Tíminn - 30.09.1992, Blaðsíða 5

Miövikudagur 30. september 1992
Tíminn 5
Hilmar Jónsson:
Hefur Morgunblaðið tekið
við hlutverki Þjóðviljans?
í sumar barst mér í hendur bréf frá ritstjóra Morgunblaðsins, sem
varpar Ijósi á menningarlega og pólitíska baráttu blaðsins á síðari
árum. Undanfari bréfs Styrmis var skrifleg beiðni mín um að hluti
af formála Arnórs Hannibalssonar við bók mína „Slagurinn við
rauðu mafíuna**, sem út kom í vetur, yrði birtur í Morgunblaðinu
ásamt kafla úr bókinni. Beiðni mín var rökstudd með tihi'san í rit-
dóm Morgunblaðsins tun bókina 21.12.91 þar sem ritdómarinn,
Guðmundur Heiðar, komst að því að ég væri geðveikur.
Hvarvetna á byggðu bóli þykir
sjálfsagt í blaðamennsku að mað-
ur, sem á er ráðist, eigi kost á and-
svari. Þetta sjálfsagða grundvallar-
atriði er Morgunblaðið ekki tilbúið
að veita, heldur kórónar ritstjór-
inn siðleysið með því að segja að
ritdómur Mbl. hafi alls ekki verið
„neikvæður". Þrátt fyrir að sagn-
fræðingurinn Guðmundur Heiðar
brjóti í ritdómnum almennt sið-
ferði með því að rökstyðja geðveik-
iskenningu með tilvitnun, sem
síðar var tekin til baka. Ef til vill
hefur Styrmir alls ekki lesið bók-
ina, sem hann er þó að fjalla um.
Það er tímanna tákn að ein
stærsta og viðamesta ritgerð bók-
arinnar, „Kommúnismi í orði og á
borði“, var birt í Morgunblaðinu
1955, þegar Valtýr Stefánsson var
þar ritstjóri. Fyrir hana greiddi
Valtýr 2 þúsund krónur, sem voru
þá vafalítið með því hæsta sem
blaðið greiddi í ritlaun.
En hver er ástæða þess að ég er
nú geðveikur? Látum sagnfræð-
inginn tala: „Það er til dæmis eitt-
hvað bogið við málflutninginn,
þegar svo er komið að Jóhann
Hjálmarsson er orðinn einn af höf-
uðpaurum rauðu mafíunnar. Enda
má skilja það á Hilmari, að hann sé
í hópi óháðra rithöfunda, sem
þurfi að slást við allt og alla,...“ Það
er sem sagt stór ljóður á höfúndi
að vera ekki flokksþræll. Þess
vegna er hann réttdræpur. Þess
vegna er hann geðveikur. Það er al-
kunna hvar í flokk Jóhann Hjálm-
arsson hefur skipað sér, hvort sem
hann hefur verið ritdómari á
Morgunblaðinu eða dómari um ís-
lenskar bækur til verðlauna hjá
Norðurlandaráði. Þar hefur hann
aldrei gert ágreining við Heimi
Pálsson eða aðra beitarhúsamenn
Máls og menningar. Styrmir telur
að þeir, sem komast til æðstu met-
orða sem menningarvitar hjá
Morgunblaðinu, séu látnir gjalda
þess og þá sennilega af vinstri
mönnum. Þetta er margföld lygi.
Hefur Jóhann ekki verið sendur
sem fulltrúi íslands vítt og breitt
um heiminn stundum af Rithöf-
undasambandinu eða Reykjavíkur-
borg? Ég held hreinskilnislega
sagt, að þá væri Jóhann hvergi
nefndur nema af því að hann er
Morgunblaðsmaður og trúnaðar-
maður Matthíasar Johannessen.
Þeir skeleggustu og þeir,
sem viturlegast hafa bar-
istgegn kommúnistum
bœði á íslandi og annars
staðar, kafa fœstir verið
hœgri menn heldur óháð-
ir ellegar oft vinstra meg-
in við miðju: George Or-
well, Silone, Koestler og
Douglas Reed, Hér
heima: Guðmundur
Hagalín, Kristmann Guð-
mundsson, Jónas frá
Hriflu og Indriði G. Þor-
steinsson.
Það er eftirtektarvert hvemig
Styrmir kynnir og skilgreinir Guð-
mund Heiðar. Styrmir skrifar: „Sá
ritdómari, sem fenginn var til þess
að fjalla um bók þína, þ.e. Guð-
mundur Heiðar Frímannsson, hef-
ur árum saman starfað í samtök-
um svonefndra frjálshyggju-
manna. Samkvæmt minni gamal-
dags skilgreiningu á slíkum
hugtökum þýðir þetta, að Guð-
mundur Heiðar er mikill hægri
maður. Satt að segja veit ég ekki
hvemig við hefðum getað valið rit-
dómara, sem er líklegri til að eiga
samleið með þér í lífsskoðunum en
Guðmund Heiðar og þar með til
þess að hafa skilning á verkum
þínum. í mínum huga, er það eins
fráleitt og nokkuð getur verið að
halda því fram, að í þessu vali felist
vinnubrögð af því tagi, sem Rússar
eða Sóvétmenn stunduðu á vel-
mektardögum þeirra."
í þessari stuttu klausu blasir fá-
fræðin við. Þeir skeleggustu og
þeir, sem viturlegast hafa barist
gegn kommúnistum bæði á ís-
landi og annars staðar, hafa fæstir
verið hægri menn heldur óháðir
ellegar oft vinstra megin við
miðju: George Orwell, Silone, Ko-
estler og Douglas Reed. Hér
heima: Guðmundur Hagalín,
Kristmann Guðmundsson, Jónas
Til bókmenntaskrifa hefur blaðið
raðað að sér skribentum frá Al-
þýðubandalaginu og ekkert blað
hefur í seinni tíð hlaðið eins miklu
lofí á höfuðpáfa hins rauða trúboðs
hér á landi, svo sem Halldór Lax-
ness, Þórberg og 68-kynslóðina.
Þetta gerist þrátt fyrir uppljóstran-
ir og stefnubreytingu Gorbasjoffs,
enda Morgunblaðið lengi andstætt
honum og umbótastefnu hans.
Og nú skal hafín herferð gegn
okkur, sem létum ekki blekkjast og
reyndum að segja það sem við viss-
um réttast í bókmenntum og þjóð-
félagsmálum. Við berum sökina.
Við erum geðveikir og kommún-
istar og vitna ég þá til áðurnefndra
,Fá Islensk blöö, aö Þjóöviljanum undanskildum, hafa veriö eins glámskyggn á gang heimssögunnar
og Morgunblaöiö. “
frá Hriflu og Indriði G. Þorsteins-
son. Ég held því miður fyrir Styrmi
að þá eigum við Guðmundur ákaf-
lega lítið sameiginlegt. Mín frelsis-
hugsjón er ekki og hefur aldrei
verið eftirsókn eftir peningum.
Frjálshyggjumenn aftur á móti
setja ætíð samasemmerki milli
gróða og frelsis og þetta er ein for-
senda minnar lágu og lélegu ein-
kunnar hjá Guðmundi Heiðari.
Síðan klykkir Morgunblaðsrit-
stjórinn út með þessari guðdóm-
legu setningu: „Enginn höfundur
getur gengið út frá því sem vísu að
fá góðan dóm um bók hér í blað-
inu.“ Er þetta ekki skrítla, Styrmir
minn? Hvað um Matthías, Jóhann
eða Hannes Pétursson eða mála-
liða Heimis Pálssonar?
Fá íslensk blöð, að Þjóðviljanum
undanskildum, hafa verið eins
glámskyggn á gang heimssögunn-
ar og Morgunblaðið. Eða birti
blaðið ekki með aðdáun sigra Hitl-
ers í byrjun heimsstyrjaldarinnar á
forsíðu? Það var ekki fyrr en líða
tók á þann mikla hildarleik og
halla tók undan fæti fyrir nasistum
að Morgunblaðið söðlaði um.
Staðfestingu þessa er meðal ann-
ars að finna í styrjaldarbókum Þórs
Whiteheads. Eini stjórnmálamað-
urinn, sem Bretar báru traust til í
upphafi hernáms íslands, var Jón-
as frá Hriflu.
Sami undirlægjuháttur undir er-
lent vald hefur fylgt Morgunblað-
inu áfram, samanber landhelgis-
deiluna við Breta.
orða Styrmis.
Hvað er að gerast? Ónefndur,
þekktur Morgunblaðsmaður hefur
orðið: „Þeir hafa vonda samvisku.
Vitandi vits hafa þeir verið að
blekkja þjóðina. Þegar þeir eru
gagnrýndir og það réttilega þá
verða þeir reiðir og kalla gagnrýn-
endur sína geðveika eða stalínista,
eins og Matthías og Styrmir gera
við þig. Þeir hafa snúist í and-
hverfu sína og eru orðnir það sem
þeir hugðust berjast gegn. Þeir eru
meira að segja orðnir svo forstokk-
aðir að neita að leiðrétta lygarnar,
eins og þeir gerðu við þig. Frelsis-
barátta er ekki til í huga Matthías-
ar og Styrmis, heldur hvað er mér,
blaðinu og flokknum fyrir bestu."
Höfundur er ríthöfundur.
Af markaði sælgætis í Vestur-Evrópu
Að sælgætisiðnaði í Vestur-Evr-
ópu virðist ekki kreppa. Frá miðj-
um níunda áratugnum hefur t.d.
sala rjómaíss aukist um 20% á
Þýskalandi, 35% á Frakklandi og
um 100% á Bretlandi. En helsti
framleiðandi rjómaíss í Vestur-
Evrópu hefur verið bresk-hol-
lenska fyrirtækið Unilever, sem ís
sinn hefur selt á Bretlandi undir
heitinu Wall’s, á Þýskalandi undir
heitinu Langnese, í Sviss undir
heitinu Lusso-EIdorado, og hefur
hlutdeild Unilevers í markaði
rjómaíss í sumum vestur-evrópsk-
um löndum verið allt að 80%.
Mars, bandarískt fyrirtæki, at-
hafnasamt í Evrópu, hefur gengið
á þetta lagið, og með góðum ár-
angri breytt lítillega nokkrum
kunnum tegundum sínum: Milky
Way, Bounty, Mars, Snickers. Og
nýlega hefur það reist á Frakklandi
sælgætisverksmiðju fyrir 70 millj-
ónir $, sem árlega mun framleiða
50.000 tonn. Þá hefur Háagen-
Dazs á síðustu árum haldið inn á
vestur-evrópskan sælgætismarkað,
en það fyrirtæki er í eigu Grand
Metropolitan PCL, sem skráð er á
Bretlandi. Það er nú að reisa sér
verksmiðju á Frakklandi fyrir 60
milljónir $. En í fyrstu bauð það í
Evrópu sælgæti frá verksmiðju
sinni í New Jersey í Bandaríkjun-
um.
Leiðarhnoða þessara tveggja fyr-
irtækja er, að sælgæti sé fyrir full-
orðna sem börn, og með tilliti til
þess hafa þau boðið Unilever byrg-
inn á markaði rjómaíss. Þau hafa
meira af rjóma í ís sínum, en Un-
ilever býr hann einkum til úr
mjólk og setur líka í hann jurtaol-
íu. Að sínu leyti hefur Unilever sett
á markað sælgæti til að keppa við
þau: Kick-and-Dream og Magnum.
Au revoir les cafés
Café au coin hefur víða blasað við
í frönskum bæjum, en kaffihúsið á
horninu hefur tíðast verið lítið,
þaulsetið af fólki úr nágrenninu.
Nú fækkar þeim óðum, um 5.000 á
ári.
Flest munu kaffihús á Frakklandi
hafa verið 1910, þá um 510.000.
Árið 1960 voru þau um 200.000,
en 1990 voru þau 70.000. Ósenni-
lega verða þau fleiri en 50-60.000
um aldamótin. Fækkun kaffihús-
anna stafar af breyttum lífshátt-
um, svo sem heimasetu yfir sjón-
varpi, tilflutningi fólks (svo sem úr
næsta nágrenni vinnustaða) og
samkeppni frá öðrum veitinga-
stöðum, hvort eð er heldur ný-
tískulegri eða einhæfari, svo sem
bráðabitastöðum, t.d. Lina-smur-
brauðsstofunum og McDonald-
bráðabitastofum. Tryggð við cafés
aux coins heldur einkum fólk af
léttasta skeiði, sem á þeim hittist
og ræðir saman.
Úr viðskiptalífinu