Tíminn - 30.09.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 30. september 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINHU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sfml: 686300.
Auglýslngasfml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fféttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Þjóðin bíður við-
bragða stjómvalda
Þróun gjaldeyrismála í helstu viðskiptalöndum
okkar í Evrópu veldur versnandi viðskiptakjörum í
íslenskum sjávarútvegi. Þetta hefur ekki síst verið
að koma í ljós nú síðustu daga, og sem dæmi má
nefna að sterlingspundið hefur fallið um rúm 10% á
síðustu 10 dögum.
Um 25% af útflutningsafurðum íslendinga eru
greidd í sterlingspundum, þannig að þetta eru mjög
alvarleg tíðindi fyrir íslenska fiskvinnslu og útgerð.
Þessar fréttir eru því alvarlegri fyrir þær sakir að
þessar greinar búa við mjög slæm rekstrarskilyrði
fyrir, ef sjófrystingin er undanskilin.
Hér í blaðinu hefur þráfaldlega verið bent á þessi
slæmu skilyrði bæði í forustugreinum og í öðrum
skrifum. Sama hefur verið gert í öðrum fjölmiðlum
og í umræðunni manna á meðal.
Á aðalfundi Samtaka fiskvinnslustöðva, sem hald-
inn var á Akranesi þann 18. september síðastliðinn,
var ályktað um þennan vanda og þar segir meðal
annars svo: „Sjávarútvegurinn batt miklar vonir við
að það takist að skapa þær aðstæður í þjóðfélaginu
að vextir gætu lækkað umtalsvert hér á landi. Þess-
ar vonir hafa ekki gengið eftir og eru vextir hér á
landi nú með því hæsta sem gerist í samkeppni-
slöndum okkar.“
Ennfremur segir svo í ályktuninni:
„Stjórnvöld verða að draga verulega úr kostnaðar-
sköttum á atvinnuvegina. Vegur aðstöðugjaldið þar
þyngst og kemur verst niður á þeim fyrirtækjum
sem í mestum erfiðleikum eiga.“
Ekki verður séð að þessi ályktun, sem fjallar reynd-
ar um miklu fleiri atriði heldur en hér er vitnað til,
hafi hreyft við stjórnvöldum, þrátt fyrir það að á
þeim 10 dögum, sem liðnir eru síðan hún var sam-
þykkt, hafi skilyrði sjávarútvegsins versnað stórlega
vegna gengisþróunar í nágrannalöndum okkar, sem
eru jafnframt okkar helstu viðskiptalönd. Viðkvæðið
er að minni verðbólga en í nágrannalöndunum bæti
samkeppnisstöðu íslenskra atvinnuvega nægilega.
Hér skal ekki dregið úr nauðsyn lítillar verðbólgu.
Hitt er þó jafnvíst að það eitt að halda henni í skefj-
um dugar hvergi nærri við þær aðstæður sem nú
eru. Það er auðvitað langt í frá að við getum leitt
þróunina í gjaldeyrismálum nágrannalandanna al-
gjörlega hjá okkur, eins og við séum einir í heimin-
um. Ganga verður í það að laga skilyrði sjávarút-
vegsins með því að stuðla að lækkun kostnaðar í at-
vinnugreininni. Ef það verður ekki gert, er borin
von að fyrirtæki í sjávarútvegi hafi af það tímabil
óstöðugleika, sem nú er, nema þá að setja alla físk-
vinnslu á haf út með æmum fjárfestingum, sem fyr-
irtækin eiga ekki til fyrir.
Rólegheitin í þessu alvarlega máli eru með ólíkind-
um. Þjóðin bíður eftir marktækum viðbrögðum
stjórnvalda við þeirri ískyggilegu þróun í viðskipta-
kjörunum, sem nú á sér stað.
Glórulaus
hlutaskiptin
Járnblendiverksmiðjan á Grund-
artanga verður að draga verulega
úr framleiðslu vegna minnkandi
eftirspurnar afurðanna og lé-
legra markaðshorfa. Af sjálfu
leiðir að segja þarf upp starfsfólki
eins og í svo mörgum fyrirtækj-
um öðrum sem svipað er ástatt
fyrir. En fleira er gert til að létta
undir rekstrinum og bálegri fjár-
hagsstöðu. Kaupið er lækkað hjá
launahæstu starfsmönnunum og
hlýtur maður að gera ráð fyrir að
það séu yfirmenn sem verða fyrir
tekjurýrnuninni.
Kaup þeirra er skert um 7% og
segir það í raun harla lítið
um fyrir hve miklum
skakkaföllum yfírmennirnir
verða þar sem ekki er gefið
upp af hvaða upphæðum sjö
prósentin eru dregin. Geta
þeir því allt eins verið ágætlega
haldnir þrátt fyrir einhverja
launalækkun.
En allavega er þarna einhver
viðleitni í þá átt að létta undir
með fyrirtækinu á erfiðum tím-
um.
Hásetahlutur-skip-
stjórahlutur
Það var og er viðtekin venja á ís-
lenskum fiskiskipum að hluta-
skipti séu á þann eina veg að há-
seti hefur einn hlut og skipstjóri
tvo. Fyrsti stýrimaður og fyrsti
vélstjóri hafa einn og hálfan hlut
og hlutur annarra yfirmanna er á
milli hásetahlutar og hálfs ann-
ars hlutar. Þarna þykir hæfilegt
að skipstjóri hafi heímingi hærri
laun en hásetinn en aðrir yfir-
menn fjórðungi meira eða þriðj-
ungi meira en sá sem minnst ber
úr býtum um borð. Af sjálfu leið-
ir að sá sem lægsta kaupið hefur
er aldrei minna en hálfdrætting-
ur á við þann sem hæst er laun-
aður.
Af fáum eða engum mönnum í
íslensku þjóðfélagi er krafist
meiri ábyrgðar í starfi en af skip-
stjórnarmönnum. Þá er afkoma
skipshafnar, skips og útgerðar að
mjög miklu leyti undir hæfni og
dugnaði skipstjóra komin.
Fyrir að bera ábyrgð á afkomu
áhafnar og útgerðar og stjórna
því atvinnutæki sem er undir-
staða þolanlegs mannlífs í land-
inu þykir hæfilegt að skipstjóri
hafi helmingi hærri laun en há-
seti hans og er enginn ágreining-
ur um þetta hvorki til sjós né
lands.
Hlutaskipti í landi
í landi hafa stjórnendur stófn-
ana og fyrirtækja allt að tíföld
laun á við þá starfsmenn sína
sem eru á lægstu töxtunum.
Þetta á ekkert síður við opinbera
starfsmenn og stjórnendur
stofnana í opinberri eigu en þá
sem vinna hjá hlutafélögum og
öðrum einkafyrirtækjum, jafnvel
sameignarfyrirtækjum.
Alls kyns fulltrúar og stjórar og
aðstoðar- þetta eða hitt, sem
jafna má til stýrimanna og vél-
stjóra til sjós í metorðastiga, hafa
svo þreföld, sexföld eða áttföld
laun þeirra sem lúta að lægri
töxtum.
Launakerfin í landi eru sem
sagt allt öðrum lögmálum háð
en til sjós og launastigar af allt
öðrum heimi en tíðkast meðal
þeirra sem sækja sjó og draga
björgina inn í þjóðarbúið.
Það vekur orðlausa undrun
taxtafólks að sjá þegar verið er að
upplýsa hvert sé kaup alls kyns
þjóðfélagsbrodda, eins og tíðkast
nokkuð í blöðum í seinni tíð. Þá
hefur arfavitlaus Kjaradómurinn
veitt ofurlitla innsýn í hverjar
eru launatekjur íslensku no-
menklaturunnar, eða þeirrar yf-
irstéttar sem aldrei þreytist á að
kyrja hve háskalegt það sé efna-
hagslífi landsins ef kaup almúg-
ans hækkar brotabrot yfír 1,7%.
Viðleitni
Ríkið er á hausnum og stofnan-
ir þess fjárvana og velferðarkerf-
ið riðar til falls vegna hallarekst-
urs. Einkaframtakið kvartar og
kveinar yfir samdrætti og ömur-
legu efnahagslegu umhverfi og
gjaldþrotin dynja yfir í öllum átt-
um.
Samt standa stofnanir og fyrir-
tæki undir ofboðslegum launa-
greiðslurn til yfirmanna sinna og
gæludýra og þykir tífaldur hlut-
ur ekki mikill á þeim bæjum.
Það er alveg sama hve illa árar,
ekki skal skerða laun og fríðindi
nomenklaturunnar, sem er lagin
að skera niður og draga saman
hjá öllum nema sjálfri sér.
Sú viðleitni sem sýnd er í Járn-
blendiverksmiðjunni er góðra
gjalda verð þótt ekki sé hún
kannski stórbrotin því þótt þrjú-
hundruðþúsundkrónaverkfræð-
ingur lækki í 280 þúsund króna
laun, er það fremur viljayfirlýs-
ing en að það skipti nokkrum
sköpum varðandi efnahag fyrir-
tækisins.
Ósvífni
Starfshættir arfavitlausa Kjara-
dómsins og viðbrögðin við hon-
um sýna glöggt hve opinbert
launakerfi í landi er fárán-
legt og hve ósvífni þeirra
sem komist hafa upp á lag
með að skammta sjálfum
sér tekjur er takmarka-
laus.
Viðmiðunarreglur eru allar út í
hött og sjálfsánægðum frekju-
döllum í hag. Launþegasamtök
eru bæði viljalaus og máttlaus og
eiga enga hlutdeild að samning-
um um skiptingu arðsins nema
að taka undir þegar taxtafólkið er
hýrudregið.
Það er helst að femínistar
kveina einstöku sinnum, það er í
þeim tilfellum að verið er að
halda uppunum utan þess
blendna karlaveldis sem íslenska
nomenklaturan samanstendur
af.
Hagræðing og samdráttur há-
launastéttanna er óhugsandi.
Fyrr skal allt þjóðfélagið á haus-
inn en að þær missi sjálfviljugar
spón úr aski sínum eða láti af
arfavitlausum samanburðarfræð-
um sínum.
Enn er eitt varðandi hlutaskipti
til sjós sem er með öðrum brag
en í landi. Það er að skipstjóri fær
aðeins aflahlut. Ef hann fiskar
ekki er hann engra launa verður.
í landi er ekkert dregið af tíföld-
um launum vondra stjómenda
sem hafa enga eða litla burði til
að reka stofnanir sínar eða fyrir-
tæki. Þeir eru ábyrgðarlausir of-
an í kaupið.
Og aldrei er athugað hvaða þátt
óeðlilegar launagreiðslur til
stjómenda og yfirmanna eiga í
rekstrarerfiðleikum stofnana og
fyrirtækja.
Það er tímabært að fara að
hyggja að hlutaskiptum í þjóðfé-
laginu og athuga hvort ekki má
hagræða þar sem víðar. OÓ