Tíminn - 25.02.1989, Blaðsíða 13

Laugardagur 25. febrúar 1989
Tíminn 25
ED
AÐ UTAN
Vegna mótmæla dýravina
- dregur úr notkun dýra við rannsóknir - leitað annarrar tækni
ítalska tískufyrirtækið Benetton hefur nú tilkynnt að þar
verði ekki framar gerðar öryggisprófanir á nýjum snyrti-
og hreinlætisvörum með aðstoð dýra. Vísindamaður við
læknadeild Cornell-háskóla hefur afsalað sér 600.000
dollara ríkisstyrk til rannsóknar á ávanabindingu barbítúr-
Iyfja. Við rannsóknina notaði hún ketti. Noxell-fyrirtækja-
samsteypan, framleiðendur Noxzema húðsnyrtivara og
Cover Girls snyrtivara segist héðan í frá notast við
músavefi sem ræktaðir eru á rannsóknastofum í stað
tilrauna með kanínur til að ákvarða hvort framleiðsluvara
þeirra skaðar mannsaugað.
Þeir sem berjast fyrir góðri með-
ferð á dýrum líta á allar þessar
nýlegu yfirlýsingar sem sigur sinn.
Og ákvarðanir Benettons og Cor-
nells bera reyndar vott um vaxandi
áhrif þeirra. En hugarfarsbreyting-
in hjá Noxell er dæmi um þær
umbætur sem framleiðendur eru
að reyna að koma á varðandi
meðferð dýra á rannsóknastofum
með því að einbeita sér að þrem
atriðum, þ.e. fækka dýrum sem
notuð eru við tilraunir, endurbæta
aðferðirnar svo að þær séu sárs-
aukaminni og, í þeim tilfellum þar
sem hægt er að koma því við, taka
upp aðra aðferð þar sem ekki þarf
að notast við dýr.
Noxell ákvað að reyna að aðlaga
prófun sem þegar er til, fremur en
að þróa nýja, sem hluta af átaki
sem helstu snyrtivörufyrirtækin
standa nú að til að finna aðra kosti
en Draize-prófunina, þar sem not-
uð eru augu úr lifandi kanínum.
Nýja Noxell-prófunin hefur verið í
notkun yfir 20 ár við að meta
öryggi lækningatækja úr plasti, sem
komið er fyrir í líkamanum.
Nú eru allmörg fyrirtæki að gera
tilraunir til að ná sama árangri og
Noxell en með fjölbreyttari vörur.
„Höfum ekki efni
á að taka heljarstökk
í vitlausa átt“
„Við viljum gera það sem er
rétt, en við erum í viðskiptum og
við höfum ekki efni á að taka
heljarstökk í vitlausa átt,“ sagði
dr. Ronald Wolfe, yfirmaður í
rannsóknardeild Avon-fyrirtækis-
ins. „Ef í ljós kemur að hér er um
léleg vísindi að ræða hafa þeir sóað
heilmiklum tíma og fé.“ Avon
sendir nú 100 tegundir til rann-
sóknarstofunnar sem gerði prófan-
irnar fyrir Noxell til að ganga úr
skugga um hvort aðferðin með
ræktaða vefinn gefur svipaðan
árangur og Draize-prófanirnar.
Nú er meiri vinna lögð í að leita
annarra kosta en dýratilrauna en
áður. Procter & Gamble segist
hafa eytt 3,2 milljónum dollara í
slíkar tilraunir á sl. ári. Könnun
sem gerð var á tilraunum tii að
draga úr notkun dýra við 20 eitur-
efnarannsóknastofúr í iðngrein-
inni, sem var skipulögð af vísinda-
mönnum frá ýmsum stórfyrirtækj-
um, var lokið fyrir skemmstu og
verður gerð opinber í vor.
Erfitt að fá aðra
kosti viðurkennda
En viðurkenning á öðrum kost-
um hefur gengið hægar en skyldi
vegna þess að samkomulag vantar
um hvemig staðfesta megi gildi
nýrra prófunaraðferða. Einnig
hafa reglugerðarsmiðir verið tregir
til að samþykkja þær og svo bætist
ótti við lögsókn við. Ákvörðun
Noxells var merkileg að því leyti
að hún var tilkynnt án þess að
alríkisreglusmiðir eða dómstólar
hefðu sýnt þess nokkur merki að
þeir myndu líta á vefjarræktunar-
prófunina sem sönnunargagn þess
að fyrirtækið virti öryggisstaðla, ef
til þess kæmi að neytandi kærði
Noxell vegna skaða sem vara frá
fyrirtækinu hefði valdið.
Baráttumenn fyrir réttindum
dýra hafa stillt í hóf hóli sínu í garð
Noxeil sem enn notar kanínur til
að athuga hvort vörurnar kunni að
erta hörundið og rottur til að
komast að hvort afurðir sem á að
nota innvortis geti verið ban vænar.
„Þeir hafa hlýtt á raddir fólksins
og brugðist við á einhvern hátt,“
segir talsmaður félagsskapar sem
nefnist „People for the Ethical
Treatment of Animals" (fólk sem
berst fyrir siðlegri meðferð á
dýrum) og hefur aðsetur í Wash-
ington. „En við höfum ekki á
tilfinningunni að fyrirtækin leggi
sig almennilega fram við að fá
viðurkenndar rannsóknaraðferðir
þar sem dýr koma ekki við sögu.“
Baráttufólk fyrir rétti dýra hefur
fleiri skotspæni en tilraunastofurn-
ar. En það hefur komist að raun
um að það er ákaflega áhrifamikið
að beina sjónum almennings að
rannsóknastofunum vegna þeirra
óhugnanlegu ljósmynda þaðan sem
allir geta séð, sérstaklega af
köttum, hundum og öpum. Al-
mennt er fólk líka ekki sátt við að
dýrum sé misþyrmt í svo óþörfum
tilgangi sem að framleiða snyrti-
vörur.
Snyrtivöruframleiðendur
nota ekki mikið af
tilraunadýrunum
Samkvæmt síðustu opinberum
tölum, frá 1983, er álitið að 17
milljónir til 23 milljónir tilrauna-
dýra séu notuð á ári í Bandaríkjun-
um. Snyrtivöruiðnaðurinn hefur
verið tíður skotspónn baráttufólks
fyrir dýraréttindum, en staðreynd-
in er sú að hann nýtir aðeins örlítið
brot af tilraunadýrunum, og þeim
fer sífellt fækkandi. T.d. segjast
talsmenn Avon nú ganga úr skugga
um öryggi 90% nýrra framleiðslu-
tegunda án þess að notast við
tilraunadýr og að í fyrra hafi fyrir-
tækið fækkað dýrunum um 40%,
niður í 2.423.
Þeir sem gagnrýna notkun til-
raunadýranna segja hana bæði sið-
lausa og byggða á misskilningi.
Dýravinir halda því t.d. fram að í
rannsókninni við Cornell, sem
áður var nefnd, hafi 14 ára tilraunir
á köttum ekki gefið neinar skýring-
ar sem ekki hefði mátt komast að
skjótar, örugglegar og á ódýrari
hátt með athugunum á mannlegum
fórnarlömbum og tilraunum á
rannsóknastofum þar sem ekki
væri notast við dýr. Þeir halda því
fram að tilraunir á dýrum beini
yfirleitt fjármunum frá betri rann-
sóknaraðferðum og í mörgum til-
fellum gefi þær ekki nákvæma
vísbendingu um hvaða áhætta bíði
mannfólksins.
Vísindamenn segja
tilraunadýr nauðsynleg
Vísindamenn segja að tilraun-
irnar við Cornell og flestar aðrar
tilraunir með dýr hafi gefið
ómetanlegan árangur. Þeir segja
nauðsynlegt að nota dýr vegna
þess að líffræðileg kerfi mannsins
séu of flókin til að líkja eftir á
tilraunastofum.
Engu að síður sýna nýlegir at-
burðir að stofnanir eins og Cornell
og fyrirtæki eins og Benetton, sem
láta sér annt um þá mynd sem
almenningur gerir sér af þeim, eiga
erfitt með að standast þrýsting
réttinda hefur sérhver tegund,
hvort heldur er um að ræða snák,
rottu, kött eða mann jafnmikið
náttúrlegt gildi. Þeir sem ekki eru
alveg eins æstir eru „tegundasinn-
ar“, þ.e. þeir gera upp á milli
dýrategunda eins og kynþáttahat-
ari gerir kynþáttunum mishátt und-
ir höfði. Hugmyndin, sem ástralski
heimspekingurinn Peter Singer
hefur sett fram í umfjöllun sinni
um tengsl manns við önnur dýr, er
megintónninn í hreinstefnu hreyf-
ingarinnar.
Höfðar til hjartans
fremur en hugsunarinnar
En Það er erfitt að fá almenning
til að aðhyllast slíka hreinstefnu.
Þegar baráttufólk fyrir réttindum
dýra er að leita stuðnings meðal
almennings, höfðar það til hjartans
frekar en hugsunarinnar með því
að beina athyglinni að þeim dýrum
sem fólki þykir vænt um.
„Það safnar ekki peningum til að
bæta kjör snáka,“ segir talsmaður
stofnana sem nota dýr við vísinda-
rannsóknir. „Því finnst það vera að
mennta almenning stig af stigi. Það
byrjar á því að ná honum á sitt
band með því að sýna hvað er verið
að gera við gæludýr fólks.“
Sumir vísindamenn segja t.d. í
einkaviðræðum að þeir vildu held-
ur nota smáapa en sjimpansa við
tilraunir, vegna þess að sjimpans-
arnir séu líkari mönnum. En þegar
til kastanna kemur taka þeir flestir
þá afstöðu að allar dýrategundir
séu jafnmikilvægar.
Tímamót þegar
mótaðilinn gafst upp
fyrir dýravinum
Steve Siegel, sem hafði forystu
um herferðina gegn dr. Okamoto,
segir: „Ég hef heyrt fólk segja að
nagdýr séu ógeðsleg, því þyki vænt
um hunda og ketti en hati rottur.
En þannig hugsum við öll í byrjun.
Ég hugsaði sjálfur þannig fyrst en
það þarf ekki mikla fræðslu þar til
maður skilur hvað þetta er rangur
hugsunarháttur.“
Hvað varðar nýju rannsóknirnar
sem dr. Okamoto er byrjuð á segir
Siegel: „Að sumu leyti líður mér
eins illa vegna þeirra. Það skiptir
engu máli hvort hún notar ketti
eða rottur.“ „En“, bætir hann við,
„það eru tímamót að mótaðilinn
hefur nú brugðist við þrýstingi frá
okkur og gefist upp“.
dýraverndunarmanna.
Benetton neitaði að tala við
dýravinina fyrst þegar þeir tengdu
þróun nýrrar iínu hreinlætis- og
snyrtivara fyrirtækisins við tilraun-
ir við Biosearch Inc., rannsókna-
stofu í Philadelphia sem var tekin
til rannsóknar hjá skrifstofu sak-
sóknara eftir að dýravinir höfðu
kvartað undan því að þar væru
brotin lög sem vörðuðu meðferð á
tilraunadýrum. Benetton linaðist í
afstöðu sinni eftir að mótmæli
höfðu verið höfð í frammi í sjö
löndum.
Baráttufólk fyrir dýraréttindum
viðurkennir að ekki sé líklegt að
beinir árekstrar verði til þess að
bjarga mörgum dýrum í flýti.
Þannig er t.d. vísindamaðurinn við
Cornell, dr. Michiko Okamoto, nú
tekinn til við rannsóknir á ávana-
fíkn fólks í áfengi, og notar við það
dýr sem dýravinir eru ekki eins
viðkvæmir fyrir, þ.e. rottur!
Er ekki sama hvert
tilraunadýrið er?
Mánuðum saman hefur baráttu-
fólk fyrir góðri meðferð á dýrum
tekið sér mótmælastöðu, hringt og
skrifað bréf til að fordæma tilraunir
dr. Michiko Okamoto, vísinda-
manns við læknadeild Cornell-há-
skóla. Þegar hún hætti tilraunum
sínum, þar sem hún hafði notað
ketti til að rannsaka lyfjavanabind-
ingu, lögðust mótmælin niður.
En dr. Okamoto, sem lagði
rannsóknir sínar á hilluna í nóvem-
ber sl. til að uppfylla það loforð
yfirvalda háskólans að tilraunum á
köttum yrði hætt í ár, hætti ekki að
nota dýr við rannsóknir sínar. Hún
er byrjuð á nýju verkefni og notar
nú rottur við rannsóknir á áfeng-
isvanabindingu.
Lævíst hreinstefnufólk
Hvers vegna hefur baráttufólkið
fyrir réttindum dýra nú ekkert
látið til sín heyra? Svarið er að
finna bæði í hugmyndafræði hreyf-
ingarinnar og í tilraunum hennar
til að gera málstaðinn meira aðlað-
andi í augum almennings.
í augum æstustu málsvara dýra-
Alls kyns mótmæli eru nú höfð í frammi. Hér er verið að mótmæla notkun
á tilraunadýrum til rannsókna.