Tíminn - 09.06.1989, Síða 10

10 Tíminn
Föstudagur 9. júní 1989
Föstudagur 9. júní 1989
Tíminn 11

Dr. Björn Sigurbjörnsson, framkv. FAO er í fararbroddi baráttunnar gegn hinum nýja skaðvaldi við Miðjarðarhaf
Flugan verpir lirfum í þúsundatali í sár á húð marina og dýra.
Lirfurnar éta sig um hold og vefí manns eða skepnu og drepa viðkomandi á innan við 10 dögum.
MANNSKÆÐ FLUGA A LEIÐ TIL EVROPU
Vísindamenn í Evrópu og N-Afríku
hafa nú verulegar áhyggjur af svonefndri
skrúfuflugu sem verpir víum sínum í sár
manna og spendýra. Eggin klekjast út á
24 tímum og út skríður banhungruð
skrúfulirfa, banhungruð í bókstaflegri
merkingu.
Kvikindi þetta, sem ber fræðiheitið
Cochliomyia hominivorax, stundum
nefnt mannætan, tekur til við að éta hold
mannsins eða skepnunnar þar sem hún
hefur bólfestu og veldur svo miklum
skaða í vefjum að lirfur úr einu klaki geta
drepið stórgrip á tíu dögum.
Dr. Björn Sigurbjörnsson er forstjóri
tveggja sameinaðra stofnana Sameinuðu
þjóðanna í Vínarborg en þær eru FAO;
Matvælastofnunin og IAEA; Alþjóða
kjarnorkumálastofnunin, en þær stofnan-
ir stýra aðgerðum gegn plágum af þessu
tagi og eru nú að skipuleggja aðgerðir
gegn flugunni.
Breiðist flugan út er stórhætta á að hún
muni valda skaða á bæði dýrum og
mönnum um stóran hluta Afríku, um
Miðausturlönd og Suður-Evrópu. Fyrir
Afríku gæti útbreiðsla flugunnar orðið til
þess að hungursneyð skapaðist enn víðar
í Afríku en þegar hefur orðið auk þess að
fjöldi tegunda villtra dýra gæti dáið út.
Fluga þessi hefur ekki til þessa fundist
utan Vesturálfu. Hún hefur valdið plág-
um á meginlandi Ameríku en hefur nú
verið útrýmt í Florida, Texas og í Mexico.
Flugan hefur nú að því er virðist náð
fótfestu í Líbýu og er óttast að hún
breiðist þaðan út um Afríku og jafnvel
yfir Miðjarðarhaf og til Suður-Evrópu.
Ekki er enn vitað hvernig hún hefur
borist vestur yfir Atlantshaf en talið að
hún hafi borist með lifandi búfénaði sem
fluttur hefur verið frá Mið-Ameríku til
Líbýu.
Tíminn ræddi við dr. Björn Sigur-
björnsson framkvæmdastjóra FAO í Vín-
arborg í gær. Hann sagði:
„Þessi fluga er landlæg í norðanverðri
Suður-Ameríku, í Mið-Ameríku og
EFTIR STEFÁN ÁSGRÍMSSON
Suðurríkjum Bandaríkjanna en aldrei
fundist utan Vesturálfu, fyrr en í júlí í
fyrra að hún fannst í Líbýu þar sem hún
hefur breiðst út.
Líbýumenn þekktu ekki fluguna og
sendu hana til greiningar til London og
svar barst ekki fyrr en í janúar og okkur
barst ekki vitneskja um kvikindið fyrr en
í febrúar s.l. Ég fór þá þegar í stað í
sendiráð Líbýu hér í Vín til þess að
tilkynna þeim um hættuna.
Nú er óttast að flugan breiðist til
Egyptalands, Túnis og jafnvel suður yfir
Sahara og ef hún nær að berast inn í
Svörtu Afríku og í hið villta dýralíf sem
þar er, - fíla, antílópur svo eitthvað sé
nefnt, - þá munu minnst fjörutíu prósent
dýranná veikjast og a.m.k. helmingur
sýktra dýra deyja.
Þessi fluga ræðst líka á menn, einkan-
lega ungabörn og verpir í smæstu sár og
skrámur, svo sem mýflugnabit. Síðan um
leið og lirfurnar klekjast út, éta þær sig
inn í sárin,“ sagði Björn.
Björn sagði að hægt væri að drepa
fluguna með skordýraeitri og það gætu
bændur gert til að vernda húsdýr sín. Það
væri hins vegar afar dýrt og kostaði sem
svaraði um þrjú hundruð krónum á
hverja skepnu á ári. Ef flugan næði að
breiðast út til nágrannalanda Líbýu,
Egyptalands, Túnis, Marokkó og Alsír
þá yrði heildarkostnaður vegna eitrunar
til verndar húsdýrum í þessum löndum
um fimmtán milljarðar á ári.
Björn sagði að starfsmenn sínir ynnu
nú að því að undirbúa sömu aðgerðir og
notaðar voru við að útrýma flugunni í
BNA og í Mexíkó. Aðferðin er sú í stuttu
máli að komið er á fót „verksmiðju" þar
sem flugan er framleidd í stórum stíl.
Flugan er síðan geisluð með gammageisl-
um og gelt og geldingunum er síðan
sleppt út þannig að úti í náttúrunni verði
um það bil níutíu geldflugur á móti
hverjum tíu virkum. Þannig verði næsta
kynslóð flugna aðeins tíu prósent af
fjölda hinnar fyrri og sú þar næsta
■ kannski aðeins eitt prósent af þeim fjölda
sem var fyrir aðgerðirnar.
Björn sagði að byrjað hefði verið að
nota þessa aðferð í BNA fyrir um fjörutíu
árum gegn þessari flugu en henni hefði
síðan verið beitt gegn mörgum öðrum
tegundum.
Björn sagði að tvær gríðar stórar
flugnaverksmiðjur hefðu starfað í BNA
en þeim hefði verið lokað eftir að flug-
unni var útrýmt þar og aðeins ein verk-
smiðja væri nú til í heiminum.
Hann sagði að starfsmenn sínir hefðu
hitt fulltrúa Líbýumanna og annarra
landa sem stafar hætta af kvikindinu og
hefði hann sjálfur setið fund með fulltrú-
um tíu ríkja fyrir fáum vikum til að ræða
aðgerðir. Auíc þess hefðu verið haldnir
fundir með fulltrúum Ítalíu, Frakklands,
Grikklands, Tyrklands og Spánar og
væru menn verulega áhyggjufullir vegna
þessa.
„Hins vegar tekur tíma, bæði að finna
peninga og koma þessu af stað og berjast
verður gegn plágunni á tvennan hátt: Við
erum nú að þjálfa dýralækna í að þekkja
fluguna og þekkja og meðhöndla sárin og
í að nota skordýraeitur. Við erum til
dæmis nú að senda af stað 500 þúsund
pakka til N-Afríkulandanna en í þessum
pökkum eru tæki og efni til að eiga við
sárin undan lirfunni á búpeningi. Fólk
verður hins vegar að fara á spítala þar
sem sár þess verða meðhöndluð.“
Björn sagði ennfremur að langan tíma
tæki að koma þeirri baráttustarfsemi í
gang sem dygði gegn plágu af þessu tagi
en lagt væri allt kapp á að það gæti tekist
sem fyrst enda feiknarlega mikið í húfi.
Vísindamenn sem um þessi mál fjalla
segja að til að hefta útbreiðslu flugunnar
verði að leita leiða til að stöðva-úlfalda-
og asnalestir sem ferðast milli landsvæða
í N-Afríku. Það sé þó illgerlegt þar sem
smygl sé verulegur atvinnuvegur á þess-
um slóðum og fari fram með þessum
hætti.
Þá er það ljóst að dýrmætur tími hefur
farið til spillis frá því að flugan fannst
fyrst í Líbýu í júlí í fyrra og þar til FAO
barst vitneskja um hana. í millitíðinni
hefur hún náð að breiðast út og fyrir
tæpum mánuði fannst flugan innan við
tuttugu kílómetra frá egypsku landamær-
unum.
í síðasta mánuði lýsti FAO yfir að
grípa þyrfti til neyðaraðgerða vegna
skrúfulirfunnar og -flugunnar og veitti
strax 500 þúsund bandaríkjadölum til að
hleypa af stað aðgerðum.
í dag hefst í Róm fundur vísindamanna
frá FAO, fulltrúa Líbýu, Túnis og Eg-
yptalands. Á fundinum verða skipulagðar
aðgerðir og mun formlega verða óskað
eftir samvinnu 35 ríkja beggja vegna
Miðjarðarhafs sem eru í hættu vegna
kvikindisins.
Að sögn Erlings Ólafssonar hjá Nátt-
úrufræðistofnun er lítil sem engin hætta
á að flugan nái fótfestu hér á landi en hins
vegar alls ekki óhugsandi að hún gæti
borist hingað.
Geta má þess að dæmi eru um það
hérlendis að flugur hafi orpið í sár á
mönnum og einn viðmælandi Tímans
sagðist hafa verið staddur við fjárgirð-
ingavörslu á hálendinu fyrir all mörgum
árum. Þar var maður sem hafði fallið af
hestbaki og fengið sár á höfuðið.
Flugur höfðu síðan orpið í sárið og
lirfur kviknað og höfðu gætt sér á holdi
mannsins um tíma og hefði maðurinn
verið orðinn útlits eins og „hræ í haga,“
eins og viðmælandi orðaði það.
Sárið var sótthreinsað og hellt í það
spritti til að drepa lirfurnar og manninum
síðan komið undir læknishendur. -sá
/4