Tíminn - 30.09.1992, Síða 2

2 Tíminn
Miðvikudagur 30. september 1992
Kristján Ragnarsson. Steingrímur Hermannsson.
Öm Fríðriksson.
Þórarinn V. Þórarinsson.
Stenst krónan náttúruhamfarir á alþjóðlegum gjaldeyrismörkuðum?
Krístján segir að það
verði að fella gengið
Krístján Ragnarsson, formaður Landssambands íslenskra útvegs-
manna, telur fall pundsins og fleiri evrópskra gjaldmiðla gera það að
verkum að óhjákvæmilegt sé að gengi íslensku krónunnar verði
lækkað. Fulltrúar ASÍ og VSÍ telja að forðast eigi gengisfellingu.
Forystumenn Framsóknarflokksins vilja einnig að reynt verði að
halda genginu stöðugu, en segja að hættulegt sé að gera gengisfestu
að trúaratriði í efnahagsstjóm. Bent er á að afnám aðstöðugjaldsins
komi atvinnulífinu betur en gengisfelling.
Pundið hefur á skömmum tíma fall-
ið um rúm 10%, gengi dollarans hef-
ur fallið verulega frá því sem það var
skrá í fyrravetur, líran hefur lækkað
um 7% og pesetinn um 5%. Ítalía og
Spánn eru, auk Portúgals, okkar
mikilvægustu viðskiptalönd fyrir
saltfisk. Um 25% af útfluttum sjávar-
afurðum íslendinga fer til Bretlands.
Rækjuiðnaðurinn selur afurðir sínar
að stærstum hluta í pundum. Önnur
markaðslönd fyrir rækju taka mið af
söluverði í pundum.
Þjóðhagsstofnun hefur reiknað það
út að áhrifin af þessum gengisbreyt-
ingum sé sú að afkoma þjóðarbúsins
versni um 1,5%. Kristján telur úti-
lokað að þessir útreikningar geti
staðist. Áhrifin séu mun meiri og al-
varlegri.
Kristján Ragnarsson telur útilokað
að hægt sé að halda gengi krónunnar
óbreyttu við þessar aðstæður. Gengi
krónunnar verði að fylgja gengi
gjaldmiðla í okkar helstu viðskipta-
löndum. Kristján telur að skrá verði
gengið í samræmi við stöðu útflutn-
ingsgreina okkar. Hann segist í því
sambandi ekki einungis horfa á stöðu
sjávarútvegsins. Samdráttur sé mik-
ill í iðnframleiðslu okkar og ísland sé
að verða dýrasta ferðamannaland í
Átta af tuttugu veðurfræöingum á Veð-
urstofu Islands hafa sagt upp:
Uppsagnirnar
geta lamaö
veðurspadeild
Átta af tuttugu veðurfræðingum fyrir og að skipulag stofnunar-
á Veöurstofu íslanda hafa sagt innar verði cndurskoðað í ljósi
upp störfum meft þriggja mánaða þeirra öru framfara og tæknilegu
uppsagnarfresti. Astæóan er m.a. breytinga sem orðið hafa í starfs-
vegna óánægju veöurfræöinga umhverfi veðurfræðinga.
með launakjör sfn og innra Þar sem hér er um að ræða upp-
skipulags á Veðurstofunni. Meiri- sagnir einstaklinga á Veðurstofu
hlutl þeirra sem sagt hafa upp ísiands hefur málíö ekki komiö
störfum vinna á vefturspádeild til kasta stéttarfélags þeirra sem
stofnunarinnar og því getur svo er Félag íslenskra náttúrufræft-
farift aft starfsemi spádeildar lam- inga. Þar fylgjast menn þó grannt
ist, ef uppsagnirnar koma tíl meft framvindu málsins enda eru
framkvæmda. launakjör annarra félagsmanna
Eiöur Guðnason umhverfisráft- þess á svipuðum nótum og hjá
herra, en Veðurstofan heyrir und- veöurfræðingum. Sem dæmi um
ir ráöuneytið, segir að fulltrúar laun veðurfræðinga má nefna aö
ráðuneytisins hafl átt viðræður eftfr 15 ára starf eru mánaðar-
við hlutaðeigandi veðurfræðinga laun þeirra um 100 þúsund krón-
og verftur þeim viftræftum haldift ur auk vaktaálags. Þótt þeir leiti
áfram. Ráftherrann útilokar ekki ekki lengra en til Grænlands um
aft uppsagnarfrestur vefturfræft- vinnu fá þeir nær fjórfalt hærri
inganna verði framlengdur um laun þar en hér.
þrjá mánuði eins og heimild er -grh
Evrópu.
„Grundvöllurinn fyrir þeim kjara-
samningum sem gerðir hafa verið er
stöðugleiki. Breytingar á gjaldeyris-
mörkuðum kalla að mínu mati ekki á
gengislækkun. Það liggur fyrir að
raungengi launa hefur lækkað. Það
segir manni að samkeppnisstaða fyr-
irtækja hér á landi hefur batnað,"
sagði Öm Friðriksson, varaformaður
ASÍ.
Hann sagði engan vafa leika á að
verkalýðshreyfingin muni taka því
illa ef gengi krónunnar verði fellL
Með gengisfellingu sé verið að brjóta
það grundvallaratriði sem var mótað
með kjarasamningunum sem gerðir
voru 1990. Svar verkalýðshreyfingar-
innar við gengisfellingu verði krafa
um Iaunahækkanir.
Formaður VSÍ, Magnús Gunnars-
son, flutti ræðu fýrir rúmri viku á aö-
alfundi Sambands fiskvinnslustöðva
þar sem hann hafnaði gengisfellingu.
Þórarinn V. Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri VSÍ, sagði að engin
breyting hefði orðið á þessari afstöðu
vinnuveitanda.
„Við emm þeirrar skoðunar að það
sé afar brýnt að bæta rekstrarskilyrði
atvinnulífsins almennt, en við teljum
að grípa eigi til allra annarra aðgerða
í því skyni áður en til gengisfellingar-
umræðu kemur. Við erum þeirrar
skoðunar að gengisfelling sé viður-
kenning á mistökum í efnahags-
stjóm, en ekki efnahagsleg aðgerð til
að bæta aðstæður í efnahagslífi,"
sagði Þórarinn.
Þórarinn sagði að VSÍ meti áhrifin af
breytingunum á gjaldeyrismörkuð-
unum í 1,5% verri viðskiptakjörum.
Þetta er sama niðurstaða og hjá Þjóð-
hagsstofnun. Þórarinn sagði eðlileg-
asta aðgerð í því skyni að lækka
kostnað atvinnulífsins sé að afnema
aðstöðugjaldið. „Gengisbreytingunni
fylgja svo margháttaðar hliðarverk-
anir, sem margar em neikvæðar fyrir
atvinnulífið. Við erum hins vegar
sammála Kristjáni Ragnarssyni um
að það sé þörf á því að grípa til að-
gerða til að iækka innlendan kostn-
að. Það er ekki nóg að stjómvöld segi
að þau ætli að halda genginu stöð-
ugu. Þau þurfa að grípa til ráðstafana
sem gerir það bæði trúverðugt og
mögulegt," sagði Þórarinn.
„Ég er hlynntur stöðugleika í geng-
ismálum, en ég tel að það sé jafn-
hættulegt að ríghalda í þá kennisetn-
ingu að ekki megi hreyfa gengið,"
sagði Steingrímur Hermannsson,
formaður Framsóknarflokksins. „Við
verðum bara að horfa á staðreyndir í
þessu sambandi. Því fer víðs fjarri að
íslenska krónan sé með sterkustu
gjaldmiðlum í heimi. Það sér hver
heilvita maður. Það er einnig stað-
reynd að hér er allt að verða það dýrt
að við erum að spila okkur út af borð-
inu í greinum eins og ferðaþjónustu.
Það þarf hins vegar að fara varlega í
að fella gengið og skoða vandlega öll
tilefni. Ég get hins vegar vel tekið
undir ummæli Kristjáns Ragnars-
sonar. Ég held að krónan sé ekki eins
sterk og hún er látin líta út fyrir að
vera. Það væri t.d. fróðlegt að sjá
hvað yrði um krónuna ef hún væri
látin fljóta eins og Bretar hafa gert
Ég er ansi hræddur um að hún
myndi folla mikið,“ sagði Steingrím-
ur.
„Ég hef verið þeirrar skoðunar að
raungengið sé of hátt skráð, en hef
viljað fara þá leið ná fram lægra raun-
gengi með því að ná fram kostnaðar-
lækkun. Ég tel að ríkisvaldið þurfi að
lækka kostnaðartengda skatta á at-
vinnulífinu. Hvort þurfi að koma til
gengisfellingar ætla ég ekki að full-
yrða um. Aðalatriðið er að ríkis-
stjómin virðist ekkert vera að hugsa
um þessi mál og virðist vera ákveðin
í að láta þetta bara eiga sig,“ sagði
Halldór Ásgrímsson, fyrrverandi
sj ávarútvegsráðherra.
„íslenska krónan þolir ekki hvað
sem er þótt að mönnum finnist við
vera miklir menn. Við höfum orðið
fyrir miklum samdrætti í sjávarút-
vegi og síðar sviptingar í gjaldeyris-
mörkuðum. Þetta hlýtur að hafa
áhrif á okkar stöðu. Forsætisráðherra
virðist almennt vera þeirrar skoðun-
ar að þetta sé í góðu lagi. Það er því
miður ekki svo. Við lifum ekki á
bjartsýninni einni saman," sagði
Halldór.
-EÓ
Óvissan um framtíðina gerir atvinnurekendur varfærna og óörugga:
Fólki sagt upp í
öllum starfsgreinum
Óskar Hallgrímsson, forstöðumaður vinnumálaskrifstofu félags-
málaráðuneytisins, segir að atvinnurekendur séu mun fyrr á ferð-
inni nú en oft áður með að tilkynna uppsagnir starfsmanna sinna til
ráðuneytisins. Hann segir að mikið af tilkynntum uppsögnum séu
úr ýmiss konar þjónustustarfsemi en í heildina tekið sé verið að
segja upp fólki úr nær öllum greinum atvinnulífsins.
Atvinnurekendur sem áförma að
segja upp fjórum eða fleiri starfs-
mönnum ber skylda til að tilkynna
það til vinnumálaskrifstofu félags-
málaráðuneytisins. Óskar Hall-
grímsson segir að atvinnurekendur
standi sig býsna vel að tilkynna fyr-
irhugaðar uppsagnir þótt alltaf megi
finna undantekningu þar á. Hann
segir að uppsagnirnar berist víða að
j)g séu alls ekki staðbundnar við
eitthvert eitt svæði né við ákveðnar
starfsgreinar öðru fremur.
„Þetta er tíminn sem menn nota til
að segja upp fólki og þá með tilliti til
þriggja mánaða uppsagnarfrestsins
sem flestir hafa. Astandið í þjóðfé-
laginu er orðið svo að atvinnurek-
endur vilja hafa vaðið fyrir neðan
sig. óvissan um framtíðina hefur
gert það að verkum að margir þeirra
eru ákaflega varfærnir og óöryggir
með sinn atvinnurekstur."
Ef svo fer fram sem horfir áætlar
vinnumálaskrifstofan að skráðir at-
vinnuleysisdagar á árinu verði ná-
lægt einni miljón. Áður hafa þeir
aldrei orðið fleiri en rúm hálf miljón
frá því núverandi skipulag var tekið
upp við atvinnuleysisskráninguna.
Forstöðumaður vinnumálaskrif-
stofunnar segir að fyrir utan efna-
hagslegar forsendur fyrir uppsögn-
um starfsmanna, sé því ekki að leyna
að svartsýnisumræðan í þjóðfélag-
inu hefur frekar latt menn en hvatt:
„Menn vaða ekki í bjartsýni þegar
hver svartsýnisdýfan tekur við af
annarri," sagði Óskar Hallgrímsson.
-grh