Tíminn - 01.07.1989, Page 6

16 W HELGIN
Laugardagur 1. júlí 1989
Sú göfuga list
að „snússa" sig
Nú lítum við heldur hornauga á neftóbaksnotkun, en á fyrri
tímum þótti það bera vott um sérstaka kurteisi og siðfágun
Neftóbaksnotkun þykir ekki sérlega aðlaðandi siður nú til
dags, enda fækkar þeim sem iðka þann sið. Eru það nú
yfirleitt stöku eldri menn eða einstöku menntaskólanemi er
snússa sig. Gamlir neftóbaksmenn telja ekkert jafnast við
þessa nautn, en hjá þeim yngri er tilgangurinn sennilega að
fá á sig háleitan og gáfulegan svip hins íhugandi manns, sem
tárin í augunum og nefmælið fá léð þeim. Neftóbaksnotkun
er orðin hálf sérviskuleg.
En fyrr á tímum var hún það síður en svo. Á 18. öldinni og
mikinn hluta þeirrar nítjándu var neftóbaksbrúkun almenn
hjá eldri sem yngri og segjum við hér af ýmislegu, sem þessa
tísku áhrærir.
„Nú um stundir snússa menn sig
jafnt við hirðina sem á götum úti.
Konungar, æðstu embættismenn og
almúgi manna temur sér þessa nautn
í sama mæli“, segir í ritinu „Le bon
usage du Tabac en Poudre" (Hinn
fagri siður að snússa sig) frá árinu
1700. „Aðalsfrúr nota neftóbak og
borgarafrúrnar, sem apa eftir þeim í
öllu, gefa þeim ekki eftir. Neftóbak-
ið er ánægjuauki meðal preláta
kirkjunnar, abbadísanna og munk-
anna. Pótt páfinn hafi bannað það,
þá fá spænskir prestar sér prís í miðri
messu. Þeir láta tóbaksdósirnar
liggja opnar hjá sér við altarið."
Fyrir daga frönsku byltingarinnar
hafði neftóbaksnotkun mikla þýð-
ingu í samfélaginu og ætla menn að
það hafi verið fyrir áhrif frá Spán-
verjum, sem líka eiga heiðurinn af
að hafa kynnt þjóðunum norðar í
álfunni súkkulaðidrykkju. T.d.
blómstraði neftóbaksnotkunin við
frönsku hirðina mest á sama skeiði
og súkkulaðið, eða um miðja átj-
ándu öld. Frá Frakklandi breiddist
hún svo enn frekar út: Súkkulaði,
neftóbak og frönsk tunga tók að
heyra til góðra siða í öllum svonefnd-
um siðmenntuðunr löndum. Rétt
fyrir byltinguna voru ellefu/tólftu
hlutar heildartóbaksnotkunar í
Frakklandi neftóbak. Aðeins í
Hollandi og Englandi sóttu menn
meir í reyktóbak.
Meðal manna rokokótímans varð
það að sérstakri samkvæmislist að
aptoOwyj
1D
net-p -rHe cHiLdReú 5mile.
Hjálpum börnunum
að brosa!
ALÞJÓÐLEG TEIKNIMYNDASAMKEPPNI
Bresk hönnunarfyrirtæki í samvinnu viö Svissneska
Rauöa Krossinn hefur beytt sér fyrir alþjóölegri teikni-
myndasamkeppni meðal 7-14 ára barna um allan heim.
Tilgangurinn er að safna fé til hjálpar börnum í Súdan.
Leitað er eftir góöum hugmyndum um fyndnar persónur
eða dýr eins og í teiknimyndasögunum.
Hér er því um aö ræöa teikningar sem fá fólk til aö brosa.
„Hjálpum börnunum að brosa“
(fáum börnin til aö brosa)
eru slagorð sem nefnd hafa verið fyrir keþþnina.
Bestu teikningunum verður safnaö saman í bók og
hún seld til ágóða fyrir hjálparstarfiö í Súdan sem
framkvæmt er af Alþjóða Rauöa Krossinum.
Teikningarnar eiga að vera í stæröinni A4, á hvítum
pappír annaö hvort í lit eöa svart/hvítar.
Texti má fylgja teikningunum en best er- teikningar
sjálfar tala sínu máli.
Teikningunum skal skilað fyrir 1. ágúst 1989 til:
Rauöi Kross íslands,
Alþjóöa teiknimyndasamkeppnin
Rauöarárstíg 18, 105 Reykjavík.
Nánari upplýsingar veitir Ólafur Oddsson á skrifstofu
RKÍ í síma 26722 frá kl. 8.00-16.00 virka daga.
smgsmmsmii&iiiM iin ,rtH
taka í nefið. Menn settu sig í stelling-
ar þegar þeir tóku upp dósina og
mátu siðprýði annarra eftir þvf
hvernig þeir báru sig að við þetta. '
Tilburðirnir við að snússa sig og þó
einkum við að bjóða öðrum varð
álíka mikilsverð kunnátta og að geta
dansað eða kunna skylmingar. Enda
voru samin kennslukver í listinni. f
einum þeirra, sem er frá 1750, er að
finna lýsingu á hvernig rétta skal
dósirnar að öðrum manni í fjórtán
hreyfingum:
1. Haldið dósunum fremst í fingr-
um vinstri handar.
2. Hagræðið þeim í rétta stöðu.
3. Bankið með fingrum hægri
handar á dósalokið.
4. Ljúkið dósunum upp.
5. Bjóðið nærstöddum.
6. Dragið höndina að yður.
7. Hafið dósirnar áfram opnar.
8. Sléttið úr tóbakinu með því að
banka á hlið dósanna.
9. Takið sjálfum yður gætilega
með hægri hendi.
10. Haldið hendinni með tóbakinu
kyrri andatak, áður en þér berið
hana upp að nefinu.
11. Berið tóbakið að nefinu.
12. Takið jafn mikið í hvora nös, en
grettið yður alls ekki.
13. Hnerrið, hóstið og hrækið.
14. Lokið dósunum.
Líkt og það var mikilvægt fyrir
sjálfsímynd rokokómannsins að geta
sýnt öðrum kurteisi sína í meðferð
neftóbaks, voru tóbaksdósirnar ekki
minna áríðandi hlutur en hin skraut-
legu sverð, göngustafurinn eða blæ-
vængurinn. Meira að segja vasaklút-
arnir þurftu helst að vera hreinustu
gersemar. Heldri maður á þessum
tíma átti sérstakar dósir til þess að
bera með hverjum klæðnaði.
Boswell, hinn kunni ævisöguritari
Johnsons, greinirfrá því að Heinrich
Buhl, forstjóri postulínsverksmiðj-
anna í Meissen, hafi átt meira en 600
alklæðnaði og fylgdu tóbaksdósir
hverjum þeirra. Fyrir utan notkun-
argildið voru dósirnar oft hreinustu
listgripir. Meðal forngripa frá 17.
öld eru þær meðal verðmætustu
muna, svo hlaðnar eðalsteinum og
fíngerðum listaverkum, sem margar
þeirra voru. Sagt er að tóbaksdósir
sem Spánarkonungur færði systur
Loðvíks 14. hafi verið einnar og
hálfrar milljónar livra virði.
Af þessum sökum urðu tóbaks-
dósir stöðutákn heldra fólks í Evr-
ópu fyrir byltinguna, líkt og vindill-
inn varð aðalsmerki stórkapítalist-
anna síðar. Sérlega gátu þær auglýst
hve hátt menn stóðu við konungs-
hirðir.
í skáldsögu Diderots, „Jacque le
Fataliste" segir frá nánum tengslum
þriggja hluta-tóbaksdósanna, vasa-
úrsins og þjónsins. Skáldsagan fjall-
ar að miklu leyti um muninn á
Menn létu gjarna mála sig með
dósimar. Það gerði m.a. Sir John
Scrimgeour af Gainsborough.
Enskar yngismeyjar á fyrri hluta 19.
aldar höfðu margar tamið sér hinn
fagra sið, neftóbaksbrúkunina.
þjóninum og herranum og átti Hegel
síðar eftir að dást að þessari fram-
setningu skáldsins. Þrennt er það
sem Diderot segir að geri herra að
herra: þjónninn, úrið og tóbaksdós-
irnar. „Hann vissi ekki hvað hann
ætti af sér að gera, án þjónsins síns,
úrsins og tóbaksdósanna", segir í
sögunni. „Þetta voru hin þrjú undir-
stöðuatriði í lífi hans, að fá sér í
nefið, gá hvað klukkan væri og
varpa spurningum til Jacque."
Þótt neftóbakið hefði aðra sam-
kvæmislega þýðingu en reyktóbakið,
þá álitu menn á átjándu öld að áhrif
þess á likamann væru þau sömu. Hin
þurrkandi og slímlosandi áhrif reyk-
inganna sáu menn líka í neftóbaks-
nautninni. f frönsku bókinni frá
árinu 1700, sem fyrr varvitnað til, er
áhrifum neftóbaks lýst svo:
„Sjúgi maður dálítið neftóbak upp
í nefið, þá ertir það slímhimnuna og
fyllir út í nasaholurnar og nefgöngin.
Þetta veldur stöðugum samdrætti í
slímhimnunni, svo að þeir smáu
kitlar og vörtur sem þar Ieynast gefa
frá sér slím, líkt og þegar svampur
er kreistur. Á eftir slíminu kemur
svo vatnskenndur vökvi úr mörgum
smágerðum æðum, líkt og þegar
vatn sígur í gegn um grisju."
En auk þess að losa menn við
slímið hefur tóbakið örvandi áhrif.
Á átjándu öldinni álitu menn að í
gegn um nefið fengist beint samband
við heilann. „Enginn staður á Iíkam-
anum er viðkvæmari en nefgöngin“,
Bændur!
Plastpokar fyrir votheysrúllur
- á gamla verðinu -
Fyrir rúllur 90 X 120 cm kr. 268,-
Fyrir rúllur 120 X 120 cm kr. 355,-
Fyrir rúllur 150 X 120 cm kr. 530,-
Verið forsjálir - Góð greiðsiukjör
BÚNADARDEILD
ARMULA3 REVKJAVIK SIMI 38900