Tíminn - 18.08.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Miðvikudagur 18. ágúst 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Skrtfstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Síml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setnlng og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1368,- , verð I lausasölu kr. 125,-
Grunnverö auglýsinga kr. 765,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
r
Oþolandi
launamunur
Síðustu kjarasamningar byggðust á því að taka stöð-
ugleika í efnahagsmálum og aðgerðir til þess að
halda uppi atvinnu framyfir launahækkanir. Fyrirheit
voru frá stjórnvöldum um að stuðla að vaxtalækkun-
um og leggja fram fé til atvinnumála. Þessi afstaða er
framhald af þeirri ábyrgu afstöðu verkalýðshreyfing-
arinnar sem kom fram í þjóðarsáttinni á sínum tíma.
Eins og nærri má geta hefur það reynst erfitt fyrir
forustumenn verkalýðshreyfingarinnar að sætta
launfólk við þessa niðurstöðu. Samhliða samdrætti í
atvinnu hefur orðið samdráttur í tekjum almennings
og kaupmáttur hefur lækkað. Ekki bætir það úr skák
að nú er kominn sá árstími sem skattskrárnar koma
út og upplýsingar liggja fyrir um tekjur einstaklinga
í þjóðfélaginu. Það er skemmst frá því að segja að í
þeim upplýsingum kemur fram slíkur launamunur
að undrun sætir. Þegar fjölmargir aðilar í mörgum
starfstéttum hafa frá 500 þúsund krónum til milljón-
ar króna á mánuði þá er of langt gengið.
Slíkur launamunur leiðir til þess að stéttaskipting
vex í þjóðfélaginu og bilið milli hálaunamannsins og
þess sem varla hefur í sig og á, verður óbrúanlegt,
hugsunarhátturinn og allar lífsvenjur ósambærilegar
með öllu. Milljónkrónamaðurinn á stöðugt erfiðara
með að setja sig inn í vandamál þeirra sem þurfa að
lifa af 50-60 þúsund krónum á mánuði. Stéttarskipt
þjóðfélag er staðreynd.
Raunveruleikinn sem launafólk stendur frammi fyr-
ir í sumar er hækkandi vextir. Þeir auka skuldir
heimilanna og gera fólki erfiðar fyrir að standa í skil-
um, meðan þeir skila hálaunamanninum, sem er í að-
stöðu til að leggja fyrir af launum sínum, auknum
tekjum ofan á háu launin. Bilið á milli ríkra og fá-
tækra, hálaunamanna og láglaunamanna vex því
jafnt og þétt. Jafnframt veikja háu vextirnir grund-
völl fyrirtækjanna 0g minnka atvinnuöryggið. Lág-
launamaðurinn á erfitt með að þola slík áföll.
Viðbrögð stjórnvalda við vaxtahækkunum hafa verið
máttlítil. íslandsbanki komst upp með það að lyfta
vöxtunum upp á verðbólguöldu sem þau fullyrða að
sé tímabundin og muni hjaðna í haust. Engin trygg-
ing er fyrir því að vextir lækki þótt hraði verðbólg-
unnar minnki. Allt þetta tryggir hálaunamanninn á
meðan skuldugir láglaunamenn berjast í bökkum.
Við íslendingar höfum hælt okkur af því að okkar
þjóðfélag sé stéttlausara en önnur. Miðað við þá þró-
un sem nú er hraðfara er óhætt að hætta að stæra sig
af því. Skipting þjóðarkökunnar er ekki réttlát á með-
an allt að tífaldur launamunur er í landinu.
Það er tímanna tákn, þegar svo háttar til sem nú, að
ýmsir skriffinnar ryðjast nú fram völlinn og telja
tímabært að berjast gegn verkalýðshreyfingunni.
Þetta byggist á þeirri köldu staðreynd að ótti um
samdrátt og atvinnumissi sé gerandinn í launabar-
áttu í landinu og í skjóli þess ótta sé hægt að sundra
samstöðu launafólks í landinu. Það er full ástæða fyr-
ir launafólk að halda nú saman og vera á verði gegn
þeim lævíslega áróðri að samtök þeirra séu úrelt fyr-
irbrigði. Samtakamátturinn hefur komið mörgu til
leiðar og hætt er við að það öryggisnet sem þó er fyr-
ir hendi í þjóðfélaginu væri ekki jafn þéttriðið ef
verkalýðshreyfingarinnar hefði ekki notið við.
Pótt ótrúlegt kunni að virðast þá
bendir allt tíl þess að Hafnartjarðar-
kratinn, sem hvað háværastur var
vegna aðforar flokks síns að velferð-
arkerfinu í fyrra og árið þar áður, sé
nú að undirgangast pólitíska um-
myndun og steypast í sama mót og
forveri hans. Guðmundur Ámi Stef-
ánsson er ekki eingöngu kominn í
skóna hans Sighvats í heilbrigöis-
ráðuneytinu heldur ætlar hann
beinlínis að gerast Sighvatur og
klaeðast öllum gömlu stefnumálun-
um hans, líka þeim sem Sighvatur
var búinn að hjsa yfir, að ekki væri
hægt að notast lengur við!
Svo bregðast
krosstré...
Þessi pólitísku hamskipti núver-
andi heflbrigðisráðherra eru eflaust
þungt áfall fyrir þá feryggu jafhaðar-
menn sem enn bundu vonir við sinn
gamla flokk, einkum þá sem vonast
höfðu til að bæjarstjórinn ungi úr
Hafriarfirði tæki að sér forustu við
endrurreisn jafriaðarstefriunnar í
flokknum. En í stað ferskra vinda
sem menn vonuðu að myndu blása í
heilbrigðisráðuneytinu, þar sem
sjónarmið sjúklinga fengju uppreisn
á ný, þá heyrist nú sama gamla tugg-
an sem meira að segja Sighvatur var
búinn að gefast upp á að tyggja ofen
í landsiýð: Sjúldingaskattar.
í Morguriblaðinu í gær er frá því
greint að hugmyndir nýja heilbrigð-
isráðhenans f tengslum við fjárlaga-
gerð snúist í auknum mæli um
tekjutengirigu í heilbrigðiskerfínu
og að ný þjónustugjöld verði tekin
upp. íslenskir launþegar og sjúkling-
ar þekkja orðið vel þetta orðaJag,
enda hefúr það reynst fslensku al-
þýðuflólki dýrt þegar það hefur lent f
þeirri ógæfú að veikjast og þurfe á
I BRWKI j
læknisþjónustu að halda.
Sjálfsagt hafe fleiri en Garri tekið
trúanlegar yfiriýsingar Sighvats frá
því f fyrra um að nú væri fúllreynt
með það að ekki væri hægt að auka
frekar kostnaðarhlutdeild sjúkiing-
anna, enda búið að ganga mjög langt
á þeirri braut Þess vegna heföi mátt
búast við að röðin væri komin að
þeim sem hirða arð af heiibrigðis-
rekstrinum og sérfraföingar ogýms-
ir miililiðir aðrir, sem stóðu í eldlfnu
spamaðarins áður en þessi ríkis-
stjóm tók við, yrðu á ný krafriir um
sinn skerf í spamaðinum f heilbrigð-
iskerfinu. Það virðist því miður ekki
á dagskrá og engra raunhæfra breyt-
inga að vænta á útgjaldaþörfinni.
Hins vegar verður haldið áfram á
þeirri braut að láta nýja aðila borga
reikningana fýrir heilbrigðisþjónust-
una, f stað þess að þeir séu greiddir
úr sameiginlegum sjóðum lands-
manna þá greiða sjúklingamir sífellt
stærri hluta þeirra.
Stefnubreytíngar
Þegar nýir menn settust í ráðherra-
stóla í sumar var því haldiðfram að
það myndi ekki hafe í för með sér
stefriubreytingu hjá ríkisstjóminni.
Þá þótti mönnum það frekar vond
tíðindi því vonir vom bundnar við
menn eins og Guðmund Áma. Nú
hefur komið í Ijós að með tíikomu
nýja heilbrigðisráðherrans hefúr
orðið mikilvæg stefriubreytíng í heil-
brigðismálum og er sú stefriubreyt-
ing ekki tii hins betra. í stað þess að
fylgja eftir loforðum Sighvats um að
nú skyldi hætt að íþyngja $árhag
sjúkiinga með sjúklingasköttum
hefur nýi ráðherrann ákveðið að
halda þvf áfram. íslensk máltæki em
tfl um næralltmiilí himinsog jarð-
ar og geta átt vel við 0ölmörg tæki-
feeri. Eitt slíkt máltætó á sérlega vel
við um þessa stefriubreytingu ríkis-
stjómarinnar: Lengi getur vont
versnað. Ganri
Don Hannes Kíkóti
ngin þörf á að
ast við vindmj
riUtjóri
wuouiu, *tl»r tkki »6 »UÞ
U frjílihyt^utínmUi lUnn
Jólnutrim CUiunnonar »«n
■gcri rið fyrir bonum þ"--
■ vil ekki vtra í ritráði tímariU
kki er hiynnt Uunþegasamtök-
»g hefur mér virst sem *vo aft
■ritið vtrði f andstöðu við þau.
ler varU réttí tfminn til þess nú
lr sumir hafa varU í sig og í,"
I Matthfas. »Þaft getur þó vel ver-
I ég skrifi í tímaritift enda hef ég
\riíaft(blðftsMnéghefekki ver-
Imíla. Meðal annars hef ég birt
|[ínuriti Mils og menningar.”
m ‘ is kveftst aldrei hafa verift
gefiö út. Þá átti borgai
ingarsUrfsemi undir híj
og vift ittum í barittui
kommúnismann. Ég le I
frjílshyggjuna sem g<|
vaegt mótvaegi í þeirril
er aftur i móti engin þl
móti því sem ekki tr. ÉJ
minni í baríttunni vií
mann og hyggst ekki t
eftir er í baráttu vift
segir Matthías.
Hann segist jafnfrair
verift harftur frjálshyft
hafi Hannes gagnrýnt I
jUnn hefur kallað 1
legan frjálshyggjumaij
sé réttl
Eftir gjaldþrot heimskommún-
ismans hefúr heldur dregið úr
ölduhæð hugmyndafræðilegra
umræðna víðast hvar í þjóðfélag-
inu. Trú manna á gildi ídeólógí-
unnar í pólitískri umræðu hefúr
beðið mikla hnekki, en það eru
ekki einvörðungu hinar altæku
kommúnísku kenningar sem
fallið hafa heldur teygja áhrifin
sig miklu víðar og ná yfir til and-
stæðrar hugmyndafræði líka.
Ástæðan er einföld. Fólk er ekki
lengur móttækilegt fyrir pólit-
ískum ,stóra-sannleik“ og gildir
þá einu hvort sá stóri sannleikur
er sagður vera díalektísk fram-
vinda mannkynssögunnar sem
fullkomnist í kommúnísku þjóð-
skipulagi eða ósýnileg hönd
markaðsbúskaparins sem öllu
stýri á besta mögulega veg.
Gjaldþrot kommúnismans hefur
með öðrum orðum þýtt stór-
fellda gengislækkun frjálshyggj-
unnar á almennum pólitískum
vettvangi.
Veruleikinn og fírr-
ingin
Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son, er sennilega kunnasti frjáls-
hyggjumaður á íslandi og hann
hefur fundið til fulls á sjálfum
sér áhrifin af hruni kommún-
ismans og gengisfellingu frjáls-
hyggjunnar. Hannes Hólmsteinn
er þó ekki alveg einangraður í
flokki sínum og þar á hann enn
harðan kjarna viðhlæjenda,
„stuttbuxnakarlana“, sem svo
hafa verið nefndir eftir að þeir
komust á miðjan aldur, sem hafa
verið lengur en aðrir að átta sig á
þeim breytingum sem orðið hafa
á heimsmynd hins venjulega ís-
lendings. Þess vegna hefur orðið
vart vandræðalegar veruleika-
firringar hjá þessum mönnum,
firringar sem er ekki ósvipuð því
þegar unglingur hlustar á tónlist
í heyrnartólum en syngur há-
stöfum með - nokkuð falskt - án
þess að gera sér grein fyrir að
söngurinn hljómi afkáralega fyr-
ir alla sem á hlýða.
Veruleikafirring af þessu tagi
myndi í flestum tilfellum ekki
vekja mikla athygli nema vegna
þess að ýmsir áhrifamenn í land-
stjóminni og Sjálfstæðisflokkn-
um tilheyra þessum vinahópi
Hannesar Hólmsteins og em æf-
¥itt og breitt"
ir yfir því hversu fáum finnst
söngur þeirra fagur. Er reiði
þeirra yfir því hversu lítinn
hljómgmnn hugmyndafræðileg-
ir tónleikar þeirra fá, orðin slík
að Hannes Hólmsteinn hefur
ákveðið að stofna sérstakt pólit-
ískt tímarit til að dásama söng-
inn og gefa um leið skít í allt það
sem vanþakklátur pöpullinn sem
gengisfelldi frjálshyggjuna með
áhugaleysi sínu, telur sig várða
um.
Vindmyllumar
Einn þeirra manna sem nefnd-
ir hafa verið í tengslum við þetta
tímarit þeirra stuttbuxnakarla,
Hannesar (og Davíðs), Matthías
Johannessen ritstjóri Morgun-
blaðsins, sver af sér þátttöku í
pólitíska tímaritinu í viðtali við
Tímann í gær.
Ummæli Matthíasar em athygl-
isverð, því lengi vel taldi hann
sig eiga nokkra samleið með
Hannesi Hólmsteini og þeim fé-
lögum til að skapa borgaralegt
mótvægi við vinstriöflin og
kommúnismann. Matthías bend-
ir einmitt á breyttan heim og
breytta heimsmynd, sem blasi
við landsmönnum og hann
kveðst hafa annað betra við tím-
ann að gera en að berjast við
vindmyllur - heimskommúnism-
inn sé dauður.
Það er ánægjulegt til þess að
vita að Matthías hefúr tileinkað
sér óbeit Karls Poppers á alls-
herjarlausnum og pólitískum
stóra-sannleik, ólíkt því sem
virðist eiga við um stuttbuxna-
karlana sem þó telja sig stundum
hafa einkarétt á Islandi á hug-
myndum Poppers. Á sama hátt er
það sorglegt að heyra heyma-
tólasöng Hannesar Hólmsteins
og vita að enn á hann sér sam-
herja innan Sjálfstæðisflokksins.
Greining ritstjóra Morgunblaðs-
ins er því bæði rétt og nákvæm.
Hannes Hólmsteinn er og verður
„riddarinn sjónumhryggi“ í vina-
hópi sínum. Hann er og verður
Don Hannes Kíkóti, sem stendur
í fararbroddi baráttunnar við
vindmyllurnar.
- BG