Tíminn - 07.04.1993, Side 2

2 Tíminn
Miðvikudagur 7. apríl 1993
Tvíhöfðanefndin telur að kvótakerfið auki arðsemi í sjávarútvegi og styrki þar með sjávar-
byggðirnar:
Telur kvótakerfið ekki
stuðla að byggðaröskun
Tvíhöfðancfndin telur að
kvótakerfínu hafí að ósekju
verið kennt um ýmsar þær
breytingar á byggðamynstri,
sem orðið hafa hér á landi á
síðustu árum. Nefndin viður-
kennir að kvótakerfíð leiði til
breytinga á byggðamynstri, en
telur að slíkar breytingar muni
eiga sér stað, sama hvaða
stjórnkerfí er notast við til að
stýra fískveiðum. Tvíhöfða-
nefndin telur að kvótakerfíð
auki arðsemi í sjávarútvegi og
styrki þar með sjávarbyggðirn-
ar.
Frá því að kvótakerfið var tekið
upp árið 1984 hafa Reykjanes og
Reykjavík tapað samtals 5,4% af
aflaheimildum sínum til annarra
kjördæma. Norðurland eystra hef-
ur aukið aflahlutdeild sína mest
allra, eða um 3,3%.
Af einstökum stöðum hafa Kópa-
sker, Njarðvík, Kópavogur,
Hvammstangi, Eyrarbakki, Hellis-
sandur og Stöðvarfjörður tapað
mestri aflahlutdeild. Kópasker
hefur t.d. á þessum tæpa áratug
tapað um 80% af aflahlutdeildum
sínum. Sé litið á tapaðan kvóta í
tonnum talið, kemur í ljós að
Reykjavík og Keflavík hafa tapað
langmest. Reykjavík hefur tapað
um 8.500 tonnum frá árinu 1984
og Keflavík rúmlega 5.000 tonn-
um. Njarðvík, Eskifiörður, ólafs-
vík og Sandgerði töpuðu rúmlega
2.000 tonnum hvert.
Þeir staðir, sem hafa bætt mestu
við sig, eru Akureyri (13.000
tonn), Homafiörður (5.800 tonn),
Grundarfiörður (4.000 tonn),
Vestmannaeyjar (3.800 tonn), Ól-
afsfiörður (3.000 tonn) og Rif
(3.300 tonn). Blönduós og Mjói-
Tafla 10.6. Hlutdeildir kjördæma í heildarkvótum botnfísks
(þorskfgildi, heimahöfn fiskiskipa yfir 10 brl.).
Kjördæmi 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1991/2 1992/3
Suðurland 13,5% 13,5% 13,8% 13,6% 14,0% 14,7% 15,2% 14,8% 14,4% 13,9%
Reykjanes 18,1% 18,0% 17,0% 15,0% 16,2% 14,9% 15,9% 15,8% 15,3% 15,3%
Reykjavík 11,6% 11,3% 10,8% 9,9% 8,4% 7,9% 8,2% 7,9% 9,0% 9,3%
Vesturland 9,0% 9,0% 9,7% 9,9% 9,6% 9,3% 9,0% 9,4% 9,3% 10,1%
Vestfirðir 13,6% 13,6% 13,9% 14,1% 14,2% 14,7% 14,0% .13,9% 13,8% 13,5%
Norðurl. v. 6,1% 6,2% 6,3% 6,9% 7,4% 7,9% 7,6% 7,9% 7,2% 6,6%
Norðurl. e. 14,9% 15,1% 14,8% 16,9% 16,7% 17,6% 17,1% 17,7% 18,4% 18,2%
Austurland 13,2% 13,2% 13,7% 13,7% 13,5% 13,2% 12,9% 12,5% 12,7% 13,2%
fiörður hafa hins vegar hlutfalls-
lega bætt mestum aflaheimildum
við sig.
Tvíhöfðanefndin bendir á að
breytingar verði á byggðamynstri
óháð stjómkerfi fiskveiðanna.
Hún nefriir ýmsar ástæður fyrir
byggðaröskun f sjávarplássum og
segir að menn hafi kosið að kenna
kvótakerfinu að ósekju um þá
röskun. Hún bendir á að gámaút-
flutningur og sjófrysting hafi verið
komin til fyrir daga kvótakerfisins.
„Niðurstaðan er því sú, að þrátt
fyrir að stjórnkerfi fiskveiða hljóti
að hafa einhver áhrif á byggðaþró-
un, þá sé a.m.k. enn sem komið er
ógerlegt að lesa út úr því þróun í
eina átt. Þannig virðist kerfið til
þess fallið að styrkja byggðirnar í
heild sinni, en um leið getur það
leitt til þess að einstök byggðarlög
verði að sjá á bak kvóta sínum.
Þegar hins vegar þannig er háttað
að afkastagetan er of mikil, bæði í
veiðum og vinnslu, þá getur ekk-
ert kerfi komið í veg fyrir röskun í
byggðamynstri. Undir slíkum
kringumstæðum er einhver rösk-
un óhjákvæmileg."
Nefndin fiallar um þann kost að
stýra veiðunum með úthlutun
byggðakvóta. Hún hafnar alfarið
þeim kosti. Nefndin segir að erfið-
leikar séu samfara því að fram-
kvæma slíka stýringu. Spyrja verði
hvort binda eigi kvótaúthlutun við
höfn, sveitarfélag, landshluta eða
kjördæmi. Nefndin er einnig and-
víg hugmyndinni efnislega. Hún
telur óskynsamlegt að binda nú-
verandi útgerðarmynstur í sessi til
langframa.
-EÓ
Ungir sjálfstæðismenn eru
ekki að öllu leyti sáttir við
stofnun Þróunarsjóðsins:
Sjóðurinn
verði
aflagður
2005
Samband ungra sjálfstæðis-
manna hefur sent frá sér álykt-
un þar sem fagnað er þeirri
sátt, sem náðst hefur á milli
stjórnarflokkanna um málefni
Þróunarsjóðs sjávarútvegsins.
SUS segir það jákvætt að reynt
sé að hagræða innan sjávarút-
vegsins með þeim hætti sem
sjóðnum er ætlað að gera. SUS
er hins vegar ekki að öllu leyti
ánægt með Þróunarsjóðinn.
„Með slíkri sjóðsstofnun er
hins vegar verið að koma á op-
inberri forsjá um hagræðingu í
undirstöðuatvinnuvegi þjóðar-
innar og þarf ekki að hafa mörg
orð um það að umfangsmikill
opinber áætlunarbúskapur af
því tagi er ekki líklegur til ár-
angurs," segir í ályktun SUS.
Hvatt er til þess að sjóðurinn
verði lagður niður árið 2005,
en þá er gert ráð fyrir að hann
hafi greitt allar skuldbindingar
sínar. -EÓ
Byggingarsamninglnn undirrituöu (frá vinstri) Sturiaugur Þor-
steinsson bæjarstjóri á Höfn, Sighvatur Björgvinsson heilbrigöis-
ráðherra, og Friðrik Sophusson fjármálaráöherra.
Tímamynd Svenir Aðalstelnsson
Heilsugæslustöð
byggð á Höfn
Undirritaður hefur verið samningur
milli sveitarfélaganna í A-Skafta-
fellssýslu og ríkisvaldsins um bygg-
ingu heilsugæslustöðvar á Höfn í
Hornafirði. Samningurinn gerir ráð
fyrir að byggingunni verði lokið á ár-
inu 1995. Á næstu vikum verður
verkið boðið úL Áætlað er að bygg-
ingin kosti á annað hundrað millj-
ónir króna.
Samningurinn gerir ráð m r að
ríkissjóður leggi út íyrir 85% bygg-
ingarkostnaðar, en sveitarfélögin
15%. Þar sem ákveðið þefur verið að
ljúka byggingunni á eins skömmum
tíma og verða má, ér reiknað með
því að sveitarfélögín leggi út fyrir
stærri hluta byggingarkostnaðar og
ríkissjóður endyígreiði þeim síðar.
-EÓ
Atvinnulausum heldur áfram að fjölga:
Afneitunin erfiðust
Um þessar mundir eru atvinnu-
lausir Reykvíkingar um 2.600
talsins. Halldór Júlíusson, for-
svarsmaður Miðstöðvar fólks í at-
vinnuleit, telur að afneitun
þeirra, sem þannig er ástatt fyrir,
sé einna erfiðasti fylgifiskur at-
vinnuieysis ásamt félagslegri ein-
angrun. Allt að 40 manns bafa
komið daglega í Miðstöðina frá
áramótum.
„Það erfiöasta við atvinnuleysi
er þessi afneitun, sem er mjög al-
geng, þegar fólk horfist ekki í
augu við að það sé atvinnulaust
Oft áttar það sig ekki á því og get-
ur þess vegna ekki hjálpað sér
missir stjém á tíma sínum, en
það er mjög algengt að atvinnu-
lausir snúi sólarhringnum við,“
segir Halldór.
Þá bendir hann á að eitt alvarlegt
hættumerid sé þegar fólk ein-
sjálft,“ segir Halldór. Hannbend- LT*
ir á að við þessar aðsteður sæfa fótks 1 atvlnnuleit
fólk ekki í þá aðstoð sem það á þó
kost á. „Þess vegna höfum við
bent á að aöstandendur þeirra
(þ.e. hinna atvinnulausu) séu
mjög mikilvægir f að styðja þá og
benda þelm Lrétt þeirra til bóta
og þess háttár,“ segir Halldór.
Hann er sálfræöingur að mennt
og hefur kynnt sér sérstaklega
málefnl atvinnulausra. Hann seg-
ir að fólk, sem hafl verið lengi at-
vinnulaust, eigi mjög erfitt með
að fara í vinnu aftur og vitnar f
nýleg dæmi.
Það hefur verið rætt um félags-
lega fylgifiska atvinnuleysis, eins
og Ld. aukna áfengisneyslu og
annað. Halldór telur að atvinnu-
Íausir séu áhættuhópur hvað
varðar misnotkun á áfengi.
„Einnig er aukin áhætta á ýms-
um geðrænum einkennum eins
og þunglyndi. Það er næstum því
sama hvaða atriði er athugað: jreir
sem eru atvinnulausir koma alltaf
verr út en aðrir,“ segir HaDdór og
bendir á að það sé hægt að gera
margt tii að draga úr þessum
áhrifum.
Þar nefnir hann Ld. að sá, sem
er atvinnulaus, verði að aölagast
versnandi kjörum sem fylgja í
fejölfar atvinnuleysis. „Þá er mjög
mikilvægt að fólk skipuieggi tíma
Steingrímur J. Sigfússon skýrir nýtt lagafrumvarp Alþýöu-
bandalagsmanna um atvinnuleysisbætur á fundi f Miöstöö
Tlmamynd Aml Bjama
smn með einhverju uppbyggi- að þá geti fólk gjama fundið reiði-
legu,“ segir Halldór og nefnir tilfinningum annan farveg en að
sem dæmi líkatnsrækt og samfé- iáta þær bitna á kannski öðrum
iag við aöra. „Það eru alvaríeg- að ósekju. TU viðbótar reiðinnj
ustu hættumerkin, þegar fólk nefnir hann tilfinningar eins og
sektarkennd og þunglyndi.
Halldór er nokkuð ánægður með
aðsóknina að Miðstöð fólks í at-
vinnuieit og telur að hún hafi
vaxið frekar en hitt.
Hann telur að aðsóknin hafí ver-
angri sig og dragi sig inn í skei ið nokkuð stöðug og yfirfeitt hafl
sína. „FóJk verður elnnig að end-
urmeta þau markmið, sem það
hefur sett sér í lífinu, því það er
ekki hægt að stefna að sömu
markmiðum og áður,“ segir Hall-
dór og á við t.d. áætlun um sum-
arfrí og þess háttar. „Það er ekki
hægt að ætla sér að fara f sams
konar sumarfrí og maður fór í áð-
ur,“ seglr Halidór. Hann telur
þetta nauðsynlegt, svo fólk sé
ekki sífelh óánægt með það sem
það ætlaði sér að fá út úr lífi sínu.
Einnig segir Halldór að það sé
nauðsynlegt að atvinnulausir átti
síg á tílfinningalegum viðbrögð-
um sem fylgja því að vera at-
vinnulaus. .Akveðin tiifinninga-
leg viðbrögð eru mjög aigeng, og
ef fólk áttar slg á því er mun auð-
veldara að bregðast við td. reiði-
köstum," segir HaHdór og á við
allt að 40 manns komið daglega í
miðstöðina frá því laust eftír ára-
móL er hún var opnuð. Þá álítur
hann að þeir, sem leití f miðstöð-
ina, komi aöallega í tvennum til-
gangi, þ.e. að leita sér upplýsinga
og ráða eða sækja í félagsskap.
Hann bendir á að yfirieitt hafi
fleiri kariar en konur ieitað í mið-
stöðina og segir fólk vera á ölhtm
aldri.
Þó má heyra á Halldóri að hon-
um finnst að fleiri atvinnulausir
ættu að láta sjá sig. „Það virðist
ekki vera mjög knýjandi fyrir
þennan braiða hóp atvinnulauss
fólks að sækja sér félagsað-
stöðu,“ seghr Halldór og vísar Öl
þess að nú séu um 2.600 at-
vinnulausir í borginni.
-HÞ