Tíminn - 08.12.1992, Page 7

Þriðjudagur 8. desember 1992
Tíminn 7
Stjórnarflokkarnir hafa kveðið upp þungan áfellisdóm yfir sjálfum sér:
Ríkisstjórnin ræöur ekki
vió aö stjórna landinu
Eftir Finn Ingólfsson, alþingismann Framsóknarfiokksins í Reykjavík
Það er þungur áfellisdómur, sem Ríkisendurskoðun hefur kveðið upp yfír
fjármálastjóm ríkisstjómar Davíðs Oddssonar. í nýútkominni skýrslu Rík-
isendurskoðunar um framkvæmd fjárlaga fyrir fyrstu 9 mánuði ársins
1992 segir: „Áætlaður rekstrarhalli A-hluta ríkissjóðs á árinu 1992 eru
9,1 milljarður króna eða 5 milljörðum króna meira en fjárlög þessa árs
gerðu ráð fyrir. Að teknu tilliti til lántöku ríkissjóðs á árinu 1992, sem
gengið hefur verið frá með formlegum hætti, verður rekstrarhallinn á bil-
inu 11,6-12,1 milljarður króna, að mati Ríkisendurskoðunar.
Stjómin hefur brugðist
Þegar ríkisstjóm Sjálfstæðisflokks og
Alþýðuflokks kom til valda, bundu
fylgismenn hennar miklar vonir við
störf hennar. Alveg sérstaklega trúðu
þeir því að hún myndi taka rækilega
til hendi við niðurskurð ríkisútgjalda.
Morgunblaðið eyddi heilu Reykjavík-
urbréfi undir ríkisútgjaldavanda, sem
ekki skal gert lítið úr, og gaf ríkis-
stjóminni tóninn með hvemig taka
skyldi á málum. Morgunblaðið fullyrti
að það væri prófsteinn á ríkisstjómina
hvemig til tækist við fjárlagagerðina
fyrir árið 1992 og hver framkvæmd
fjárlaga yrði það árið. Rekstrarhallinn
samkvæmt fjárlögum er talinn vera
4,1 milljarðar, en verður að mati Rík-
isendurskoðunar 5 milljörðum kr.
hærri. Þetta er þungur áfellisdómur
yfir dómgreind þeirra manna, sem
trúðu því að fjárlagahallinn yrði ekki
nema 4,1 milljarður á árinu 1992.
Við afgreiðslu fjárlaga fyrir árið 1992
var fjármálaráðherra með hástemmd-
ar yfirlýsingar um það á hve traustum
grunni fjárlögin stæðu. Þetta væri í
fyrsta skipti í langan tíma sem gerð
voru raunhæf fjárlög. Fjárlagahallinn
stefnir nú í að verða yfir helmingi
meiri en fjárlög gerðu ráð fyrir, þrátt
fyrir lyfjaskatt, skatt á sjúklinga, skatt
á ellilífeyrisþega, skatt á öryrkja, skatt
á námsmenn, skatt á sjómenn, og
þannig mætti lengi áfram telja.
Skattar á skatt
Við þessar skattahækkanir hyggst nú
ríkisstjómin enn bæta á árinu 1993,
því að í tengslum við nýframkomnar
aðgerðir ríkisstjómarinnar í efna-
hagsmálum er gert ráð fyrir að tekju-
skattur einstaklinga sé hækkaður
um 1,5%, eða um 2.850 milljónir kr.
Skattur á hátekjur mun hækka um
300 milljónir, virðisaukaskattur mun
hækka um 1.800 milljónir, bensín-
gjald er hækkað um 350 milljónir,
barnabætur eru lækkaðar um 500
milljónir, sem þýðir skattahækkun,
vaxtabætur á að lækka um 500 millj-
ónir króna, sem þýðir beina skatta-
hækkun á unga fólkið, og svona má
lengi halda áfram.
Ríkisstjórnin er að gefast upp. Hún
treystir sér ekki til að takast á við þær
grundvallarbreytingar, sem gera
verður á ríkisfjármálunum, eigi að
takast að ráða við útgjaldaþenslu rík-
isfjármálanna. Sagan segir okkur að
þau ár, sem Sjálfstæðisflokkurinn er
í ríkisstjórn, aukast ríkisútgjöld
hröðum skrefum, því flokkurinn er í
eðli sínu sóunarflokkur. Grundvall-
Finnur Ingóifsson alþingismaður.
arbreytingar við skipulag, fram-
kvæmd og ábyrgð og eftirlit ríkisfjár-
mála er því þörf.
Önnur viðhorf
Á flokksþingi framsóknarmanna,
sem haldið var nú fyrir skömmu,
voru samþykktar tillögur í þessa
veru. Sú stefnumörkun tekur m.a. til
þess að samþykkt verði rammafjárlög
til þriggja ára í senn, þar sem rekstr-
arframlög stofnana verði ákvörðuð í
meginatriðum. Það auðveldar stjóm-
endum gerð áætlana, endurskipu-
lagningu og ákvarðanatöku. Einstök-
um stofnunum verði sett ákveðin
markmið um aukna hagkvæmni í
rekstri og árlega raunlækkun kostn-
aðar. Sjálfstæði stofnana verði aukið
jafnframt því sem frumkvæði og
ábyrgð stjómenda verði meiri og
stjómendur verði ráðnir til sex ára í
senn. Æðstu embættismenn og
stjómendur efnahagsstofnana verði
einungis ráðnir til sama tíma og hver
ríkisstjórn situr.
Opinberar stofnanir noti sömu
reikningsskilaaðferð og venja er hjá
öðrum fyrirtækjum í landinu. Með
því móti sést betur rekstrarleg af-
koma auk stöðu eigna, skulda og eig-
in öár. Reynslan sýnir okkur að
grundvallarbreytinga er þörf í ríkis-
fjármálunum. Hún sýnir okkur líka
að þeir flokkar, sem nú fara með
stjórn landsins, ráða ekki við það
verkefni.
Jólabækurnar: „Viðbrögð við helstu bókum okkar lofa góðu,“ segir
Örlygur Hálfdánarson, framkvæmdastjóri Arnar og Örlygs:
Hjá Báru í efsta sæti
á sölulista bókabúða
.jviesta athygli af okkar bókum hefur ævisaga Báru Siguijónsdóttur, „Hjá
Báru“, vakið, sem kunnugt er. Hana hefur Ingólfur Margeirsson fært í let-
ur og er hún nú efst á sölulista bókaverslana,** sagði Örlygur Hálfdánarson,
þegar við grennsluðumst fyrír um þær bækur, sem nú koma út hjá forlagi
Amar og Orlygs. „Ingólfur skrifaði metsölubók fyrra árs, „Lífróður", sem
var ævisaga Arna TVyggvasonar leikara og hefur þessi þegar hlotið álíka við-
tökur í upphafí og hún.
Örlygur Hálfdánarson: „Margir okkar helstu titla hafa farið vel af
Stað.“ Timamynd Ami Bjama
Þótt Bára sé landsþekkt, hefur ekki
margt verið vitað um hagi hennar þar
til hún nú gefur eftirminnilega innsýn
í viðburðaríkt líf sitt og margbreytileg
sálarátök. Hún má tvímælalaust kall-
ast hafa verið einörð baráttukona fyrir
því að konur fái færi á að láta að sér
kveða til jafns við karla hér á landi.
Önnur ævisaga, sem líka ætlar að
vekja athygli, er „í kröppum sjó“, en
þetta eru minningar Helga Hallvarðs-
sonar skipherra, skráðar af Atla Magn-
ússyni. Helgi fór feril sinn á varðskip-
unum 15 ára, var kapteinn í tveimur
þorskastríðum og varð vitni að og
þátttakandi í atburðum sem hljóta
munu sess í þjóðarsögunni.
Segja má að þriðja bókin sem ég
nefni, „Sykurmolarnir", sé líka sjálfs-
ævisöguleg, þótt söguhetjumar hafi
varla lifað hálfa ævina, miðað við
venjulega ævilengd. Bókin er skráð af
Áma Matthíassyni blaðamanni. Hér
em hljómsveitin og þeir einstaklingar
sem hana skipa færð nær lesandanum
en áður hefur þekkst. Sagt er frá að-
dragandanum að stofnun hljómsveit-
arinnar og ýmsum sérstæðum og
frumlegum uppákomum, sem tengj-
ast því furðulega ævintýri sem ferill
„Sykurmolanna" hefur orðið. Síðasti
kaflinn er um það er þau tróðu upp
með U-2 í Bandaríkjunum fyrir
nokkrum dögum og áheyrendur
skiptu hundruðum þúsunda. Efninu
em gerð ítarleg skil, sem heyra má.
Heimildasaga og skáld-
saga í senn
Þá er komið að allsérstæðri bók, sem
kalla má að sé „pólitísk reynslusaga".
Þetta er bókin „Mamma, ég var kos-
inn“, eftir Guðmund Einarsson, fyrr-
um alþingismann. Guðmundur sat í
fjögur ár á þingi og er þetta blanda af
heimildasögu og skáldsögu um mann
sem datt óvænt inn á þing og glímu
hans við nýtt hlutverk. Guðmundur
hefur feikimikla þekkingu á efninu,
því auk þingmennskunnar var hann
þingflokksformaður og framkvæmda-
stjóri Alþýðuflokksins og er nú að-
stoðarmaður ráðherra. Bókin er skrif-
uð á léttum nótum og af ríku skop-
skyni — þótt þeir, sem hana lesa,
muni varla sjá pólitík í sama ljósi og
fyrr á eftir.
íslenskar lækningajurtir
„íslenskar lækningajurtir — söfun
þeirra, notkun og áhrif' er bók sem
mér finnst að þjóðin ætti að taka
með fögnuði, enda ber ekki á öðru en
að hún geri það, því undirtektir eru
með ágætum. Hún er eftir Ambjörgu
Lindu Jóhannesdóttur, sem stundað
hefur nám í grasalækningum í Bret-
landi. Bókin kom út síðastliðið sum-
ar og er nú stefnt inn á jólamarkað.
Litmyndir eru af öllum lækninga-
jurtunum.
Þá er að nefna safn með kveðskap,
sem ég held að gleðja muni marga.
Hér er átt við bókina „Fjörið blikar
augum í“ eftir Albert Jóhannsson,
safn tæplega þúsund hestavísna. Frá
öndverðu hafa skáld og hagyrðingar
verið drjúg við slíkan kveðskap, sem
telja má sérstaka grein innan ljóða-
gerðar í landinu. Þetta er samfelldur
óður til íslenska hestsins.
„Grín er gott mál“ heitir safn gam-
anmála og brandara í samantekt
þeirra Bjarna V. Bergmann og Guð-
jóns Inga Eiríkssonar. Þetta er fram-
hald bóka af slíku tagi, sem við höf-
um gefið út undanfarin ár.
Tvær bækur eru enn, sem ég verð að
geta. Önnur er „Töfrar kynlífsins"
eftir dr. Miriam Stoppard. Þetta er
sérstæð bók, sem tekur mjög fræði-
lega á efninu og upplýsir karla um
konur og konur um karla. Sérstakir
spumingalistar eru hér, sem hjálpa
lesandanum að glöggva sig á eigin
kynlífi.
Önnur bók er eins og rökrétt fram-
hald þessarar, en hún er „Móðir og
barn“, ítarleg og ríkulega mynd-
skreytt handbók sem fjallar um verð-
andi mæður og ungviðið frá því í
móðurkviði og umönnun þess fram
að þriggja ára aldri. í bókinni em 800
glæsilegar Iitmyndir.
Sögur eftir
Tove Jansson
í Norræna húsinu stendur nú yfir
sýning á bókum finnska bamabóka-
höfundarins Tove Jansson. Vill svo
skemmtilega til að hér erum við búin
að koma á prent tveimur bókum
þessa höfundar. Önnur er endur-
prentun á „Pípuhattur galdrakarls-
ins“, sem verið hefur eftirlæti ís-
lenskra barna í tuttugu ár, og hin er
„Hvað gerðist þá?“, en þetta er
myndabók sem er leikfang jafnframt.
Textinn er í formi kvæðis sem Böðv-
ar Guðmundsson hefur snúið á ís-
lensku.
„Tómstundaspil Simpsonfjölskyld-
unnar" er hér líka og fylgja henni
fjölbreytt spil, leikir og gamanmál af
öllu tagi. Ólafúr B. Guðnason þýddi.
„Lilli klifurmús og hin dýrin í Hálsa-
skógi“ er bók eftir Thorbjörn Egner,
þýdd af Huldu Valtýsdóttur og Krist-
jáni frá Djúpalæk. Að endingu skal
geta um tvær bækur — „Lítill ís-
björn eignast vin“ og „Hver vill leika
við mig?“. Er þá upptalið það sem ég
ermeð fyrir þessijól.
Ég er bjartsýnn á söluna, því marg-
ir okkar helstu titla hafa farið vel af
stað. Ævisögur Báru og Helga Hall-
varðssonar, sem og bók Guðmundar
Einarssonar, ætla að standa fyrir sínu
og svo er af viðbrögðum við fleiri
bókanna að ráða. Verðið er mjög gott
og ég trúi að það muni sannast nú
sem oftar að bók verði fyrir valinu
sem jafnt hagnýtasta og hagkvæm-
asta jólagjöfin."
Ný plata Örvars Kristjánssonar:
Lætur ekki deigan síga
Um helgina kynnti Örvar Kristjánsson, harmonikkuleikari og hljómsveit
hans, níundu sólóplötu kappans sem nefnist „Rósir“.
Örvar er fyrir löngu orðinn landsþekktur tónlistarmaður og ekki síst fyr-
ir leik sinn á nikkuna, sem hefur glatt margan í gegnum tíðina. Á nýju
plötunni eru tólf lög og þar af þrjú án söngs. Það er Stöðin, útgáfufyrir-
tæki Axels Einarssonar, sem gefur gripinn út, en hann var tekinn upp í
hljóðveri Axels.
Sjálfur segir Örvar að nýja platan sé
frekar í rólegri kantinum, enda hef-
ur hann sjálfur frekar róast með
aldrinum. Meðal þeirra laga, sem þar
er að finna, má nefna Erla góða Erla
og Oh Danny Boy, svo nokkuð sé
nefnt. örvar segir að vögguvísa Stef-
áns frá Hvítadal, sem hann orti um
dóttur sína, sé mjög vinsæl meðal
landans og ekki óalgengt að allur sal-
urinn taki undir á dansleikjum. Auk
þess eru á plötunni rælar og polkar
og sitthvað fleira sem vafalaust mun
gleðja þá sem hafa gaman af gömlu
dönsunum. Hins vegar leggur Örvar
áherslu á þau sígildu sannindi að
„tónlistin fer ekki eftir aldri".
Með Örvari á Rósum eru Már Elís-
son á trommur, Júlíus Jónasson á
bassa, Þröstur Þorbjömsson gítar-
leikari og útsetjari, auk þess sem
Ama Þorsteinsdóttir syngur eitt lag
og ennfremur leggja tveir synir örv-
ars, þeir Karl Birgir og Atli, honum
lið á Rósum. Hljómsveit örvars mun
spila í Ártúni fram í maí-júní, en eft-
Örvar Kristjánsson.
Timamynd Áml BJama
ir það heldur sveitin f landsreisu í
sumar. -grh