Tíminn - 21.02.1989, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 21. febrúar 1989
Jón
Jón Baldvin Hannibalsson, utan-
ríkisráðherra, er fimmtugur í dag.
en þess munu vinir hans og vanda-
menn minnast með því að halda
honum veislu í Þórscafé síðdegis.
Jón Baldvin er formaður Al-
þýðuflokksins sem kunnugt er, og
fyrir utan þá gagnrýni sem hann er
skyldugur að bera sem einn al
ráðherrum núverandi ríkisstjórn-
ar, er hann einnig gagnrýndur í
kyrrþey af sumum flokksbræðra
sinna, en slíkur er cflaust gangur-
inn í lífi allra flokksformanna.
Scgja má að Jón Baldvin sé með
nokkrum hætti borinn til for-
mennsku í Alþýðuflokki. Hann
heitir í höfuðið á virtasta formanni
flokksins, Jóni Baldvinssyni, og í
móðurætt kominn frá Strandselj-
um við Djúp, þar sem Jón Bald-
vinsson var fæddur og uppalinn.
En Jón Baldvin tók einskonar
pólitískt hliðarspor á námsárum
sínum og var þá róttækur mjög og
starfaði eitthvað með Alþýðu-
bandalaginu. Þaðan er eflaust
kominn sú samræða sem þeir eiga
nú um stundir, Ólafur Ragnar
Grímsson og hann, en Ólafur
Ragnar er svo kominn úr öðrum
flokkum til Alþýðubandalagsins.
Úr deiglu þessara tveggja manna
gæti eflaust orðið sambræðslu-
flokkur ef kjarnar beggja flokka
leyfðu.
Á fimmtugsafmæli Jóns Baldvins
er ástæða til að rifja upp, að þótt
hann hafi alla tíð verið pólitískur
hefur hann gegnt ópólitískum
störfum lengst af starfsævinni fram
til 1979 er hann var kjörinn á þing
í Reykjavík. Þá hafði hann bæði
verið kennari í Reykjavík og skóla-
meistari á ísafirði. Pólitískur ferill
Jóns Baldvins síðan er um margt
merkilegur, eins og þau dæmi
sanna, að hann hefur frá 1979
orðið formaður Alþýðuflokksins,
fjármálaráðherra og nú utanríkis-
ráðherra. Fyrri formenn flokksins
áttu löngum í harðvítugri baráttu
við Alþýðubandalagið, en frá 1938
voru kommúnistar einskonar
erfðaféndur Alþýðuflokksins. Nú
er þetta allt breytt og um sinn ríkir
sæmilegur friður á milli A-flokk-
anna. Jón Baldvin þarf því ekki að
eyða orku sinni scm formaður í
varnarræður um hve hann sé léleg-
ur sósíalisti.
Formennska Jóns Baldvins hefur
breytt yfirbragði Alþýðuflokksins.
Nú er fjör í flokknum, og hann cr
mikið yfirlýsingagreiðari en hann
var áður. Fyrri formenn áttu við
þungan róður að etja bæði innan
verkalýðshreyfingarinnar og síðan
við höfuðandstæðinga, svo hlálegt
sem það var, kommúnista, sem
gerðu að minnsta kosti tvær meiri
háttar atlögur til að eyðileggja
flokkinn. Þess vegna varð mál-
flutningur Alþýðuflokksins um
tíma eins og hann kæmi upp úr
skotgröfum. Jón Baldvin hefureytt
þessum vandkvæðum. Hann talar
af hólum og hefur boðið Alþýðu-
bandalaginu upp í dans, sem er
hættulegri því en Alþýðuflokkn-
um. Miðað við fyrri sögu má segja
að Jón Baldvin hafi komið í for-
mannsstól á réttum tíma.
Framsóknarflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn eiga sér langa sam-
starfssögu allt frá tímum Jónasar
Jónssonar frá Hriflu og Jóns Bald-
vinssonar. Öðru hverju síðan hefur
samstarfsþörf þessara flokka skot-
ið upp kollinum, síðast í kosning-
unum 1956, og svo nú við myndun
ríkisstjórnar Steingríms Her-
mannssonar. Engu að síður hefur
Alþýðuflokkurinn hvað eftir annað
vilja slíta þau gömlu bönd, sent
tengdu flokkana saman í upphafi,
en tekist misjafnlega. Jón Baldvin
er sjálfur höfundur að riti, „Hverjir
eiga ísland," frá 1985, þar sem
vegið er að því eignaskipulagi á
landi, sem á rót að rekja allt til
landnámsaldar. Vel má vera að við
sem lifum á tuttugustu öld segjum
sem svo, að óhætt sé að skoða
skipulag sem gilt hefur í ellefu
aldir. En landeign verður ekki með
Ðaldvin fimmtugur
Jón Baldvin og Vigdís forseti. Myndin er tekin er hann fékk umboð til stjórnamyndunar sumarið 1987.
góðu móti lögð undir ríkið með
tilskipunum, enda hefur hvort sem
er sú breyting orðið á, að dómar
falla nú gegn eignarétti á al-
menningum, lendi slík afnot og
eign fyrir dómstólum. Og svo skað-
ar ekki að geta þess að samyrkju-
búin eru á útleið.
Af þessu sést að Jón Baldvin
verður ekki sakaður um að vera
svo lélegur sósíalisti að hann vilji
ekki breyta ríkjandi skipulagi. En
það er erfitt að boða byltinga-
kenndar skoðanir og bera ábyrgð á
sama tíma. Sögulega séð stóðu
Alþýðuflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn að mestu umbyltingu
sem þessi þjóð hefur lifað á árunum
1934-38. Það voru stutt en öflug
fjögur ár. Það var svo ekki fyrr en
á Viðreisnarárunum sem raunveru-
leg vík myndaðist á milli vina.
Þótt Jón Baldvin væri ekki kom-
inn til sögunnar í Alþýðuflokknum
á Viðreisnarárunum, hefur sá tími
haft mikil áhrif á stjórnmálaferil
hans. Við myndun ríkisstjórnar
Þorsteins Pálssonar varð Jón
Baldvin fjármálaráðherra. Það
embætti getur orðið bæði hættulegt
og erfitt öllum þeim, sem í eðli
sínu eru ekki gjaldkerar og skuld-
heimtumenn. Jón Baldvin er
hvorugt. En áður en til þess kom
að Jón Baldvin settist í stól gjald-
kerans, hafði átt sér stað hinn
undarlegasti draugagangur við
myndun stjórnarinnar. Sjálfstæðis-
flokkurinn tók Jón Baldvin í fangið
og lét eins og nú væri tækifæri til
að mynda nýja Viðreisn. Virtist
engu skipta um tíma að meirihluta
vantaði fyrir slíkri samsteypu. Þótt
hryggðarmynd væri á þessum tví-
hliða viðræðum gamalla samstarfs-
aðila gekk ekki á öðru um hríð en
tali um framsóknarfjós og fram-
sóknarmennsku, sem var einskon-

% J
Brúðkaupsmyndin. Bryndís og Jón Baldvin giftust árið 1959.
ar sveiattan-tal við flokk, sem gerði
síðan mögulegt að hinir tveir fyrr-
greindu elskuvinir gátu loks náð
saman. En Viðreisnin gamla, sem
byggðist meðal annars á vináttu
tveggja manna, átti sér engar rætur
í Jóni Baldvin. í ráðherraembætti
beið hans stóll sem honum þótti
vondur, og svo fór að lokum að
hann gerðist harður stuðningsmað-
ur nýrrar stjórnarmyndunar.
Nú situr hið fimmtuga afmælis-
barn sem utanríkisráðherra í nýrri
ríkisstjórn og unir hag sínum vel.
Honum lætur vel að sitja á tali við
höfðingja, enda er hann sjálfur
með höfðinglegu yfirbragði eins og
þeir eru margir Vestfirðingarnir.
Hann segir „langur" og „gangur" á
vestfirsku, þegar hann er ekki að
tala í útlöndum á máli sem hann
nam, þegar hann eins og hann segir
var að læra til forsætisráðherra.
Alkunna er hvað það þótti fyndið,
þegar hann sagði við stjórnar-
myndunarviðræður, að í þeim væri
„rífandi gangur".
En þótt Jón Baldvin sé utanríkis-
ráðherra í ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar, er grunnt á sósíal-
ismanum í honum. Honum er ekk-
ert ýkja hlýtt til ákveðinna og
rótgróinna stofnana, og notar
stundum tækifærið til að tala eins
og sósíalisti um þær. Af þeim
ábyrgðarlitlu rótum er runnin
kenningin um blýantanagið í
Seðlabankanum, sem þingmenn
hafa rætt um af mikill alvöru og
skaphita. Við sem þurfum að halda
úti blöðum og skrifa í þau á
hverjum degi, höfum ekkert nema
gott eitt um utanríkisráðherrann
að segja. Hann er góður viðskiptis,
hreinn og beinn og lætur það fjúka
sem honum sýnist. Þegar hann vill
ekkert segja lætur hann ekki ná í
sig.
Eflaust verður fjölmenni hjá vin-
um og velunnurum utanríkisráð-
herra í dag. Þar verður Jón Baldvin
hrókur alls fagnaðar eins og jafnan
áður. Þar stendur Bryndís Schram
kona hans við hlið hans og börnin
fjögur, sem sum eru enn í námi.
Bryndís er auðvitað alveg kapítuli
út af fyrir sig, glæsileg kona og
kunn úr fjölmiðlum. Þau hjón
mega vita það að þau eiga marga
vini. Auðvitað er það lífsins gangur
í pólitík, að stundum er orðum
hallað á flokksforingja, en við á
Tímanum vitum að Jón Baldvin
erfir það ekki lengi, enda myndi
hann óðara segja að við værum
farin að naga blýanta ef við létum
hann í friði.
Til hamingju herra utanríkisráð-
herra með fimmtugsafmælið.
Indriði G. Þorsteinsson
Um borð í Gerpi 1958. Á námsárunum stundaði Jón Baldvin sjómennsku
á sumrum.