Tíminn - 11.01.1989, Síða 8

8 Tíminn
Miðvikudagur 11. janúar 1989
Tímimi
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarf lokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson.
ÉggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Póstfax: 68-76-91
Aðstoð við fátækar þjóðir
Alþingi hefur nýlega staðfest samning, sem
Norðurlönd hafa gert sín á milli um stofnun
sérstaks þróunarsjóðs, sem hafi það markmið að
veita fátæktarþjóðum hagstæð lán til langs tíma til
framfara ýmiss konar og fjárfestinga í þróunar-
löndum, sem svo eru nefnd.
Með staðfestingu samningsins er íslenska ríkið
formlegur aðili að sjóði þessum og verður að leggja
fram fé til hans að þeim hluta, sem stofnsamningur
hans ákveður. Hlutur íslands er lítill miðað við
heildarfjármagn sjóðsins, nemur eigi að síður 54
millj. ísl. króna, sem greiða skal á næstu árum. Á
fjárlögum fyrir þetta ár er áætlað að verja 11
milljónum króna, sem greiða skal á árinu til
sjóðsins.
íslendingar eru óumdeilanlega í hópi mestu
velsældarþjóða heims, þegar þjóðum er raðað í
flokka eftir þjóðartekjum á mann. Miðað við þá
staðreynd er ekki áhorfsmál að íslendingum ber að
taka þátt í þróunarsamvinnu við fátækar þjóðir,
enda formlega viðurkennt af íslenskum stjórnvöld-
um.
í rauninni er það svo að íslendingar eru
siðferðislega skuldbundnir til þess að leggja fram
1% af þjóðartekjum sínum til þróunarsamvinnu,
ef miðað er við samþykkt allsherjarþings Samein-
uðu þjóðanna, sem Islendingar hafa gengist undir.
Hins vegar skortir mjög á að Alþingi hafi veitt fé
eða gert aðrar ráðstafanir til þess að slíku marki
hafi verið náð. Er langt í land að íslenska þjóðin
standi undir skyldu sinni hvað þetta varðar. Hins
vegar hafa Norðurlönd að öðru leyti sýnt í þessu
efni mikið örlæti, svo og aðrar evrópskar velmeg-
unarþjóðir.
Aðild íslands að norræna þróunarsjóðnum
breytir þessu hlutfalli ekki að ráði, en eigi að síður
er þátttaka íslands mikilvæg viljayfirlýsing um að
íslendingar stefni að því að auka hlut sinn í virkri
þróunarsamvinnu í samstarfi við Norðurlönd.
Ein af stofnunum íslenska ríkisins nefnist Þróun-
arsamvinnustofnun íslands. Henni er ætlað að hafa
með höndum stjórn á því fjármagni sem Alþingi
veitir beint til þróunarmála í fátæktarlöndum.
Þessi stofnun hefur starfað u.þ.b. átta ár. Vegna
ónógra fjárframlaga hefur þessi stofnun orðið að
sníða sér stakk eftir vexti og takmarka verkefnin
við getu sína fjárhagslega og tæknilega. Megin-
verkefni hennar hefur verið að vinna að eflingu
fiskveiða, fiskvinnslu og hafrannsókna á Græn-
höfðaeyjum, litlu eyjasamfélagi undan vestur-
strönd Áfríku. Pessu meginverkefni mun ljúka á
þessu ári.
Endanlegt mat á því, hver árangur hefur orðið
af þessu íslenska framtaki á Grænhöfðaeyjum
liggur ekki fyrir. Ljóst er þó að margt hefur þar vel
tekist. Sannleikurinn er sá að íslendingar eru að
stíga sín fyrstu spor í þróunarsamvinnu. Gagnleg
reynsla er fengin, sem nýta má í framtíðarverkefn-
um á þessu sviði.
lllllllllllllllllll GARRI : '
Erlendir pakkar
Eins og tryggir lesendur Garra
cflaust muna hefur hann af og til
minnst á þá einstaklega lciAinlegu
þjónustu sem viðgengst gagnvart
því fólki sem verður það á að panta
sér Inekur eða aðra smáhluti frá
útlöndum. Þessi þjónusta er í
Reykjavík veitt í pósthúsinu við
Ármúla, en þar virðist þaö enn
þann dag í dag vera talin góö og
gild starfsregla að stefna fólki í
tvær eða þrjár ferðir á staðinn áður
en pakkar þess fást afhentir.
Nú hefur Víkverji Morgunblaðs-
ins lent í þessu, og um það fjallur
pistill hans á laugardaginn. Að því
er þar segir varð Víkverji að eyða
rúmum hálftíma í tilgangslausa bið*
og í að útfylla flókið eyðublað. Og
ekki nóg með það, heldur var hann
að því loknu sendur af staðnum og
mátti koma aftur n;esta dag til að
sækja pakka sinn. Allt var þetta út
af því að honum hafði í mesta
saklcysi orðið það á að láta senda
scr nokkrar bækur frá Englandi.
En gefum Víkverja orðið:
Hálftími og á morgun
„ Víkverji fékk scndan heim lil
sín miða um uð hann ælti sendingu
á Ármúlapóslhúsinu. Við miðann
var festur reikningur frá bóka versl-
un í Englandi, og kom þur fram að
nokkrar hækur hiðu afgreiðslu í
pósthúsinu. Fór Víkverji með mið-
unn og afhenli hann afgreiðslu-
slúlku. sem hvurf á brotl með
skjalið. Síðan beið Víkverji í rúm-
legu fínunlán mínútur. Þá var nafn
hans kullað upp. Honum varafhent
eyðuliluð og sagt að fylla það út.
Þetta var innflutningsskýrsla með
yfírskriftinni Tollstjórn. Vikverji
hefur aldrei stunduð innflutning,
þunnig að hann veit ekki hvernig á
að fylla slík skjöl út. Afgreiðslu-
stúlku sagði að einstaklingum væri
veitt hjálp við að útfylla slík skjöl,
en i þann mund hur bjargvætt að
garði, bókumnnn sem rétti Vík-
verja hjálparhönd. Var hunn með
litfylltu skýrslu sem Víkverj/ gat
notuð sem fyrirmynd. Með aðstoð
þessu góða manns voru færðar nlls
kyns tölur inn á fjölmarga reiti á
skýrslunni, og einnig var með að-
stoð reiknivélar á staðnum reynt
nð reikna út prósentur og breyta
pundum í krónur. Gekk heldurilla
að glíma við þunn opinbera reikni-
grip. Allt tókst þettu þó uð lokum
og var rúmlegu hálftimi liðinn frá
því að Vikverji kom á pósthúsið,
þegar hunn ufhenti síðan gjaldkeru
skýrslu sínu, en samkvæmt útreikn-
ingum virtist Vikverja sem linnn
ætti að greiða um 1700 krónur til
hins opinberu eðu um 30% af verði
bóknnnn.
Gjuldkerinn tók við skýrslunni
og sugði: Þetta verður tilbúið á
morgun'. Víkverji hváði og spurði
hvort ekki væri unnt uð fá bækurn-
ur strnx. Nei, hér cr svo mikið uð
gera uð það tekur sólarliring að
ufgreiðu svona pakku, varsvarið. “
Hroðaleg þjónusta
Það lýsir vissulega nokkurri fá-
visku Víkverja að honum skuli
yfirleitt detta í hug að búast við
mannsæmandi þjónustu í sam-
handi við mál sem þetta. Kunnugir
vita nefnilega að á þcssum stað
geta menn ekki vænst þess að fá
lipra og skjóta þjónustu. Þvcrt á
móti er þjónustan þarna hroðaleg
og hcfur verið undanfarin ár,
hverju eða hverjum sem er um að
kenna.
Það er löngu liðin tíð að tak-
markanir séu lagöar hér á frelsi
fólks til að bregða sér til útlanda.
Það er líka löngu liöin tíð að
ferðalangar megi ekki kaupa sér
ýmsa smáhluti í útlöndum, til dæm-
is bækur eða annan álíka smávarn-
ing. Meöan slíkt fer ekki úr því hófí
að greinilega sé um hluti til einka-
nota að ræða er ekki við því amast
af tollgæslu að fólk taki þess háttar
með sér inn í landið.
Það er líka skiljanlegt að tollayf-
irvöld þurfí að kanna innihald
pakka sem til landsins berast. Þó
ekki neina sé til þess að reyna að
koma ■ vcg fyrir að citurlyfjum sé
smyglað hingað. Það er líka meir
en skiljanlegt að fólk þurfí að
grciða sambærileg gjöld af slíkuin
varningi og tíðkast í búðuin hér
heima, svo sem söluskattinn. Og
skiptir þá ekki máli hvort mönnum
þykir það súrt í broti eða ekki, því
að lög eru nú einu sinni lög.
En liitt cr gjörsamlega ótækt að
fólki skuli núna á síðari hluta
tuttugustu aldar vera gert að hanga
þarna tímunum saman i tilgangs-
lausri bið yfír engu, og að síðan sé
það rekið út eins og glæpamenn og
leyft fyrir náð og miskunn að koma
kannski næsta dag til að sækja
pakka sína. Hér fer ekki á milli
mála að vcrður að breyta kerfínu.
Það er lágmark að þcgar fólk
keinur að sækja slíka pakka þá sé
búið að tollskoða þá og reikna út
gjöldin af þeim. Tilgangslausir
snúningar, eins og þeir sem lýst var
í pistli Víkverja, ganga ekki nú á
dögum. Garri
VÍTTOG BREITT
w
Löngu er liðin sú sælutíð þegar
fimmþúsundkrónuskáld svívirti
annað fimmþúsundkrónuskáld fyr-
ir að lenda líka í þeim vesæla
fimmþúsundkrónuflokki. sem var
í rauninni ekki annað en viður-
kenning fyrir að vera þriðja flokks
listamaður. Eða þannig litu fyrsta
flokks listamenn á þegar þeim var
vísað á fimmþúsundkrónubekk
með leirskáldum og klessumálur-
um.
Þegar fimmþúsundkrónuskáldin
voru og hétu var úthlutun lista-
mannalauna ávallt kærkomið
krydd í tilveruna. Fáeinir þroskað-
ir listamenn voru heiðraðir með
heiðurslaunum og afgangnum var
raðað í flokka eftir verðleikum
sem enginn hefur skilið fyrr né
síðar nema þeir sem sátu í úthlut-
unarnefndum, en þeir sem hlutu
þá upphefð fengu samstundis völd
og vit.
Eftir hverja úthlutun þökkuðu
kúnstnerarnir fyrir sig með því að
skemmta þjóðinni með óbóta-
skömmum í blöðum og á mann-
fundum um úthlutunarnefndina og
hvern annan. Rifrildisefnið var
náttúrlega hvernig nefndarskömm-
inni hafi tekist til við að setja
leirskáldin í fyrsta flokk en góð-
skáldin í þann þriðja eða alveg út
af sakramentinu.
í þessum árlegu rispum kom í
Ijós að mörgum málurum var miklu
betur lagið að fara með stílvopn en
pensil og liti og tónlistamenn náðu
miklu betur til þjóðar sinnar með
orðgnótt og ófögrum lýsingum á
kollegunum en með tónsmíðum og
spilverki.
Og orðsins menn fóru á liprari
kostum í þessum skemmtilcga
darrðardansi en sumum þeira tókst
nokkru sinni í skáldskap.
Alþingi á engu að ráða
En þetta er sem sagt liðin tíð.
Ekki þar fyrir að ekki sé enn rifist
um ríkisframlög til listamanna, því
það ergert. En listamenn nútímans
eru svo vel upp aldir og penir með
sig að þeir láta öðrum eftir að
Utangarðsmennimir Atli Heimir
og Thor sem samanlögð ríkisstjórn
og Alþingi megna ekki að koma í
heiðurslaunasæti.
upphefja sig og rífast hátt og snjallt
um hverjir eigi að vera á hærra
ríkisframfæri en aðrir.
Og þeir sem hæst gala eru stjórn-
málamenn á vinstri væng og málg-
ögn þeirra og er þetta satt best að
segja ekki skemmtilegur kór.
Moldviðrið sem þyrlað er upp
um hverjir eigi að vera jafnari en
aðrir þegar skipað er til heiðurs-
launasæta hófst með því að foryst-
usauður menningarmála fékk ekki
einn að ráða vilja Alþingis og
ætlaði því með atfylgi fjármálaráð-
herra að fjölga í flokki og lenti
þetta allt í klúðri, ekki síst fyrir þá
sök að kyngreining listamannanna
var ekki eins og öðru kyninu á
þingi þóknaðist.
Hið illa vald
Ráðherra menntamála lét sam-
þingsmenn sína heldur betur fá að
heyra það þegar allt var komið í
þvælu og flækj u fyrir honum. Hann
hótaði að taka fjárveitingavaldið
frá Alþingi og ætlar að beita sér
fyrir að klíkur, væntanlega honum
þóknanlegar. fari að ráðskast með
skattpeninga og úthluta eftir hent-
ugleikum.
Undarleg er sú árátta að telja öll
þau völd sem kjörnum fulltrúum
eru fengin séu af hinu illa og að
nefndir og ráð sem Alþingi kýs séu
óalandi og óferjandi. Það kemur
úr hörðustu átt þegar Svavar stór-
pólitíkus vill færa völdin frá Al-
þingi til einhverra ótilgreindra
hópa. eins og til að úthluta ríkisfé
til listamanna eða ráðskast með
Ríkisútvarpið. Erfitt er að sjá hvað
svona menn eru yfirleitt að gera í
stjórnmálaflokkum ef klíkur úti í
bæ eiga að fara að taka við hlut-
verki almannavaldsins.
Leiðari Alþýðublaðsins í gær er
ein upphrópun um að Alþingi sé
með öllu ófært um að fara með
úthlutunarvald úr ríkissjóði og eru
allir heiðurslistamenn úthrópaðir
sem „pólitískir skjólstæðingar
flokkakerfisins." En hinirgjörsam-
lega ópólitísku og skoðanalausu
„utangarðsmenn“ sem ekki var
hægt að bæta á listann að þessu
sinni eru líkast til bornir fram af
ópólitískum flokksleysingjum á
Alþingi, að því er helst verður
skilið. Alþýðublaðið vill leggja nið-
ur heiðurslaunin og koma á „viðun-
andi“ launakerfi listamanna.
Það felst væntanlega í því að 800
félagsmenn í BÍL fari sjálfkrafa á
ríkisjötuna og þá verður nú lag á
listinni. Alþingi verður skyldað til
að útvega peningana með góðu
eða illu en huldumenn a-flokka og
vinstri pressunnar munu úthluta af
menningarlegu réttlæti.
Þjóðviljinn er fullur upp með
vandlætingu á svívirðunni sem Al-
þingi sýndi listamönnum og er
Hjörleifur farinn að rífast við rit-
stjórnina um menningarpeninga og
verði aðilum að góðu, sem og
lesendum.
Leiðarahöfundur Þjóðviljans
flækir málin enn með því að halda
fram aðeins öðrum utangarðs-
manninum sem verðugum til heið-
urslauna, hinn getur beðið, enda á
framboðslista kratanna. Það skal
tekiðfram aðþettaerekki pólitík.
Meðan öllum þessum leiðindum
fer fram þegja allir almennilegir
listamenn þunnu hljóði, og áreið-
anlega hafa þeir Atli Heimir og
Thor sitthvað þarfara að iðja en að
Icggja stjórnmálamönnum og
menningarlega sinnuðum ritstjór-
um lið við að færa völdin úr
hönduin Alþingis í hendurnar á
hagsmunaklíkum, sem enginn
treystist til að skilgreina. OÓ