Tíminn - 26.05.1992, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 26. maí 1992
■■ MINNING
r
Oskar Guðnason
fyrrverandi frystihússtjóri, Höfn, Homafirði
Fæddur 24. september 1908
Dáinn 20. maí 1992
Árvakan hefst fyrir cesku og þor. —
Ekkert í verkinu mikla snýr aftur;
hver fjörður, hver törm, hver
knýjandi kraftur
er kallaður fram í brautir og spor.
(Einar Benediktsson)
Framfarasókn íslendinga á síðustu
áratugum hefur verið ótrúlega hröð.
Við lítum á það sem sjálfsagðan hlut
að keyra á nokkrum klukkutfmum
milli Reykjavíkur og Hafnar. Við lít-
um á það sem eðlílegan þátt í dag-
legu lífi, að bátamir komi með afla að
landi og útflutningsverðmæti sjávar-
afurða standi undir góðum kjörum
fjöldans. Þannig hefur það ekki alltaf
verið og stutt er sfðan íslendingar
bjuggu við þröngan kost. En hvers
vegna breyttust aðstæður? Þótt sag-
an, sem býr að baki, sé löng, þá er að-
alástæðan að til var fólk sem trúði á
landið og var staðráðið í að nýta kosti
þess og gæði. Sumir bárust með
straumnum, en aðrir tóku forustu.
Óskar Guðnason var einn af þeim,
sem voru í forystusveit baráttu-
manna framfara og nýrra atvinnu-
hátta. Hann var fæddur á Höfn 1908.
Foreldrar hans voru Guðni Jónsson
verslunarmaður og kona hans Ólöf
Þórðardóttir. Þau bjuggu í Heklu á
Höfn. Þar ólst Óskar upp ásamt
bræðrum sínum Svavari listmálara,
Stefáni lækni á Akureyri og síðar í
Reykjavík, og Garðari rafveitustjóra á
Fáskíúðsfirði. Guðni og Ólöf ráku
gistihús í Heklu. Þar bar marga að
garði, sem komnir voru um langan
veg. Þar komu bændur, sjómenn og
verkamenn, en einnig listamenn og
stjómmálamenn. Á þessum árum var
Homaijörður einangraður, en Hekla
var miðstöð þeirra sem komu til
staðarins. Þar mótaðist Óskar og varð
fyrir miklum áhrifum af þeim miklu
umræðum, sem fylgdu heimili for-
eldra hans. Það má með sanni segja
að Hekla hafi verið nokkurs konar
akademía þeirra tíma, þar sem
möguleikar framtíðarinnar voru
ræddir út frá margvíslegum sjónar-
miðum.
Eiginkona Óskars var Kristín
Bjömsdóttir frá Dilksnesi. Þau voru
ákaflega samrýmd og f sameiningu
byggðu þau myndarlegt heimili á
Höfn. Þau eignuðust 6 böm, sem öll
eru á lífi nema Knútur sem fórst í
flugslysi 1973. Hann sat þá við hlið
Bjöms Pálssonar, sem var einn okkar
fremstu forustumanna á sviði flug-
mála.
Það kom fljótt í ljós að Óskar var
gæddur miklum hæfileikum og hug-
rekki. Hann vildi nota tæknina til að
efla framleiðslu og létta störfin. Ford-
vörubíll, sem hann keypti 1931,
markaði þáttaskil í samgöngumál-
um. Haustið 1932 var hann forustu-
maður fyrir leiðangri, sem fór land-
leið á vörubfl milli Homafjarðar og
Reykjavíkur. Það var í fyrsta skipti
sem farið var á bifreið alla þessa leið.
Tildrög ferðarinnar voru þau að þrír
Homfirðingar áttu erindi til Reykja-
víkur, en skipið fór framhjá vegna
ófærðar. Óskar bauðst þá til að aka
þeim til Reykjavíkur og tók ferðin
fióra daga. Þetta var ótrúlegt afrek,
sem vakti upp vonina um að hægt
væri að rjúfa einangrunina.
Óskar starfáði lengi sem bifreiðar-
stjóri og var eftirsóttur til að hafa
umsjón með verkum. Þegar frysti-
húsið var stofnað á Höfn 1952 var
Óskar fenginn til að stjóma því. Það
var ekki síst farsælli stjóm hans að
þakka hvað rekstur þess gekk vel. Það
var ekki mikið, sem menn höfðu á
milli handanna þegar þessi starfsemi
hófst, en með útsjónarsemi, dugnaði
og framsýni tókst að byggja upp öfl-
ugt fyrirtæki.
í frystihúsinu vann Kristín með
Óskari og var verkstjóri í salnum. í
sameiningu tókst þeim að virkja
starfsfólkið til átaka. Það var mikill
skóli fyrir unglingana að njóta hand-
leiðslu þeirra á uppvaxtarárunum.
Óskar gerði miklar kröfur til starfs-
fólksins, en það fannst öllum sjálf-
sagt, því hann gerði mun meiri kröf-
ur til sjálfs sín. Hann hélt uppi góð-
um aga á vinnustað, en lét sér annt
um alla og gaf sér tíma til að segja
öllum til. Þótt hann væri strangur
húsbóndi, var hann gamansamur og
glettinn og orð hans vom lög á
vinnustað.
Þau Kristfn vom mjög samrýmd
um uppbyggingu frystihússins og
nutu virðingar allra. Okkur strákun-
um fannst þetta stundum ósann-
gjamt að hafa helmingi lægri laun en
þeir fullorðnu. Óskar útskýrði þetta
fyrir okkur með föðurlegum tón og
að loknum viðræðum við hann vor-
um við ánægðir, enda ekkert nema
ósanngimi af 12 og 13 ára strákum
að vera með einhveija kröfugerð.
Þeir áttu auðvitað að þakka fyrir að fá
að vera með og geta tekið þátt í því,
sem var að gerast, og fá að vinna fram
á nætur. Nú væri þetta sjálfsagt kall-
aður bamaþrældómur, en enginn,
sem fékk að vinna hjá Óskari á bams-
og unglingsaldri, á sér slíkar minn-
ingar. Minningarnar em góðar og
bjartar og hann gaf uppvaxandi kyn-
slóð mikið.
Óskar tók virkan þátt í félagsmál-
um. Hann sat í fyrstu stjóm verka-
lýðsfélagsins Jökuls og var Iengi
deildarstjórí Hafnardeildar kaupfé-
lagsins. Hann var um árabil formað-
ur hafnamefndar, enda þekktu fáir
höfnina og fjörðinn jafnvel. Vinnu-
staður hans var lengst af við höfnina
og hann hafði mikla unun af að
stunda silungsveiði úti á firði.
Hann byggði upp jarðræktarsam-
band Bæjar-, Nesja- og Hafnarhrepps
BILALEIGA
AKUREYRAR
MEÐ ÚTIBÚ ALLT í KRINGUM
LANDIÐ.
MUNID ÓDÝRU
HELGARPAKKANA OKKAR
REYKJAVÍK
91-686915
AKUREYRI
96-21715
PÖNTUM BÍLA ERLENDIS
interRent
Europcar
og var framkvæmdastjóri þess um
Iangan tíma. Störf hans þar bera enn
einn vott um framfarahug hans og
dugnað.
Það var mikið áfall fyrir Óskar,
þegar Kristín féll frá á besta aldri
1972. Þau höfðu verið samrýmd allt
sitt líf, ekki aðeins í vinnu heldur
jafnframt í einkalífi og tómstundum.
Þau vom félagslynd og það var gest-
kvæmt á heimili þeirra. Eftir að hún
lést varð Óskar hlédrægari og í reynd
einmana. Starfskraftar hans vom
miklir og hann tók að sér að stýra
uppbyggingu nýju fiskvinnslustöðv-
arinnar á Höfn. Það var alveg sama
að hverju Óskar kom, hvort sem það
var að stjóma vinnslu á gæðaafurð-
um eða byggja hús, allt lék í höndun-
um á honum og hann gat gengið í
hvaða verk sem var.
Hann flutti síðan til Reykjavíkur
og bjó þar í mörg ár. Hugurinn leit-
aði alltaf austur og síðasta árið flutti
hann á Skjólgarð, þar sem hann
eyddi síðustu stundum. Tíminn var
ekki langur á Skjólgarði, en hann var
ánægður að koma aftur heim. Hann
upplifði þá miklu breytingu, sem
hann hafði tekið svo ríkan þátt í að
skapa. Hann sá á sínum síðustu dög-
um, að draumurinn hafði orðið að
vemleika. Það var sæll maður sem
kom heim í byggðina sína. Þar skynj-
aði hann sömu fegurðina og áður af
þeirri næmni, sem var honum í blóð
borin. Það vom margir, sem vom
fegnir að sjá hann aftur. Fólk, sem
hafði unnið með honum langa starfs-
ævi, hafði saknað hans og gladdist yf-
ir að sjá hann á nýjan leik.
Höfti í Hornafirði á Óskari Guðna-
syni mikið að þakka. Það þakklæti
hefur ekki oft verið látið í ljós, en það
var ánægjulegt að verkalýðsfélagið
Jökull skyldi heiðra hann sérstaklega
1. maí s.l. Enginn átti það betur skil-
ið. Hann var í fyrstu stjórn Jökuls og
fáir hafa notið jafn mikils trausts og
virðingu af verkafólki og sjómönnum
á Höfn.
í kirkjunni á Höfn hangir mynd
eftir meistara Kjarval úr Homafirði.
Kjarval málaði hana, þegar hann
dvaldi eitt sinn í Heklu hjá Guðna og
Ölöfú. Óskar gaf þessa mynd til kirkj-
unnar. Hún túlkar fegurð Homa-
fjarðar, en minnir kirkjugesti ekki
síður á það sómafólk sem bjó í Heklu.
Hún sýnir einnig þann hug, sem
Óskar bar til kirkjulegs starfs og
kristinnar trúar.
Við Sigurjóna vottum aðstandend-
um óskars samúð okkar og foreldrar
mínir, Ásgrímur og Guðrún, senda
innilegar samúðarkveðjur. Óskar og
Kristín vom vinir þeirra og sam-
starfsmenn um langan tíma og þau
kveðja hann í einlægri þökk.
Halldór Ásgrímsson
í fáum orðum langar mig að minnast
tengdaföður míns, félaga og vinar,
Óskars Guðnasonar á Höfn. í fáum
orðum, því að sjálfum hugnaðist
honum ekki ofhlað eða mærð og enn
síður óverðskuldað lof.
Stráklingur vissi ég einhver deili á
Óskari bflstjóra, uppkominn þekkti
ég Óskar verkstjóra og síðar hrað-
frystihússtjóra, og síðar átti ég eftir
að flytjast inn á yndislegt heimili
hans og konu hans, Kristínar Bjöms-
dóttur, sem verðandi tengdasonur.
Vinátta og kynni hafa síðan haldist
óslitin þar til leiðir nú skiljast
Ef lýsa ætti einhveijum eðliskost-
um Óskars, kæmi mér fyrst í hug fá-
dæma fyrirhyggja og rökleg skipu-
lagning verka í smáu og stóm. Hann
var einnig verklaginn með afbrigðum
og afkastamaður í besta lagi, enda vel
að manni hvað líkamsburði snerti.
Allt þetta hefði þó ekki dugað til, ef
ekki hefði bæst við að hugur fylgdi
máli, sem löngum verður þyngst á
metunum.
Þegar ég las yfir drög Óskars að
minningum um ferð, sem hann efndi
til árið 1932, en þá fór hann með far-
þega frá Höfh til Reykjavíkur —
sunnanlands — á bfl sínum, Ford-
vömbfl eins og hálfs tonns. Eg vissi
að á þeim tíma vom á þessari Ieið
a.m.k. 15 vatnsföll, stór og smá,
óbrúuð. Ég bjóst því við að sjá nokk-
uð ævintýralega lýsingu á vatnabrasi
og jafnvel svaðilfömm. En því fór
fjarri. Fram kemur að vísu, að ferðin
var nokkuð erfið, en það, sem upp úr
stendur, er í rauninni lýsing á þeirri
höfðinglegu gestrisni, sem ferða-
langar nutu á Ieið sinni. Þetta var
verklag Óskars Guðnasonar.
Óskar átti eftir að eiga marga bfla
og ferðast mikið um landið—byggð-
ir þess og ekki síður óbyggðir. Hann
unni landi okkar heitt og minni hans
á ömefni og landslag var með ólík-
indum. Störf hans á unga aldri gáfu
líka tilefni til kynna á landinu. Ungur
var hann smaladrengur í Dilksnesi
og á Viðborði, og síðar við vegagerð
m.a. í Bemfirði og á Snæfellsnesi.
Þótt hugur Óskars stæði til
mennta á unga aldri, varð skólagang-
an ekki löng. Erfiðisvinna kallaði að
og á ámm kreppu leyfði efnahagur
ekki mikinn tilkostnað. En símennt-
un, sem nýlega er farið að nefna á
nafn, reyndist Óskari drjúgur kostur,
enda var hann lestrarhestur mikill,
svo sem verið hafði Guðni faðir hans,
en hann held ég að hafi haft eitthvert
mesta lestrarþol sem ég hef kynnst
hjá nokkmm manni.
Óskar var meiri fagurkeri en marg-
an gat gmnað, sem ekki þekkti hann
náið. Hann sótti mikið myndlistar-
sýningar, enda bróðir hans og mágur,
þeir Svavar Guðnason og Höskuldur
Björnsson, virtir myndlistarmenn og
hann var kunnugur fleiri Iistamönn-
um, s.s. Jóhannesi Kjarval. Kona
Óskars, Kristín Bjömsdóttir, var tón-
elsk og lék á hljóðfæri og studdi Ósk-
ar hana við það hugðarefni, svo sem
það safn nótnabóka, sem hann dró
að, ber glöggt vitni. Sjálfur var hann
mikill ljóðaunnandi og sparaði ekki
að læra þau kvæði sem mest höfðuðu
til hans.
Störf Óskars tengdust löngum
fiskverkun og verkstjóm. Ungur
flutti hann ís úr Hoífellsjökli á bfl
sínum í gamla íshúsið á Höfn, og átti
síðar, um miðja öldina, eftir að
stjóma tæknivæddu hraðfrystihúsi
og fiskiðjuveri Kaupfélags Austur-
Skaftfellinga. í því sambandi sendi
kaupfélagið hann í fróðleiksferð um
þessa hluti til Evrópu og Ameríku.
Óskar lagði sig líka mjög fram í sam-
bandi við hafnarmál Homfirðinga og
mun hafa reynst þar betri en enginn.
Kristín og Óskar eignuðust sex
böm: Guðna, Lovísu, Birgi, Knút,
Ólöfu Auði og Margréti Kristínu.
Kristín Bjömsdóttir, kona Óskars,
lést árið 1972 og Knútur, sonur
þeirra, fórst í flugslysi árið 1973. Líf
Óskars var þannig sambland ljúfrar
hamingju og þungbærra rauna. Þeim
tók hann með stillingu og æðruleysi.
Hér hefúr verið getið nokkurra
þátta úr lífshlaupi Óskars Guðnason-
ar og er þó mest ótalið það sem hann
var sínum nánustu: óþreytandi í
hjálpsemi sinni og röskleika, svo
bömum, tengdabömum sem bama-
bömum. Sem betur fer höfðum við
tækifæri til að þakka það meðan
hann var enn lífs.
Mig langar að síðustu að minnast
þess, er ég kom í Sólgerði, heimili
þeirrar Kristínar, Óskars og bama
þeirra, til að eignast nýja fjölskyldu.
Þær minningar tengjast með öðru
ljúfsemd Kristínar og röskleika at-
hafnamannsins, Óskars. Annir vom
miklar, en gott atlæti var ekki sparað.
Þökk sé þeim.
Hallgrímur Sæmundsson

Ástkær eiginmaöur minn
Þórmundur Guðsteinsson
Ártúnl 17, Selfossl
lést á Sjúkrahúsi Suöurlands aö morgni sunnudagsins 24. mal.
Fyrir hönd aöstandenda
Slgurbjörg Guömundsdóttlr
Bændur
12 ára drengur óskar eftir að komast í sveit í sumar. Hefur
kynnst sveitastörfum.
Upplýsingar til kl. 18.00 í síma 91- 72010 og eftir kl. 18.00
í síma 91-79469.
VERSLUNARSTJORI
Óskum eftir að ráða verslunarstjóra.
Skriflegar umsóknir með upplýsingum um
menntun og fyrri störf, ásamt kaupkröfu, óskast
fyrir 10. júní n.k.
Upplýsingar um starfið gefur kaupfélagsstjóri.
Kaupfélag Vestur-Húnvetninga
530 Hvammstanga . Sími 95-12370
KVH