Tíminn - 20.07.1993, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 20. júlí 1993
Tíminn 5
Ami Benediktsson:
9?
Svar“ Guðna Ágústssonar
íslenskur landbúnaftur á í miklum vanda þessi árin. Neysla margra
helstu afurftanna fer minnkandi og vaxandi þungi er í kröfunni um verð-
lækkun, eriendur markaður hefur dregist saman og er varia svipur hjá
sjón. Þar aft auki stendur hann frammi fyrir vaxandi samkeppni vift inn-
fluttar landbúnaftarafurðir. Þetta kemur flárhagslega niður á flestum
bændum og barátta þeirra, sem valist hafa til forystu, verftur harðari.
Það er því síst á bætandi og er þaft mikiU óvinafagnaður að efna tfl inn-
byrðis ófriðar, en forysta bændasamtakanna hefur nú í vor orftift fyrir
óvægnum árásum fyrir þátt sinn í niðurstöftu sjömannanefndar um
vaxtamál og fleira. Þessar árásir hafa lítið byggst á rökum, fremur á upp-
hrópunum, blekkingum og þó umfram aUt á ofstopa.
fram-
Hákoni Sigurgrímssyni,
kvæmdastjóra Stéttarsambands
bænda og fulltrúa í sjömannanefnd,
þótti rétt og skylt að skýra málið og
síðar tók ég undir í grein í Tíman-
um þann 29. júní. Þetta var gert í
þeirri von að hægt væri að færa um-
ræðuna nær rökum málsins, færa
hana í þann farveg að gera mönnum
auðveldara um vik að meta kosti og
galla þess sem sjömannanefnd lagði
til. Nú hefur Guðni Ágústsson, al-
þingismaður og stjómarformaður
Stofnlánadeildar landbúnaðarins,
„svarað mér“ með grein í Tímanum
þann 9. júlí. Eftir atvikum þykir mér
rétt að sýna lesendum Tímans í
hverju „svar“ hans er fólgið, ef ein-
hver skyldi hafa lesið það án þess að
vera áður búinn að kynna sér grein
mína. Þetta er ekki gert til þess að
halda þessari umræðu áfram, enda
enginn umræðugmndvöllur sýni-
legur eftdr þetta „svar“. Tilvitnanir í
grein Guðna em í gæsalöppum:
1. „Ámi finnur að því að sá er þetta
ritar hafi hafið umræðu um tillögur
sjömannanefndar eins og þær væm
óaðfinnanlegar og einhver ný speki
sem enginn mætti segja álit sitt á.“
Þessum orðum er ekki hægt að
finna neinn stað í því sem ég skrif-
aði og getur hver sem er gengið úr
skugga um það með því að lesa
grein mína. Þetta em því ósannindi.
2. „Hér á Ámi við það að neytenda-
og jöfhunargjaldið, sem lagt er á
heildsölustig landbúnaðarvara og er
2%, hækki verð til neytenda." Ég
hef hvergi gefið neitt slíkt f skyn.
Þvert á móti var það aðalatriði í
grein minni að neytenda- og jöfnun-
argjaldið væri tilfærsla og hefði ein-
göngu áhrif sem slík. Hér hefur
stjómarformanninum láðst að lesa í
réttu samhengi. Það gefur honum
tilefni til að ætla að ég hafi látið í
ljós vafasama skoðun. Hann lætur
það ekki liggja í þagnargildi, þó að
þar með verði hann að taka til baka
allt sem hann hefur áður sagt um að
tillögur sjömannanefndar verði til
þess að gera Stofnlánasjóð Iandbún-
aðarins gjaldþrota, ef framkvæmdar
verði. Hann segin „Um leið og þessi
gjöld hverfa vega vextir að fullu í út-
reikningi á verði landbúnaðarvara."
Auðvitað vega vextimir að fullu.
Annað hefur aldrei komið til greina
og Stofnlánadeildin stendur því jafn
rétt eftir. Þetta er mergurinn máls-
ins.
3. „Ámi vill burt með alla jöfnun og
félagslega samhjálp...." Þessu er
hvergi hægt að finna stað í orðum
mínum, enda er þetta rakalaus upp-
spuni.
4. „Ennfremur er líklegt að það vaki
fyrir aðilum vinnumarkaðarins að
sjóðagjöld verði felld niður og vextir
fáist ekki teknir inn í verðútreikn-
ing Iandbúnaðarvara." Þessar dylgj-
ur em án minnsta tilefnis og em
ósæmilegar. f sjömannanefnd hefur
verið unnið af fyllstu heilindum. Þar
hefur vissulega verið tekist án, en
aðilar vinnumarkaðarins hafa virt
þær niðurstöður, sem þar hafa
náðst, og munu vafalaust gera það
Afþessum athugasemdum
má vertt (jóstað varta er
nokkurs staðar gripið á þvi
sem máti skiptir og að það
varengan veginn útíhðtt
það sem ég sagði i fyrri
grein minni, að:„Stjómar-
formaðurinn gerir nokkuð
erfítt um vik að reeða málið
á vitrœnan hátt“ Ég sé þvi
ekki að frekari blaðaskrif
muni verða neinum til
gagns og mun ekki taka
frekari þátt íþeim.
fjárfestingu‘7' Þegar vitnað er í um-
mæli manna innan gæsalappa þýðir
það að orðrétt sé haft eftir. Nú vill
svo til að þessi tilvitnuðu ummæli
er hvergi að finna í grein minni.
Þetta er því bein fölsun.
7. „Dylgjur Áma Ben. — Ekki
nenni ég að elta ólar við ýmsar glós-
ur Áma Benediktssonar í garð
Stofnlánadeildar." í grein minni er
hvorki að finna dylgjur né glósur í
garð Stofnlánadeildar. Hún gengur
Ámi Benediktsson talar ekki fyrir
þeim tillögum sem Stéttarsam-
bandið fellst á." Hvaða máli skiptir
þetta? Hvers vegna ætti ég að tala
íyrir tillögum sem Stéttarsamband-
ið fellst á? Hlutverk mitt var að
skýra tillögur sjömannanefndar. En
þetta sýnir enn og aftur vanhæfni
Guðna til þess að halda sig við það
sem skiptir máli í þessari umræðu.
Þar að auki misskilur hann algjör-
lega það sem verið er að fjalla um,
áfram.
5. „Raunvextir í Iðnlánasjóði em nú
12.5%; og sjóðagjöld þar notuð í
styrki; þetta er fyrirmyndin sem sjö-
mannanefnd hampar." Það er upp-
spuni frá rótum að sjömannanefnd
hampi Iðnlánasjóði sem fyrirmynd,
enda hefur nefndin ekki gert
minnstu tilraun til þess að meta
hvort hann er góð fyrirmynd eða
slæm. Allar tillögur, sem snerta
Stofnlánadeild landbúnaðarins, em
gerðar út frá hennar eigin forsend-
um.
6. Stjómarformaðurinn vitnar í
mig um „að hinir lágu vextir Stofn-
lánadeildar hafi kallað á „óvarkámi í
Árni Benediktsson.
út á að sýna fram á, að gefnu tilefhi,
að Stofnlánadeild stafi ekki hætta af
tillögum sjömannanefndar. Sé
Stofnlánadeild í hættu, sé það af
öðmm orsökum. Þetta er eitt meg-
inatriðið í umræðu um áhrif til-
lagna sjömannanefndar á Stofnlána-
deildina. En stjómarformaður
hennar nennir ekki að elta ólar við
það sem máli skiptir. En reyndar em
„dylgjur" og „glósur" um hugsan-
legt gjaldþrot Stofnlánadeildar frá
honum komnar og engum öðmm.
8. Þá er aðeins eitt eftir þar sem
mfn er getið í svari stjómarfor-
mannsins: „Þannig að ljóst er að
Guöni Ágústsson.
þegar hann dregur ofannefnda
ályktun. En út í það verður ekki far-
ið nánar hér.
Af þessum athugasemdum má vera
ljóst að varla er nokkurs staðar grip-
ið á því sem máli skiptir og að það
var engan veginn út í hött það sem
ég sagði í fyrri grein minni, að:
„Stjómarformaðurinn gerir nokkuð
erfitt um vik að ræða málið á
vitrænan hátt.“ Ég sé því ekki að
frekari blaðaskrif muni verða nein-
um til gagns og mun ekki taka frek-
ari þátt í þeim.
Höfundur hefur starfað I
sjömannanefnd.
Þorsteinn Antonsson:
Vanþróun
Fásinni og einangrun um aldir gerði mannfólkið í landinu sériega næmt
á leikaraskap, aft enginn kemur heili fyrir annan. En að sama skapi tor-
næm á að mannlegt samfélag á allt undir hugarfari þeirra sem þaft byggja
á líftandi stund. Samfélag er hugarfóstur sem ýmist er nauögaft upp á
menn eða getift með viðkunnanlegri forieik. Samfélag er ekki fremur
hlutlægt en aft skáldverk sé pappír og prent Lagabókstafurinn og þing-
húsift eru áminning og tæki, en ekki samfélagið sjálft
Gagnrýni er skipaður reitur í lýð-
frjálsu samfélagi og þessi reitur
dregst saman, sé ekki spymt á móti.
Hið virka viðhaldsafl á rétt manns og
skilyrði til sjálfræðis, gagnrýnin,
hlýtur að berast um samfélagið óháð
reglum þess, bylgjukennt en ekki
samfellt Lýðræði þarfnast ófyrir-
séðra hugarfarsbyltinga til að endur-
nýja tengsl við rætur sfnar og líf á
líðandi stund; hvorug tengslin mega
visna eða rofna. Slfk endumýjun
sprettur af gagnrýni sem ekki er vak-
in af ríkjandi hugarfari í samfélaginu
þá stundina.
Gagnrýnin svarar til þjóðarþarfar,
en hinni íslensku var sniðinn stakk-
urinn þegar þjóðfélagið var annarrar
gerðar en nú er. Hun vísar til hlut-
bundinna siðferðisreglna, reglna af
því tagi sem kristilegt hugarfar eitt
getur réttlætt. Algeng er sú fullyrð-
ing að siðleysi einkenni gerðir opin-
berra aðila jafnt sem einstakra
manna, en siðferðið sjálft er ekki til
umræðu og þá ekki réttlætingar fyr-
ir slíkum kröfum yfirleitt Bölmóður
og hneykslun einkennir álit margra
á gerðum einstakra hagsmunahópa,
stjómmálaflokka og jafnvel oft og
tíðum allrar þjóðarinnar. Bent er á
margskonar athæfi þessu áliti til
stuðnings: bmðl, ósamlyndi, fjár-
festingar í skýjaborgum, ofbeldis-
hneigð og sjálfseyðingarhvöt ung-
dómsins, vaxandi drykkjuskap, til-
finningasljótt viðmót o.m.fl. En hver
er mynd mannsins sem ekki má hafa
f frammi einhvem þessara lasta eða
alla?
Langt er síðan borgarar hættu að
taka ofan hver fyrir öðmm á götum
úti; slíkt siðferði er nú grínhattur
ráðherra. Meðalunglingurinn sér
20.000 manndráp á sjónvarpsskjá og
í bíó áður en hann nær tvítugu, segja
heimildir. Siðfræði, þessi heimspeki-
grein, er ekki kennd í skólum vegna
þess að sanna þarf fyrir nemendum
tilvist botnlangans. Biskupinn gerir
að blaðaefni að hann afþakkaði utan-
landsboð; hann er varla til stórræð-
anna. Þjóðin gúmmar í sífellu hjá
Seðlabankanum og hann hjá þeim
erlendu. Samskipti almúgans em á
sama stigi og árið 1874, þegar
gleymdist að bjóða Jóni Sigurðssyni
á Alþingishátíðina. En nýjustu frétt-
ir af uppmna mannsins bera að for-
Frankensteln eftir Mary Shelley. Plcker-
ing, 266 bls., £ 24,95.
Pickering hefur bætt Frankenstein í
ritröð sína Women’s Classics. í for-
mála greinir Marilyn Butler frá breyt-
ingum Mary Shelley á texta sögunnar
í síðari útgáfu hennar 1831, en frá til-
urð sögunnar sagði Mary Shelley þá í
inngangi:
„Sumarið 1816 fómm við (ath. hún,
þá á 20. aldursári, og Shelley, að því
sinni gift) til Sviss og urðum grannar
Byrons lávarðar. í fyrstu áttum við
ánægjulegar stundir á vatninu eða
gengum um bakka þess og Byron lá-
varður, sem var að semja þriðja canto
af Childe Harold, var sá eini okkar,
sem festi hugsanir sfnar á blað ... En
sumarið varð vætusamt og óblítt og f
linnulausri rigningu héldum við okk-
ur dögum saman innan dyra. Okkur
áskotnuðust nokkur bindi drauga-
feðumir hafi verið hræætur í ár-
milljón eða svo. Hvers vegna að
hneykslast?
Bænarskrár og karp heima í héraði
vom aðfinnsluháttur þjóðarinnar
um aldir. Á tíma sjálfstæðisbarátt-
unnar beindist samlyndið að einu
málefni án þess að menn sæjust fyr-
ir um rökleysur. Frá upphafi íslensks
flokkakerfis hafa menn verið svo
önnum kafnir við að gera þingræði
virkt í landinu að öll gagnrýni hefur
orðið að flokkspólitísku málefni, —
þess utan einræður um stíltilþrif í
heimi lista. Gagnrýnisefnin em talin
einskis verð nema á borðum stjóm-
málaforkólfa. Menn taka sér stöðu,
hver í sínum flokki, og láta svo
flokksbundna sannfæringu slfta í
sundur og gera að ómynd málefni
sem varða ekki ónöguð bein heldur
sálarheill. Ekki tilvistarkjör skoð-
anabræðranna heldur tilvistarrétt
allra manna.
Einstaklingurinn á sér rétt, óskil-
orðsbundinn öllu öðm en sjálfum
honum, til að meta aðstæður sínar.
Gagnrýna. Skelin, sem hlífir persón-
unni, er óhjákvæmileg og það á að
láta hana í fríði. Séu mikil brögð að
hinu gagnstæða, eins og verið hefur
hérlendis, verða úrræðin ófélagsleg
og þessi vaxtarmeiður lýðræðislegs
samfélags, gagnrýnin, vex aldrei úr
grasi. Með vaxandi íslenskri velmeg-
un samþætti flokkapólitíkin fmm-
læg réttindi manna dægurmálefn-
um, gerði þessi réttindi að burðar-
efni sem engan tilgang hafði í sjálfu
sér. Mannréttindi kvenna urðu að
stéttarfélagsmálum, samþættust
verkalýðsbaráttu og vinstri pólitík.
Vanhugsuð eftiröpun íslenskra
kvenna á baráttuháttum kynsystra
þeirra erlendis, þar sem hlutskipti
kvenna hefur verið allt annað en
hinnar sjálfstæðu íslensku konu;
þessi vanhöld leiða til þess að
kvennabaráttan hérlendis á líðandi
stund finnur sér ekki önnur mark-
mið en rifrildi um peninga og karl-
mannlegan hrottaskap. Þrástagl um
hið síðara er komið áleiðis með að
sannfæra karlpeninginn f landinu
um að bamanauðgarinn sé hin
sanna ímynd karlmanns. Rithöfund-
ar deildust í hægri og vinstri með fé-
lagssamtökum og boðuðu þeir til
hægri innihaldsleysi og tilfinninga-
hjal, en hinir til vinstri innihald í
stöðluðu formi. Höfundar sjálfir
urðu að leggjast í spennitreyju
flokkapólitíkur á hvom veginn sem
var eða eiga ella á hættu klofið Iff,
klofið sjálf, samfélagshöfnun. Eftir
að allt pólitískt starf gekk undir einn
hatt, eitt kerfi, hefur gagnrýni ís-
lenskra rithöfunda verið ýlfur úr
homi þegar verst gegnir. Þess utan
er hún skjall um bókmenntir og list-
ir við flokkspólitfskan taktslátt
Höfundur er rithöfundur.
Frankenstein
sagna, þýddra á frönsku úr þýsku..."
„Við skulum öll setja saman drauga-
sögu,“ sagði Byron lávarður og á
uppástungu hans var fallist. Sá há-
bomi höfundur byrjaði á sögu og er
brot úr henni prentað á eftir kvæði
hans Mazeppa. Shelley, sem betur Iét
að setja fram hugmyndir og tilfinn-
ingar í ljóma af glæstum líkingum og
í hljóman þýðustu hrynjanda, er
tungu okkar prýðir, heldur en að búa
sögu gangþráð, tók til við aðra,
dregna af reynslu hans á unga aldri...
Ég reyndi að hugsa upp sögu... „Hef-
ur þér komið saga í hug?“ var ég
spurð á hverjum morgni og morgun
hvem blygðaðist ég mín og svaraði
neitandi..."
J4argar og langar voru samræðum-
ar á milli Byrons lávarðar og Shelleys,
sem ég í andakt hlýddi á og nær þög-
ul. Eitt sinn ræddu þeir ýmsar heim-
spekilegar kenningar, á meðal þeirra
eðli lögmáls lífsins og hvort það yrði
nokkru sinni ráðið og numið. Þeir
ræddu um tilraunir dr. (Erasmus)
Darwin... Liðið var fram á nótt, er
þeir slitu því tali, og komið var fram
yfir miðnætti, þegar við tókum á okk-
ur náðir. Þegar ég lagði höfuðið á
koddann, sofnaði ég ekki né hugsaði,
að sagt verði. Fyrir hugskotssjónum
sá ég ósjálfrátt hjá líða svipmyndir,
miklu gleggri venjulegum draumsýn-
um, sem gagntóku mig og hrifu. Sá
ég — með lokuðum augum, en í
skýrri hugsýn — fölan iðkanda svart-
listar krjúpa við hlið skapnaðar, sem
hann hafði saman sett Ég sá óhugn-
anlega eftirlfkingu manns liggja endi-
langa, en fyrir tilverknað einhvers
konar vélar sýna sfðan Iífsmark og
titra stirðlega eins og af sjálfu sér að
hálfu..."
„í skelfingu opnaði ég augun. Hug-
myndin fangaði mig svo, að hræðslu-
skjálfti fór um mig... Um morguninn
skýrði ég frá því, að ég hefði hugsað
mér sögu. Ég hóf hana þá um daginn
á orðunum: „Það var drungalegt
kvöld í nóvember..."