Tíminn - 19.10.1991, Blaðsíða 2

10
HELGIN
Laugardagur 19. október 1991
'Cr
Laust
lyfsöluleyfi,
sem forseti íslands veitir
Laust er til umsóknar lyfsöluleyfi á Patreksfirði (Patreks
Apótek). Fráfarandi lyfsali óskar eftir því að viðtakandi lyf-
sali kaupi húseign þá er lyfjabúðin er í, sbr. 11. gr. laga nr.
76/1982, um lyfjadreifingu.
Viötakandi lyfsali skal hefja rekstur frá og
með 1. janúar 1992.
Umsóknir, ásamt ítarlegum upplýsingum um lyfjafræði-
menntun og lyfjafræðistörf, sendist ráðuneytinu fyrir 15.
nóvember 1991.
Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið,
17. október 1991.
Laus staða
forstöðumanns
Lyfjaeftirlits
ríkisins
Laus er til umsóknar staða forstöðumanns Lyfjaeftirlits ríkisins.
Staðan veitist frá 1. janúar 1992. Samkvæmt 49. gr. lyfjalaga skal
forstöðumaður Lyfjaeftirlits ríkisins uppfylla þær kröfur er lög
áskilja til að geta öðlast lyfsöluleyfi.
Umsóknir, ásamt ítarlegum upplýsingum um
lyfjafræðimenntun og lyfjafræðistörf, sendist
ráðuneytinu fyrir 15. nóvember 1991.
Frekari upplýsingar veitir ráðuneytið.
Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytið,
17. október 1991.
Fjárhagsáætlun
Reykjavíkurborgar
1992
Nú stendur yfir gerð fjárhagsáætlunar Reykjavíkur-
borgar fyrir árið 1992. Athygli borgarbúa, svo og
hagsmunasamtaka (t.d. íbúasamtaka), er vakin á að
óskir, tillögur og ábendingar varðandi gerð fjárhags-
áætlunarinnar þurfa að hafa borist borgarráði fyrir 20.
nóvember n.k.
18. október 1991.
Borgarstjórinn í Reykjavík.
Vinnuvélar
JCB 806 beltagrafa árg. ‘78
OKRH 12 beltagrafa árg. '74
CAT-D6C jarðýta árg. '71
VIBRO valtari 10 tonn sjálf-
keyrandi
til sölu
ZEKURA snjóblásari
Sturtuvagn fýrir traktor tveggja
hásinga.
Upplýsingar i síma 98-75815.
FÉLAGSMÁLASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Síöumúla 39 -108 Reykjavík - Sími 678500
Fax 686270
Forstöðufólk —
Fjölskylduheimili
Hjón eða einstakling með háskólamenntun á sviði uppeld-
is-, félags- eða sálarfræði vantar til að veita forstöðu fjöl-
skylduheimili fyrir börn á vegum Félagsmálastofnunar
Reykjavíkurborgar.
Nánari upplýsingar veitir Helga Þórðardóttir,
forstöðumaður vistunarsviðs, í síma 678500.
Umsóknarfrestur ertil 1. nóvember n.k.
Umsóknum skal skila til Félagsmálastofnunar Reykjavík-
urborgar, Síðumúla 39, á umsóknareyðublöðum sem þar
fást.
„Það á að
syngja hærra
þegar nótan
er ofar“
kaka, smjör og kæfa; á þriðjudög-
um blautfiskur, annaðhvort saltað
heilagfiski eða svonefndar „kúlur“,
það er hnakkinn af flöttum salt-
fiski. Til miðvikudaganna hlökk-
uðum við bömin; þá var kjötsúpa
með káli, skomu niður í tunnu á
haustin. Var þá haft nautakjöt, en á
sunnudögum kindakjöt. Hina þrjá
daga vikunnar, sem eftir vom, var
á víxl blautur fiskur eða harður.
Vinnufólkið borðaði uppi á lofti
eða þá frammi í suðurstofu ef mjög
kalt var.
Hreinlæti
Ekki var eytt eins miklum tíma í
hreinlæti eins og nú; þar er breitt
bil á milli. FVrst er ég man til vom
ekki þvegin gólf á hverjum laugar-
degi, heldur annan hvem, og á öll-
um hátíðum, en sópuð vom þau
með hrísvendi hvem dag; má því
nærri geta hvort ekki hafi komið
ryk, sem engir vissu í þá daga að
væri neitt saknæmt. Heldur ekki
vom askar þvegnir hvem dag, en
við og við. Á laugardögum var
þvegið upp um, gluggar, rúm-
stokkar, borð, kistur og kringum
lása á hurðum. en á öðmm heimil-
um, sem ég þekkti, var sjaldan
þvegið nema á hátíðum.
Að sjá mismuninn á sparsemi og
nýtni þá og nú — hann er mikill;
því þá vildu allir af ýtrasta megni
forðast kaupstaðarskuldir; þeir
hafa vfst ekki verið fæddir þá þess-
ir féglæframenn sem nú em famir
að tíðkast hér á landi. Ég tek það
upp aftur, að þá var miklu meiri
sparsemi en nú, t.a.m. þegar rifin
vom þorskhöfuð, sem ætíð var
gert á morgnana, þá var skammtað
heilt þorskhöfuð karlmanni og
fjórði partur úr köku, eða lítil
brauðsneið á undan grautnum og
var hann úr blandaðri mjólk. Hon-
um var ausið upp í askana og lát-
inn skæna (koma skán á), síðan var
látinn kökkur af skyri með káli í of-
an á skánina, svo það sykki ekki:
því ef það sökk varð maturinn
þunnur og þótti þá öllum vondur.
Á sumrin um sláttinn vom aldrei
borðuð þorskhöfuð, það þótti föð-
ur mínum tímatöf: því þótt hægt
færi hjá báðum foreldrum mínum
þá fann fólkið að það átti að vera
að.
Drykkjuskapur
Mikið var dmkkið í þá daga. Helgi
gamli og Þorbjöm sonur hans jusu
brennivíni á báðar hendur og vom
miklir drykkjumenn sjálfir, gerðu
og oft óskunda hjá okkur, bmtu
rúður og lömdu húsið utan. Þá
vildi Helgi fá föður minn til að
drekka með sér, fara svo í áflog og
illindi; en faðir minn var meiri
„smekkmaður" en svo að hann
drykki með slíkum mönnum. Ég
var svo ung að ég aðeins man eftir
því að Helgi var eitt sinn um nótt
að lemja utan húsið og vildi fá föð-
ur minn út til sín, fór að bölva öll-
um í húsinu og óska öllum ills, en
aldrei var opnað. Þá gekk faðir
minn út í dymar og mælti þetta af
munni fram:
Guð alvaldi gæzkufúsi
geymi oss alla hér.
Hríni á þér og þínu húsi
þessar óbæner.
Brá karlinum svo við að hann fór
heim: en daginn eftir fékk hann
víst að borga töluvert. Þess skal
getið að Helgi var hægur og góður
í hversdags umgengni, þegar hann
var ódmkkinn.
Einn vinnumaður okkar, Kristján
að nafni, var mjög drykkfelldur;
aldrei fékk hann samt brennivín
hjá pabba; þá fór hann til Helga og
kom svo aftur augafúllur. Þetta
orð, „augafúllur“, var þá jafnan
haft í stað „blindfúllur" sem nú
tíðkast
Menn dmkku öðmvísi þá en nú;
t.a.m. bóndi einn í framsveit, S. að
nafhi, og Gunnlaugur nokkur, þeir
lágu við hjá Helga og drukku sam-
fleytt í marga daga, rifú hver af
öðmm fötin, urðu veikir og lágu í
rotinu 1-2 daga um hásláttinn og
stundum komu konur þeirra að
sækja þá.
Steikt roð
Já, ég var að tala um nýtnina,
ta.m. þegar þorskhöfúð vom rifin,
þá var beinunum ekki kastað út á
haug, eins og nú, né heldur öðmm
fiskbeinum, uggum eða roðum;
því ræðin vom jafnan steikt á glóð
og borðuð eða þá (það sá ég oft) að
karlmenn skám bitann með roð-
inu á og tuggðu svo allt saman og
smjör ríflega við. öll bein og uggar
(þ.e. fiskbein) vom látin í sým og á
vorin vom þau orðin meyr, og vom
þá skömmtuð á undan vökvun á
morgnana og þótti sumum ljúf-
fengara en þetta harða snarl.
Oft sá ég menn borða með
óhreinum höndum; það var ekkert
verið að hugsa um það; og til
svefns gengu menn eins oft án þess
að þvo sér. Alls staðar vom þá tin-
diskar í stað leirsins sem nú er.
Þegar ég var um kristni [þ.e. ferm-
ingu] þá fóm að flytjast leirfiát og
bollapör; áður var dmkkið úr litl-
um „spilkomum" svonefndum, en
óhætt er að fúllyrða að þær hafa
tekið framt að pela. Á heimili mínu
voru bæði steikföt og „tarínur" úr
leir. Kaffi var í þá daga ekki þamb-
að sem nú, 3-4 sinnum á dag í
sveitum, þó nóg sé mjólkin. Kaffi
var þá miklu ódýrara en nú, pund-
ið þá sjaldan meira en 24 skilding-
ar, sem er sama og 50 aurar, en
sykur var þá dýrari en nú, nefni-
lega 2 mörk pundið = 66 aurar.
Stundum var haft sýróp í stað syk-
urs; það var miklu betra þá en nú,
bæði ljósara á lit, ekki salt, sætara
og sjaldnast dýrara en 16 skilding-
ar pundið = 33 aurar. Öll útlend
vara var þá spömð sem mest, og þó
var rúgur og bankabygg töluvert
ódýrara en nú, en menn vildu þá
helst búa að sínu. Hrísgrjón og
hveiti var þá nær ókaupandi, svo
dýrt var það þá, og var aldrei haft
um hönd nema í brúðkaupsveisl-
um og á stórhátíðum. Fyrir hátíðir
var bankabygg malað svo smátt
sem varð og sáldað gegnum hár-
sáld, þá var það jafngildi hveitis og
úr því gerðar kleinur og pönnu-
kökur. Jólakökur vom þá ekki
gerðar, því enginn átti þá „ölger"
nema þeir sem höfðu ölgerð og var
það einungis gert í kauptúnum, en
til sveita þekktist það eigi. í minni
sveit vom einungis 4 konur er
kunnu að gera jólakökur, það var
kona Áma Thorsteinssonar sýslu-
manns í Krossnesi, kona Einars
prests Sæmundsens á Setbergi,
Kristín móðursystir mín og móðir
mín, en þær vantaði „ölger". En nú
getur hver kona í sveit búið þær
til, því nóg fæst nú af lyftidufti í
öllum sölubúðum landsins.
Hátíðavenjur
Á hátíðum var skammtað hangi-
kjöt (jólanóttina), brauð og smjör
eins og diskamir tóku, og kerti lát-
ið á diskbarminn, en fólkinu var
skammtaður bæði miðdegis- og
kvöldverður á jólanóttina, svo að
húsmæður þyrftu ekki að vera að
skammta þá, en kaffi, pönnukökur
og kleinur fékk það óspart á eftir.
Aldrei mátti taka upp spil á jóla-
nóttina, því faðir minn vildi það
eigi, en í þess stað var sungið, því
faðir minn kunni mikið af söngv-
ísum og var bæði lagsæll og radd-
maður mikill. Fór hann þá með
pilta sína í gestastofu og drengim-
ir bræður mínir vom með; þar var
hann að kenna þeim lögin. En ég
man nú eigi allar þessar vísur, að-
eins þessar: „Oft vindar eik þjá“,
,J4argt er manna bölið", „Björt
mey og hrein", „Best er að hætta
hveijum leik", „Þú sem kærleika
kveikir magn". Þessar vísur vom
þá á hvers manns vömm, en lögin
við þær kunnu eigi allir, þau hafði
fiaðir minn lært í ungdæmi sínu af
prófasti Bimi Þorgrímssyni að Set-
bergi, ásamt fleiru, og hjá honum
lærði hann einnig að leika á lang-
spil, skrift, reikning og dönsku; og
það man ég að mjög vænt þótti
föður mínum um síra Bjöm.
Daníel Magnússon, faðir föður
míns, sem var bóndi á Kirkjufelli,
unni svo menntun að hann vildi
vinna það til að láta son sinn vera á
vetmm á Setbergi að menntast,
þótt hann hefði næg verk fyrir
hann heima. Þetta held ég að megi
kalla einsdæmi á þeim tímum.
Eigi vom jólin búin, því síðan var
hitað mungát (toddý) úr „extrakt"
og borið til stofu, en enginn var
ölvaður á jólanóttina. Síðan var
lesinn húslesturinn og sungið fyrir
og eftir, þá kaffi þar á eftir og síðan
sungnar ýmsar vísur inni hjá okk-
ur í dagstofunni, svo amma mín
fengi að heyra sönginn. Sýndi hún
okkur þá grallarann og benti á nót-
urnar: „Það á að syngja hærra þeg-
ar nótan er ofar," sagði hún, en í
því skildum við ekkert. Síðan var
farið að sofa. Á jóladagskvöldið var
spilað „púkk", „alkort" og „trei-
kort". Við áttum mikið af kvömum
sem við vomm búin að safna, því
ekkert þorskhöfuð var svo rifið af
heimamönnum eða gestum að eigi
væri kannað, til að ná í kvamimar,
og kepptumst við hvert við annað
að safna sem flestum kvömum.
Sparibúningur
Þá er að minnast á kirkjuferðir. Á
laugardögum vom gerðir skór, úr
lituðu skinni, ýmist sauð- eða sel-
skinni, verptir með mórauðum
skóþræði úr togi; síðan vom ristir
eða klipptir þvengir af svo vel eltu
skinni að það var mjallahvítt og
þessir renningar (þvengir) vom
hafðir til að þvengja skóna með, og
þótti fallegast að hafa æsamar eigi
færri en 17-18 kringum skóna; síð-
an var annar endinn á þvengnum
lagður yfir ristina, en hinn endinn
innanfótar, þar vom þeir bundnir
saman og endunum stungið ofan í
skóna.
Þá gekk nokkuð á með að klæða
sig, búa sig til kirkju, taka klæðn-
aðinn upp úr kistum; silkiklúta,
handlínur (vasaklúta) upp úr stór-
um öskjum. Einn af þessum silki-
klútum var nú lagður á herðamar
og endunum stungið undir svunt-
una, sem oftast var stykkjótt eða
með rúðum, rauðum og bláum, og
hún var ætíð úr lérefti, en hvorki
úr ull né silki, sem nú gerist, því
nú sjá menn ekki svo auvirðilega
vinnukonu að ekki hafi hún á
mannamótum silkisvuntu.
Já, ekki er enn búið að búa sig til
kirkjunnar, því nú er tekinn annar
silkiklútur, sá fallegasti, brotinn á
hom fyrst, og gerður svo mjór sem
unnt er, það er að skilja, ungar
stúlkur gerðu það. Nú var byrjað á
enninu og endamir látnir aftur