Tíminn - 13.07.1991, Qupperneq 2

10
HELGIN
Laugardagur 13. júlí 1991
Ford Econoline, árgerð 1987, til sölu
Ekinn aðeins 25 þús. km. 36” dekk og margt
fleira. Uppl. hjá Litlu bílasölunni I síma 91-
679610.
Auglýsing
um viðtalstíma ráðherra á
ísafirði 24. júlí 1991.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra, Sighvat-
ur Björgvinsson, hefur ákveðið að reglulegur við-
talstími ráðherrans miðvikudaginn 24. þ.m. verði
I Verkalýðshúsinu á ísafirði, Pólgötu 2 (2. hæð)
frá kl. 09:00-12:00.
Þeir, sem áhuga hafa á að panta fastan viðtals-
tíma við ráðherrann, geta látið skrá sig á bæjar-
skrifstofunni á ísafirði, sími 94-3722.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið,
11. júlí 1991.
Staða bæjarstjóra í Stykkishólmi
Staða bæjarstjóra I Stykkishólmi er auglýst laus
til umsóknar.
Allar upplýsingar veita Ellert Kristinsson, forseti
bæjarstjórnar, I síma 93-81353 og 93-81300, og
Sturla Böðvarsson bæjarstjóri, I síma 93-81136
og 93-81274.
Umsóknir skal senda undirrituðum á bæjarskrif-
stofurnar við Skólastíg fyrir 15. ágúst n.k.
Fyrir hönd bæjarstjórnar Stykkishólms,
Sturla Böðvarsson.
HUSNÆÐI
FYRIR HÉRAÐSDÓMSTÓL
SUÐURLANDS ÓSKAST
Óskað er eftir til kaups eða leigu húsnæði á Selfossi fyrir Héraðsdómstól
Suðurtands. Um er að ræða 130-170 m2 skrifstofuhúsnæði með greiðri
aökomu og aögengi fyrir fatlaöa. Til greina kemur húsnæði á byggingar-
stigi. Afhending skal miðast viö að húsnæðið verði fullbúiö um mitt næsta
ár.
Tilboð ásamt nánari lýsingu og teikningu sé skilaö á skrifstofu vora I
Borgartún 7, eigi slðar en 25. júlí n.k.
INNKAUPASTOFNUN RIKISINS
BORGARTÚNI 7 . 105 REYKJAVÍK
m
c
Innkaupastofnun Reykjavlkurborgar, f.h. Rafmagnsveitu Reykjavlkur,
óskar eftir tilboðum I lóðafrágang á 16 dreifistöðvalóðum I Reykjavík.
Um er að ræða jarðvegsskipti og hellulögn á ca. 40 m2 lóöum, sem eru
vlðsvegar um borgina.
Útboösgögn veröa afhent á skrífstofu vorri, Frlkirkjuvegi 3, Reykjavlk
gegn kr. 5.000,- skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuö á sama stað þriðjudaginn 23. júll 1991, kl. 11,00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 - Sími 25800
■ ■■ getaö grætt
peninga?
Það vissi ég ekki því hvorttveggja var
að íslendingar voru búnir að leiða
mig í allan sannleika, og svo hafði ég
fyrir nokkrum árum heyrt svipaðri
skoðun fleygt í Noregi að þetta hefði
sem sagt verið norskt fé.
Vel getur verið að um þetta megi
eitthvað sjá í gömlum reikningum,
en ég er ekki sterkur á því svelli. Það
er leiðinlegur galli hve við erum illa
að okkur. Og sú fáfræði er slæmur
dragbítur í óhjákvæmilegum rökræð-
um. Hverju er unnt að svara ef
menntaður íslendingur spyr: Hvemig
getið þið verið þekktir fyrir að geyma
handritin okkar svona illa? Það þarf
ekki meira til en að kærulaus stúdent
fleygi frá sér sígarettu, þá fúðra þau
upp! Hvað geta þeir sagt við slíku sem
aldrei aldrei hafa gengið úr skugga
um þetta sjálfir á staðnum? Þeir geta
sagt: Já, en þetta er nú víst ekki alveg
rétt, ég hef heyrt þetta eða hitt Eða:
Já, þetta nær nú ekki nokkurri átt!
Þessi eða þvflík svör eru dæmigerð og
verri en engin.
Fáfróðum manni kemur margt á
óvart Ég hafði ekki hugmynd um að
töluvert stór hópur íslendinga hefur
viljað gera tilkall til Grænlands. Ég
man ekki eftir að hafa heyrt neitt um
það í dönskum blöðum. Um það
fræddumst við af íslendingum og
einnig það að ýmsir þjóðréttarfræð-
ingar hefðu sökkt sér niður í að rann-
saka hvort unnt væri að rökstyðja
slíka kröfu. Þeir kváðu vera komnir
að þeirri niðurstöðu að á því væru
ýmsir óþægilegir annmarkar frá laga-
legu sjónarmiði. En siðferðilega
kröfu getum við að minnsta kosti
gert, sagði einn heimildamanna okk-
ar. Eins er að orði komist um aðra
kröfu og ef taka ætti manninn bók-
staflega og handritin yrðu afhent á
morgun, mundi réttinda verða krafist
á Grænlandi hinn daginn.
Ekki bar öllum saman þegar minnst
var á Grænland. Margir voru óánægð-
ir með að íslendingar og Færeyingar
fá ekki að veiða við Grænlandsstrend-
ur, það er í fjörðunum — það var líka
kvartað yfir háu verðlagi í Færeyinga-
höfn á Grænlandi. Þegar við héldum
því fram að Grænlendingar ættu líf
sitt undir þessum miðum fengum við
það svar að gætu Grænlendingar ekki
bjargað sér í harðri samkeppni á haf-
inu, væri úti um þá hvort sem er.
Stöku maður var á því að Grænlend-
ingar væru frumþjóð, sem væri að
deyja ÚL Viðhorfið sem bjó að baki
þessum kvörtunum er einkennilega
líkt því sem Danir eru sakaðir um að
hafa haft til íslendinga og Færeyinga.
Harðir dómar heyrast líklega oftar af
beggja vörum um stjóm Dana á
Grænlandi, smásmugulegar forræð-
istilhneigingar, lélega heilbrigðis-
þjónustu og hreinlætisbrest, berkl-
ana. Sennilega er þessi gagnrýni að
verulegu leyti bergmál gagnrýninnar
í dönskum blöðum frá síðustu ámm.
En þeir íslendingar og Færeyingar
eru býsna margir, sem koma til
Grænlands, sjá þetta með eigin aug-
um.
Einn íslendingur sagði: Hvers vegna
seljið þið ekki Bandaríkjamönnum
Grænland þegar í stað? Þeir gætu haft
eitthvað upp úr því. Eða látið Norð-
mönnum eða íslendingum það eftir?
Þið hafið ekki hugmynd um aðstæður
norður í Atlantshafi eða þá kosti sem
þar eru fyrir hendi. Hvað veit venju-
legur Dani í sinn haus um þetta? Þeg-
ar konur af íslandi koma til Kaup-
mannahafhar segja þær dönsku: Æ,
og við sem vorum að vona að þið
kæmuð í þjóðbúningi. Okkur finnst
hann svo fallegur, búningurinn ykkar
með síðu skinnbuxunum og breiða
perlukraganum! Það er hægt að gera
ýmislegt annað en dútla við smádót á
Grænlandi. Annars er sjálfsagt sama
hvað þið segið, það eru Bandaríkja-
menn sem ráða, þeir hafa herstöðvar,
ekkisatt!
Danir fáfróðir og hlægi-
legir bragðarefir?
Ferðabækur skálda hafa frá fomu
fari verið lausar í reipnum og hljóta
að vera það. Þau hlaða ekki tum úr
Halldór Laxness: Lét í Ijósl þá von á elskulegan hátt „að danskir
lesendur hefðu ekki misskilið þriggja binda skáldsögu hans, „Is-
landsklukkuna“.“
pottþéttum staðreyndum, heldur
raða saman skyndimyndum úr áhrif-
um sem þau verða fyrir. Það er ákveð-
ið lögmál. Af þeim sökum telja þau
ekki skyldu sína að lýsa því sem þau
ráða ekíd við á stöðum þar sem áhrif-
in láta á sér standa eða em svo yfir-
þyrmandi að allt fer í einn graut í
þessa bók vantar margt, sem óhugs-
andi hefði verið að sleppa í traustu
heimildariti — til dæmis hef ég,
sveitamaðurinn, ekki treyst mér til
við Reykjavíkurborg, hina þróttmiklu
smiðju nýja íslands, þar sem áhrifin
sveima allt um kring, eins og kríu-
hópamir yfir höfninni, sem iðar af Iffi.
Sérstök umræðuefni festast hinsveg-
ar í minni ef línumar eru hreinar og
skýrar. Það fengum við staðfest þegar
við kynntumst viðhorfum örgeðja
eyjarskeggja sem hugsar á nútfma-
vísu og þau viðhorf skipta okkur máli.
Varkárir landar mínir kveinka sér
kannske undan þeirri mynd sem upp
er dregin. Ég álít að það sé misráðið
að á hana sést nær aldrei minnst í
dönskum blöðum og bókum, en Dan-
ir sem á þessu kunna einhver skil
kjósa heldur að þagga niður allar um-
ræður og slá yfir þetta striki.
Þegar okkur veittist sú ánægja að
hitta Halldór Kiljan Laxness, sem
meiri frægðar nýtur fyrir bækur sínar
víða um lönd en aðrir íslendingar og
ég veit að ýmsir bestu bókmennta-
menn okkar vilja að fai Nóbelsverð-
launin, lét hann í ljós þá von á elsku-
legan hátt að danskir lesendur hefðu
ekki misskilið þriggja binda skáld-
sögu hans, „íslandsklukkuna", þar
sem hún væri ekki sagnfræðirit. í
spjalli okkar talaði hann síðan um
fyrirvarann sem prentaður var í
dönsku útgáfunni: „Höfundur vill
láta þess getið að bókin er ekki „sagn-
fræðileg skáldsaga", heldur lúta per-
sónur hennar, atburðir og stíll ein-
vörðungu lögmálum verksins sjálfs.“
Ég gat þá svarað að ég hefði eingöngu
séð lofsamlega dóma um bókina,
margir sérfróðir menn sem ég þekkti
vel hefðu á henni dálæti og mér væri
ekki kunnugt um neina landa mína
sem hún hefði reitt til reiði.
Sjálfúr var ég þá ekki búinn að lesa
lokabindið, „Eld í Kaupinhafn", sem
gerist að mestu í höfúðborg okkar
snemma á 18. öld. Annars hefði
kannske verið freistandi fyrir mig að
spyrja hvort höfúndur beini þar máli
sínu sérstaklega til Dana, af því að
ekki er á færi annarra en þeirra, sem
eru þeirra fróðastir, að gera sér grein
fyrir hve sagnfræði í skáldsögunni er
fjarri lagi.
Nú er mér ekki allskostar ljóst hvað
átt er við með sagnfræðilegri skáld-
sögu. Samkvæmt venjulegri skil-
greiningu eru það óskráð lög að sá
fyrirvari sem Laxness nefhdi á einmitt
við um þessar bókmenntir. Sjaldnast
er að því fundið að rangt sé farið með
söguleg efnisatriði í skáldsögu, ef þau
veikja ekki frásögnina að öðru leyti.
„íslandsklukkan", sem gegnsýrð er af
rómantík og ekki verri fyrir það, er
með sínu fasta frásögusniði og fjöl-
breytta lífi næsta fágætt skáldverk í
norrænum nútímabókmenntum og
er þá ekki mikið um að tala. Hún er
einkonar goðsaga um íslands óham-
ingju og andlegt stolt íslendinga, og
okkur kann að þykja skömm að því að
Danmörk er þar hin mikla óvættur,
okkur getur þótt hvimleitt að allir
Danir í sögunni eru aumingjar, einn
og einn innan um, sem eitthvað get-
ur, þegar best lætur, en annars eru
þeir heimskir, fáfróðir og umfram allt
hlægilegir bragðarefir, og það getur
verið gremjulegt að sjá einhverju
haldið fram, sem ekki er rétt, fær með
öðrum orðum ekki staðist sem sögu-
leg fullyrðing og hefur aldrei verið
annað en fjandsamlegur uppspuni, og
þó verður það að játast að þetta eru
alls ekki sögulegar fullyrðingar, því að
við sitjum uppi með skráðan sem
óskráðan fyrirvara og vitum að skáld-
saga kærir sig kollótta um alla sagn-
fræði.
Ekki er það heldur ætlun mín að fara
í þrætur út af „íslandsklukkunni", vil
miklu heldur mæla með henni af því
að hún er ágætt skáldrit Við það bæt-
ist að lesandinn finnur þar í harla list-
rænum búningi eitthvað sem er lík-
lega ekki, en líkist þó mjög safni af
goðsögum, sem eru fullar af þjóðem-
isrómantík og líf og yndi eyjarskeggja
í Atlantshafi, meira en margan grun-
ar.
Þreytandí skilningur?
Að því leyti er skáldsaga í samræmi
við þjóðarvitund. Eins og á hefúr ver-
ið minnst er hún það líka í þeim
skilningi að fulltrúum okkar skelfi-
legu þjóðar er jafnan lýst með köldu
háði, beiskri ádeilu. Þannig voru þeir
ef til vill. Þannig er Dönum einatt lýst
meðal eyjarskeggjanna, sem áður
voru nefhdir.
Við því gæti svarið verið: Látið það
ekki á ykkur fá. Ætli það detti af okk-
ur gullhringamir, er ekki sérhver
þjóð svolítið brosleg í augum ann-
arra? Það er verið að gera að gamni
sínu. Eitt gildir framar öðru: Við
verðum að sýna skilning.
Margir Danir nú á dögum telja sig
hafa einhverskonar Messíasarhlut-
verki að gegna: Skilning framar öllu.
Ekki vantar það nú. En skilningi, sem
tekur út yfir allL fylgir oft andleg leti,