Þarna spilar efnahagslegt
ósjálfstæði konunnarótrúlega mik-
ið inn í. í stað þess að fordæma
þessar mæður ættum við að líta á
viðbrögð þeirra sem merki um
algjört valdaleysi þeirra og kúgun
og reyna að vinna málið út frá því
sjónarhorni.
Hefðbundin meðferð er hins
vegar oft byggð upp á þeim fors-
endum að það sé jafnvel konunni
að kenna að karlinn hefur leiðst út
í sifjaspell. Konan vilji ekki þýðast
hann og sé kaldlynd og allt það.
Sifjaspell viðgangast einnig oft í
þeim fjölskyldum sem enginn hefur
látið sér detta í hug að gæti verið
nokkuð athugavert við. Karlmað-
urinn er oft mjög góður heimilis-
faðir að mati þeirra sem utan
fjölskyldunnar standa. Hann hefur
góð laun og heimilið vantar ekkert
efnahagslega. Þess vegna gengur
oft vel að sannfæra meðferðaraðila
um að það sé allt í lagi með
karlinn. Þetta eru einna erfiðustu
mál sem meðferðaraðilar komast
í. Fyrstu viðbrögð umhverfisins
eru oft reiði og viðbjóður og síðan
tekur við afneitun. Menn neita að
trúa því að ástandið sé virkilega
svona í þessari fjölskyldu og leita
að öðrum skýringum."
Meðferð feminista hefur
reynst árangursrík.
„Meðferð sú sem feministar hafa
þróað vegna sifjaspellsmála er
byggð á samvinnu sérhæfðra
starfsmanna og kvenna sem hafa
orðið fyrir sifjaspelli sem ungar
stúlkur og mæðrum stúlkna sem
orðið hafa fyrir því. Þessir aðilar
leggja sig fram um að veita bæði
móður og dóttur óendanlegan
stuðning fyrst eftir að sifjaspells-
mál hefur verið upplýst hjá við-
komandi. Meðferðarhóparnir eru
oft í tengslum við kvennaathvörf
eða athvörf fyrir konur sem orðið
hafa fyrir nauðgunum."
Meðferðin fer fram
í hópum.
„Annars vegar starfa hópar
mæðra sem eiga dætur sem orðið
hafa fyrir sifjaspelli og hins vegar
barnahópar fórnarlambanna. í
báðum tilvikum starfa með hópun-
um sérfræðingar og konur sem
hafa fengið samkonar meðferð og
geta nú veitt öðrum aðstoð. Það er
semsagt meiningin með þessu að
dætur og mæður geti leitað sér
stuðnings meðal þeirra sem hafa
sömu reynslu. Þannig gefst móður
og dóttur tækifæri til að styrkja
samband sitt og á grundvelli þess
taka ákvörðun um hvert framhald-
ið verður, hvort móðirin skilur við
manninn eða hvort einhver von er
til þess að hann viðurkenni brot sitt
og leiti sér aðstoðar.
Til að byrja með eru móðir og
dóttir í sínum hópnum hvor en er
tími þykir til kominn er unnið
markvisst að því að byggja upp
samband þeirra til þess að þær geti
tekið sameiginlegar ákvarðanir.
Það er eina von barnsins að móðir-
in taki ótvíræða afstöðu með barn-
inu og verndi það til þess að það
losni við sektartilfinninguna og
hræðsluna um að verða útilokað
frá báðum foreldrunum."
Efnahagslegt
sjálfstæði móður
nauðsynleg forsenda
„í tengslum við þessa meðferð-
arhópa eru alls konar hópar sem
hjálpa móður að verða efnahags-
lega sjálfbjarga, t.d. með því að
útvega henni vinnu, nýtt húsnæði
og fleira sem er undirstaða þess að
konan geti tekið ákvörðun um það
hvort hún vill fara heim til manns-
ins aftur eða hvort hún vilji fara frá
honum. Hvernig þetta tekst skiptir
í rauninni oft sköpum um það
hvort konan hefur raunverulegt
val eða ekki.“
Valdajafnvægi karla
og kvenna myndi útrýma
sifjaspelli.
„Um leið og konur og karlar
standa jafnfætis hvað varðar völd í
þjóðfélaginu, og kynbundin verka-
skipting er rofin, minnka líkurnar
á sifjaspelli að mati feminista. Það
eru fleiri samtök heldur en samtök
feminista sem hafa svipaðar hug-
myndir um meðferð á sifjaspells-
málum. Það eru t.d. kirkjuleg
samtök. Þau byggja reyndar vinnu
sína á því að faðirinn geti komið
aftur inn á heimilið, en það leggja
feministar ekki aðaláherslu Kir-
kjusamtök hafa t.d. byggt upp
hópastarf fyrir karla sem framið
hafa sifjaspell. Það líkist þeirri
meðferð sem beitt er í áfengis- og
fíkniefnameðferð. Þar ríkir strang-
ur agi og miklar kröfur gerðar til
afbrotamannsins og hann kemst
ekki upp með að skjóta sér undan
ábyrgðinni. Þeir sem hafa staðið
fyrir þessari meðferð segja þó að
það séu aðeins brot skjólstæðing-
anna sem læknast og þar af leiðandi
sé ekki hægt að tala um mikinn
árangur í þessum efnum.
Ég er þeirrar skoðunar að
áframhaldandi barátta fyrir jöfnum
völdum karla og kvenna og breyt-
ingar á kynbundinni verkaskipt-
ingu sé nauðsyn, eigi að vera hægt
að tala um fyrirbyggjandi aðgerðir
gegn kynferðislegu ofbeldi karla,
því þessir tveir þættir hafa geysileg
áhrif á félagsmótun okkar í þjóð-
félaginu. Til þess að þetta geti
orðið þarf að koma til viðhorfs-
bundin bylting. Það hlýtur þó að
verða langtíma markmið miðað
við ástand mála í dag. Hins vegar
er ekki ástæða til að manni fallist
hendur. Varnarstarf er t.d. nauð-
synlegt að hefja í skólum og meðal
foreldra með umræðu um sant-
skipti kynjanna. í slíkum umræð-
um kemur oft fram hvort börn hafa
orðið fyrir sifjaspelli eða kynferðis-
legri áreitni af öðrum toga. Ef slík
umræða er opin í skólunum felur
hún í sér skilaboð til bæði foreldra
og barna um að barnið ráði yfir
sínum eigin líkama og það hafi rétt
til þess að standa á móti því sem er
því ógeðfellt, barnið megi og eigi
að segja nei við slíku.“
Sjálfshjálparhópar hér á
landi í náinni framtíð?
Er farið að undirbúa slíkt sjálfs-
hjálparstarf hér?
„Aðeins er nú farið að ræða
möguleikana á því að koma á fót
sjálfshjálparhópum Iíkum þeim
sem feministar í Bandaríkjunum
hafa komið á fót þar. Allt er þetta
á umræðustigi enn sem komið er
og um sjálfboðaliðastarf er að
ræða. Ef af þessu verður, yrði
sennilega reynt að ná til þeirra
kvenna á fslandi sem búa yfir eigin
reynslu sem þolendur sifjaspells.
En þetta er enn allt á umræðustigi.
Hitt er jafn ljóst að hér er um
vandamál að ræða sem fram að
þessu hefur verið þagað í hel. Enn
vitum við nánast ekkert um umfang
þessa vanda hér á landi né af-
leiðingar hans fyrir fórnarlömbin.
Mér finnst þetta vera verkefni sem
hrópar á aðgerðir.“
- ABS
Umboðsmenn Tímans:
Nafn umboðsmanns Heimili Sími
Hafnarfjörður Anna Jóna Ármannsdóttir Suðurbraut8 651141
Garðabær Anna Jóna Ármannsdóttir Suðurbrautú 651141
Keflavik GúðríðurWaage Austurbraut 1 92-2883
Sandgerði Hjalti Guðjónsson Hliðargötu 22 92-7782
Garður Benedikt Viggósson Eyjaholti 16 92-7217
Njarðvík Kristinn Ingimundarson Faxabraut4 92-3826
Akranes Aðalheiður Malmqvist Dalbraut55 93-1261
Borgarnes Inga Björk Halldórsdóttir Kveldúlfsgötu 26 93-7740
Stykkishólmur ErlaLárusdóttir Silfurgötu 24 93-8410
Grundarfjörður Þórunn Kristinsdóttir Grundargötu43
Ólafsvík GuðnýH.Árnadóttir Grundarbraut24 93-6131
Rif Ester Friðþjófsdóttir Háarifi 49 93-6629
ísafjörður Jens Markússon Hnifsdalsvegi 10 94-3541
Bolungarvik Kristrún Benediktstdóttir Hafnargötu 115 94-7366
Súðavík Heiðar Guðbrandsson Neðri-Grund 94-4954
Flateyri Guðrún Kristjánsdóttir Brimnesvegi2 94-7673
Patreksfjörður NannaSörladóttir Aðalstræti 37 94-1234
Bildudalur ToneSolbakk Tjarnarbraut 1 94-2268
Þingeyri Karitas Jónsdóttir Brekkugötu 54 94-8131
Hólmavik Elísabet Pálsdóttir Borgarbraut 5 95-3132
Hvammstangi Baldur Jessen Kirkjuvegi 95-1368
Blonduos Snorri Bjarnason Urðarbraut 20 95-4581
Skagaströnd Ólafur Bernódusson Bogabraut27 95-4772
Sauðárkrókur Guðrún Kristófersdóttir Barmahlið 13 95-5311
Siglufjörður Friðfinna Sí monardóttir Aðalgötu21 96-71208
Akureyri Jóhannes Þengilsson Kambagerði 4 96-22940
Svalbarðseyri Þröstur Kolbeinsson 96-25016
Dalvik BrynjarFriðleifsson Ásvegi 9 96-61214
Ólafsfjörður Helga Jónsdóttir Hrannarbyggð8 96-62308
Húsavík Ævar Ákason Garðarsbraut45 96-41853
Kópasker Þóra Hjördis Pétursdóttir Duqquqerði9 96-52156
Raufarhöfn Ófeigurl. Gylfason Sólvöllum 96-51258
Þórshöfn Kristinn Jóhannsson Austurvegi 1 96-81157
Vopnafjörður VeigurSveinsson Lónabraut21 97-3122
Egilsstaðir Páll Pétursson Árskógum 13 97-1350
Seyðisfjörður SigríðurK. Júlíusdóttir Botnahlíð28 97-2365
Reyðarfjörður Marinó Sigurbjörnsson Heiðarvegi 12 97-4119
Eskifjörður Harpa Rún Gunnarsdóttir Steinholtsveg 1 97-6316
Fáskrúðsfjörður JóhannaEiriksdóttir Hliðargötu8 97-5239
Stöðvarfjörður Stefán Magnússon Undralandi 97-5839
Djúpivogur RúnarSigurðsson Garði 97-8820
Höfn Ingibjörg Ragnarsdóttir Smárabraut 13 97-8255
Selfoss Margrét Þorvaldsdóttir Skólavöllum 14 99-2317
Hveragerði Erna Valdimarsdóttir Heiðarbrún32 99-4194
Þorlákshöfn Guðrún Eggertsdóttir Básahrauni 7 99-3961
Eyrarbakki ÞórirErlingsson Túngötu28 99-3198
Stokkseyri SteinarHjaltason Heiðarbrún22 99-3483
Hvolsvöllur Bára Sólmundardóttir Sólheimum 99-8172
Vik PéturHalldórsson Sunnubraut5 99-7124
Vestmannaeyjar ÁsdísGisladóttir Bústaðabraut7 98-2419
Útboð
Byggingarnefnd flugstöövar á Keflavíkurflugvelli
býöur út húsgögn í nýja flugstöð á Keflavíkurflug-
velli.
Flugstööin er um 6000 fm aö grunnfleti á tveimur
hæðum auk um 230 m langs landgangs aö
flughlaði. Afhendingu húsgagnanna skal lokið 1.
apríl 1987.
Útboösgögn verða afhent á Almennu verkfræöi-
stofunni, Fellsmúla 26 Reykjavík, frá og meö
miðvikudeginum 5. nóv. 1986 gegn 20.000 kr.
skilatryggingu.
Fyrirspurnir og óskir um upplýsingar skulu berast
Almennu verkfræöistofunni eigi síðar en 21. nóv.
1986.
Tilboðum skal skilaö til bygginganefndar, Varn-
armálaskrifstofu utanríkisráðueytisins, Skúlagötu
63, 105 Reykjavík, fyrir kl. 14.00 föstudaginn 5.
des. 1986.
Byggingarnefnd flugstöðvar
á Keflavíkurflugvelli
N
_ Fóstrur athugið
Viö leitum aö fóstru fyrir leikskólann Barnabæ á
Blönduósi. Fóstran þar þarf að leysa forstöðukonu
af um aö minnsta kosti þriggja mánaöa skeið frá
1. desember n.k. Barnabær er nýlegur leikskóli
velbúinn meö 10 dagheimilispláss og 60 leik-
skólapiáss. Hafiö samband viö forstööukonu í
síma 95-4530 eöa undirritaðan í síma 95-4181
fyrir 15. nóvember n.k.
--------------^
Bílbeltin
hafa bjargað
UUMFEROAR
RAO
Aldraðir þurfa líka
að ferðast — sýnum
þeim tillitssemi

yuj^EROAR