Tíminn - 10.09.1991, Side 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 10. september 1991
Gorbatsjov sendir menn út af örkinni til að koma í veg fyrir matvælaskort:
Fara til Þýskalands
og sex Miðausturlanda
Mikhaíl Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, ætlar að senda tvo hátt-
setta sendifulltrúa tíl Þýskalands og Miðausturianda tíl að leita eft-
ir efnahagshjálp. Þetta þykir sýna beriega að ráðamenn í Kreml ótt-
ast matvælaskort f vetur.
Vitaly Churkin, talsmaður utanrík-
isráðuneytisins, skýrði frá því í gær
að Alexander Jakovlev færi til Þýska-
lands, en Jevgeny Prímakov færi til
sex landa í miðaustri.
„Markmið heimsóknanna er að at-
huga hvað hægt er að gera til hjálp-
ar efnahag Sovétríkjanna," segir
Churkin. „Við viljum tryggja að allt
sé gert sem hægt er til að koma f veg
fyrir hungursneyð, en við sjáum
fram á erfiðan vetur."
Á laugardag var neyðarnefnd sett á
laggimar sem á að reyna að koma í
veg fyrir að hörmungarástand
myndist í Sovétríkjunum í vetur og
sjá um að helstu lffsnauðsynjar
verði fáanlegar fyrir fólk. Formaður
nefndarinnar segir að svo mikill
skortur sé á nauðsynjavörum, að
Moskvubúar eigi ekki einu sinni
kost á að borða kartöflur í vetur.
Churkin neitaði því að sendifull-
trúamir fæm í betliför, og sagði að
samvinna væri nauðsynleg vegna
matvæladreifingar og eins væri með
lyf.
Mörg vestræn ríki sendu matvæli
til Sovétríkjanna í fyrravetur til að
koma í veg fyrir hungursneyð. Þeim
aðgerðum stjórnuðu Þjóðverjar.
Það mun ekki reynast Jakovlev
auðvelt að fá Þjóðverja til að opna
budduna. Þjóðverjar fjármagna
brottflutning sovéskra hersveita frá
austurhluta Þýskalands. Þjóðverjar
hafa þegar látið 35 milljarða dollara
af hendi rakna til hjálpar Sovétríkj-
unum síðan árið 1989 og háttsettir
menn í Þýskalandi hafa sagt að þeir
séu ekki aflögufærir með meira að
sinni. Nema þá í litlum mæli og hafa
beðið vestrænar þjóðir um að opna
budduna Ifka.
Táss-fréttastofan hefur áður sagt að
Prímakov, sem var samningamaður
í Persaflóastríðinu, leggi af stað til
Egyptalands í dag og þaðan fari
hann til Saudi-Arabíu, Sameinuðu
furstadæmanna, Kúveit, írans og
Týrklands.
Churkin sagði einnig að heimsókn-
in væri ekki í neinu sambandi við
friðarráðstefnu um málefni Mið-
austurlanda, sem haldin verður í
næsta mánuði.
Hann sagði ekki til um hvenær
Jakovlev feri til Bonn.
Reuter-SIS
Mikil hætta er á að Sovétmenn þurfl að þola hungur og örbirgð I
vetur ef Vesturiönd bregðast ekki skjótt við.
Diplómatar og vísindamenn funda:
Vilja styrkja bann
við framleiðslu og
notkun sýklavopna
Makedóníumenn kjósa um sjálfstæði frá Júgóslavíu:
Mikill meirihluti
vill fá sjálfstæði
I gær fógnuðu íbúar Makedónfu
úrslitum þjóðaratkvæðagreiðslu
um sjálfstæði frá Júgóslavíu. Yfír-
gnæfandi meirihluti þjóðarinnar
kaus að landið yrði lýst sjálfstætt
frá júgóslavneska ríkjasamband-
inu.
Makedónía er þriðja ríkið af þeim
sex, sem í ríkjasambandinu eru,
sem kýs frekar sjálfstæði. Þessi úr-
slit eru mikið áfall fyrir Júgóslavíu
og hefur ríkjasambandið aldrei ver-
ið nær falli en nú.
Leiðtogar Makedóníu sögðu eftir
afkvæðagreiðsluna að ef Júgóslavíu
yrði ekki breytt og það gert öllu
frjálslegra myndi Makedónía segja
sig formlega úr því.
Urslit atkvæðagreiðslunnar voru á
þá leið að 74% þjóðarinnar studdu
sjálfstæði frá Júgóslavíu. Alls tóku
1,3 milljón manns þátt í kosning-
unni, en í Makedóníu búa 2,1 millj-
ón manns.
Búist er við að þingið lýsi yfir
sjálfstæði landsins innan tíðar.
Nikola Kljusev, forsætisráðherra
Makedóníu, sagði að áfram yrði
tengslum við Júgóslavíu haldið í
þeirri von að stofnað yrði nýtt
ríkjasamband, þar sem lýðveldin
innan þess væru fullvalda. „Við
munum reyna að opna landamær-
in í auknum mæli, hætta að gefa út
vegabréfsáritanir og gera Make-
dóníu að hlutlausu ríki sem stjórn-
ar sjálft sinni framtíð,“ segir
Kljusev.
Hann sagði einnig að forðast ætti
þjóðernisdeilur á borð við þær sem
eiga sér stað á milli Serba og Kró-
ata.
Makadóníumenn munu taka ut-
anríkismál í sínar hendur sjálfir, en
verða áfram í samráði við Júgóslav-
íu vegna fjármála. Þó er ætlunin að
það verði aðeins tímabundið.
Makedónía var eitt af stórveldum
heimsins fyrir rúmlega 2.000 ár-
um, eftir landvinninga Alexanders
mikla. í dag er Makedónía fátækt
ríki þar sem fjórðungur þjóðarinn-
ar er án atvinnu. Nágrannarnir eru
miður vinsamlegir, en þeir eru
Grikkir, Búlgarar og Rúmenar. Þá
eru ýmis þjóðarbrot sem landið
byggja, svo sem Albanir, TVrkir,
Serbar, múslímar og fleiri. Albanir
hafa sagt að þeir harmi þessi úrslit,
því það sé ekki ætlun stjórnvalda
að sjá til þess að jafnrétti á milli
þjóðarbrota ríki í landinu.
Þá er líklegt að Makedónía hljóti
seint viðurkenningu á alþjóðavett-
vangi sem sjálfstætt ríki.
Reuter-SIS
Æ fleiri ríki innan Sovétríkjanna lýsa yfir sjálfstæði:
Tadsjikistan bæst við
Diplómatar og vísindamenn frá rúm-
lega hundrað löndum áttu fúnd í Genf
í gær til þess að reyna að stykja bann,
sem sett var árið 1972 við framleiðslu
og notkun sýklavopna.
Margir fundarmanna lýstu áhyggjum
sínum útaf því að Vesturveldin eru
ekki einhuga um framtíð bannsins og
því lítil von um árangur. Tálið er að allt
að tólf ríki ráði yfir, eða séu að þróa,
tækjum til að skjóta sýklavopnum
með eldflaugum. Eitt þeirra er írak
sem þó hefúr undirritað sáttmálann
um bann við þróun sýklavopna. Emb-
ættismenn á Vesturlöndum segjast
ætla að 11 ríki séu nú við það að koma
sér upp sýklavopnum. I þeim hópi
nefha þeir bæði Ubýu og Norður-Kór-
eu.
Formaður bresku sendinefhdarinnar,
Tessa Solesby, segir að í sáttmálanum,
sem 118 ríki hafa undirritað, séu ekki
nein ákvæði um eftirlit með fram-
leiðslu sýklavopna og því sé nauðsyn-
legt að herða á samningnum. Hún
sagðist vona að á þessum þriðja fundi,
sem haldinn er frá því sáttmálinn var
undirritaður, mætti takast að ná sam-
komulagi um að koma á haldbærri
stjóm þessara mála.
Diplómatar segja að Bandaríkja-
mönnum þyki lítils til unnið að herða
á sáttmálanum. Þeir vilji frekar aukna
samvinnu til þess að koma í veg fyrir
útbreiðslu sýklavopna. Ástæðuna
segja Bandaríkjamenn vera hversu
auðvelt er að fela tilraunir með sýkla-
vopn. Og þeir benda á árangurslausar
tilraunir sendinefhdar Sameinuðu
þjóðanna til að sanna það sem allir
vita, að írakar eigi sýklavopn.
Sáttmálinn er afkvæmi batnandi
samskipta vesturs og austurs á fyrstu
árum áttunda áratugarins. Ríkin, sem
að honum standa, skuldbinda sig til að
þróa ekki sýklavopn og að koma sér
ekki upp slíku vopnabúri. í honum
gleymdist þó að skilgreina hvað er
sýklavopn, í honum er ekkert bann við
tilraunum og samkvæmt honum
mega aðildarríki eiga óákveðið magn
af sýklum til friðsamlegra nota, eða
sem vöm við öðrum verri. Bandaríkja-
menn halda því fram að það sé nauð-
synlegt vegna tilrauna á mótefnum og
bóluefnum til vamar bæði hermönn-
um og óbreyttum borgurum ef til
árásar kæmi. Aðrir segja þetta viðhorf
aðeins ala á sýklavopnakapphlaupi.
Forseti ráðstefnunnar til takmörkun-
ar á sýklavopnum, Argentínumaður-
inn Roberto Garcia Moritan, sagði við
opnunarathöfnina að nú skyldi reynt
að auka traust milli manna með því að
skiptast á upplýsingum og heimsókn-
um sérfræðinga, eins og boðað var á
síðustu ráðstefnu. Tálið er að aðeins
einn þriðji hluti þeirra ríkja, sem aðild
eiga að sáttmálanum, hafi tekið þátt í
því traustsátaki. Reuter-SIS
Miðasíulýðveldið Tádsjikistan lýsti yfir
sjálfstæði í gær. Þá eru 12 lýðveldi inn-
an Sovétríkjanna búin að lýsa yfir sjálf-
stæði sínu. Níu þeirra hafa lýst yfir
sjálfstæði frá því valdarán var reynt í
Kreml. í Tádsjikistan búa 4,8 milljón
manns. Þar af eru 60% Tádsjikar, 27%
Úzbekar, 10% Rússar og 3% aðrir.
Hér á eftir fer listi yfir þau lýðveldi í
sovéska ríkjasambandinu, sem hafa
lýst yfir sjálfstæði:
Tádsjikistan, 9. september.
Úzbekistan, 31. ágúsL
Kirgizía, 31. ágúst.
Azerbajdzhan, 30. ágúst
Moldóva, 27. ágúsL
Hvíta-Rússland, 25. ágúsL
Úkraína, 24. ágúsL
Lettland, 21. ágúsL
Eistland, 20. ágúsL
Georgía, 9. ágúst.
Litháen, 11. mars.
Armenía hefur tilkynnt að það hyggist
segja sig formlega úr Sovétríkjunum.
Þau lýðveldi, sem eftir eru, eru Rúss-
land, Kazakhstan og Túrkmenistaa
Reuter-SIS
Fréttayfirlit
MANILA - Þlngmenrt í Filipps-
eyjum greiddu atkvæöi á móti
samþykkt nýs samnlngs vfö
Bandarikjamenn, um áfram-
haldandi veru herstöðvar á eyj-
unum. Forsetinn haföl áður ver-
lö búinn að samþykkja samn-
JERÚSALEM - YltzhakSham-
lr, forsaatisráöhorra
seglraöef ekkl veröl genglð að
kröfum Israela um sendlfulltrúa
Palestínumanna á friðarráö-
etefnunnl um málefrii Míöaust-
urlanda, munl fsraelar ekki taka
þátt f henni. George Bush
Bandaríkjaforseti seglr að ekkl
megl stefrta ráöstefnunnl f
nelna hættu og að hún verði að
farafram.
BEIRÚT - franskir embættis-
menn hafa sakað Bandaríkja-
menn og ísraela um aö hafa
ekkl áhuga á að ieysa endan-
en segja aö
það sá von þelrra að það máf
leyslst sem fyrst
MEXÍKÓ - Breytingar í Mexíkó
undanfaríð eru alveg jafn sögu-
legar og byitingfn sem vofði yf-
ir f Sovétríkjunum, að sögn
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna.
JÓHANNESARBORG - Aö
minnsta kosti 57 manns létu iff-
Ið í átökum milfi hvítra og
svartra f Suöur-Afríku um helg-
Ína. Desmond Tutu erkibiskup
hefur beöið fólk um að halda
friðlnn.
BELGRAD - Miklir bardagar
milli Króata og Serba blossuðu
upp um helgina. Vopnahlé, sem
Evrópubandalagíö kom á í
Júgóslavíu, hefur ekkl reynst
sem skyldf, og hafa átök átt sér
stað frá fyrstu mínútu vopna-
hlésins.
BUENOS AIRES * Carios
Menem, forseti Argentfnu, áætl-
ar aö hraöa breytíngum á efna-
hagskerfi landsins. Hann ætlar
að taka upp opnara markaös-
kerfl.