Tíminn - 25.03.1994, Blaðsíða 6

6

FÖ5tudagur25r mars 1994
Halldór Þorgeirsson hjá RaLa um innflutning á plöntum til íslands:
Hvemig viljum viö
aö landiö líti út?
„Þab þarf aö vera góð sátt um það
hvemig við viljum breyta land-
inu," segir Halldór Þorgeirsson,
deildarstjóri Umhverfisdeildar
Rannsóknarstofnunar landbún-
aðarins, eftir ráðstefnu um inn-
flutning á plöntum, sem haldin
var í Reykjavík í vikunni. Halldór
segir að ráðstefnan hafi sýnt
mönnum fram á nauðsyn þess aö
mynduð verði heildarstefha um
hvemig koma eigi í veg fyrir jarð-
vegseyöingu og um leið hvemig
viö viljum hafa ásýnd landsins.
Mannvistarlandslag
Mannvistarlandslag er hugtak
sem hefur verið mikið í umræö-
Póstkort til
Gummers
Samtökin gegn Sellafleld hvetja
landsmenn til að senda póstkort
til breska umhverflsráöherrans,
hr. John S. Gummer, til aö mót-
mæla Thorp- kjamorkuendur-
vinnslustöbinni. Póstfang ráö-
herrans er:
Department for the
Environment,
Secretary for the
Environment, Mr. John S.
Gummer,
2 Marsham Street,
London SWIP 3 EB,
England
Össur Skarphéöinsson umhverf-
isráöherra gekk á fund Gummers
í vikunni og kom sjónarmiöum
íslendinga á framfæri. Össuri
tókst ekki aö breyta vibhorfi
breska ráöherrans til Thorp. Þvi
er full þörf á aö senda honum
fleiri póstkort til að ítreka sam-
stööu Islendinga í þessu máli.
unni á Noröurlöndunum, en
með því er átt viö hvernig ásýnd
landsins hefur mótast af byggð
manna. „Á íslandi einkennist
mannvistarlandslagið mest af
beitarbúskap. Nú vilja menn ef til
vill móta landið á einhvem ann-
an hátt, en um þáð þarf þá að
taka um meövitaöa ákvörðun.
Þaö hefur ekki veriö nógu kerfis-
bundiö fjallað um þetta," segir
Halldór.
Hann segir að þaö eigi að vera
hægt að taka slíka ákvörðun þrátt
fyrir ab menn séu ekki sammála í
öllum atriðum. „Þessu hefur oft
verið stillt upp sem andstæðum,
annars vegar þeir sem vilja láta
lögmál náttúmnnar ráða og hins
vegar það sem hefur veriö kallaö
nytjastefna eba ræktunarstefna.
Ég held að ein niburstaöa ráð-
stefnunnar sé að þaö beri ekki
eins mikið þarna á milli og menn
héldu. Viö höfum í raun misst af
fyrri valkostinum, því það er þeg-
ar búiö aö gerbreyta landinu. Þaö
má kannski segja aö landnáms-
mennirnir hafi haft þann val-
kost. Aðalatriði er að það sé góð
sátt um hvemig við viljum breyta
landinu," segir Halldór.
Skaðlegur
innflutningur
Á ráöstefnunni flutti meöal ann-
ars bandarískur fyrirlesari erindi
um hvernig innflutningur á
plöntum getur valdiö skaöa. Hall-
dór segir ab ákveönar hættur fel-
ist í því að taka plöntu, sem lifir í
góöri sátt við umhverfib í sínu
heimalandi, og setja hana í alveg
nýtt umhverfi. „Plöntur geta orð-
ið vandamál á nýjum stab, þótt
þær hafi ekki verið það í sínu
upprunalega umhverfi. Það em
ekki ennþá til dæmi um skað-
valda á Islandi, en menn hafa
áhyggjur fyrst og fremst af lúpín-
unni. Athuganir hafa sýnt að
hún leggur t.d. undir sig lyng-
móa, sem er ekki það sem við vilj-
um. Lúpínan er okkar öflugasta
uppgræðslutegund og að mínu
mati er ekki réttlaetanlegt að
hætta ab nota hana. Á sama tíma
þurfum við hins vegar að nota
betur íslensku flómna og fá betri
skýringar á því hvernig land grær
upp af sjálfu sér. í þessu sam-
hengi má ekki gleymast að mel-
gresi er mikilvægasta tegvmd okk-
ar í landgræðslu. Þannig að við
Landgræðslufélag Skaftár-
hrepps gengst fýrir rábstefnu í
samvinnu vib Landgræöslu
ríkisins á Hótel Eddu á Kirkju-
bæjarklaustri á morgun, laug-
ardag, og hefst hún klukkan
10:20 árdegis. Yfirskrift ráð-
stefmmnar er „Baráttan viö
náttúruöflin" og er ætlunin að
kynna þar faglegar abferðir í
landgræðslustarfi og skapa
umræðugmndvöll um þetta
mikilvæga málefni. Meðal
emm ekki algerlega háð innflutt-
um tegundum."
Garbrækt
Ný tegund mannvistarlandlags
hefur þegar gert vart viö sig á Is-
landi. Garðrækt hefur aukist mik-
ið og í þeim tilgangi hafa yfir þús-
und plöntur verið fluttar inn til
landsins. Þegar byggð leggst af á
einhverjum svæöum, verða
plönturnar oft eftir og sumar
þeirra ná jafnvel ab dreifa sér
með fræjum. Á ráðstefnunni kom
fram að nokkrar slíkar plöntur
má t.d. finna í Elliöaárdalnum.
„Menn hafa áhyggjur af því að
garðrækt er ab færast aö nokkm
leyti út í náttúmna í kringum
sumarbústaði. Þar em tegundir
sem hafa valdið vandræöum á af-
mörkubum svæöum. Rifsberja-
runnar em ein slík tegund, en
þeir hafa breiöst mjög út frá skóg-
ræktarsvæðum, meöal annars á
Þingvöllum. Kjami málsins í
þessu samhengi er hvemig við
viljum hafa landið. Ef menn era
ekki sáttir við það hvemig land-
græöslan breytir ásýnd landsins,
þá missir hún stuðning. Við
stöndum frammi fyrir miklu
vandamáli þar sem jarðvegseyð-
ingin er og það er mikilvægt að
við mótum heildarstefnu um
hvemig landið á að líta út eftir
einhver ár eða áratugi."
umfjöllunarefna verður aur-
burður Skaftár í kjölfar síend-
urtekinna jökulhlaupa og sú
sandfokshætta sem af honum
skapast.
Landgræðslufélag Skaftár-
hrepps var stofnað á Kirkju-
bæjarklaustri þann 19. janúar
síðastliðinn. Skráðir stofnfé-
lagar em 40 talsins. Fyrsti abal-
fundur félagsins verður hald-
inn að ráðstefnimni lokinni.
Skilaboð
kríunnar:
Ég er kría og ferðast
lengst allra fugla.
Ég nota vindorkuna.
Hugsar þú um að nota orku
sem ekki mengar?
-GBK
Rábstefna um land-
græbslu í Skaftárhreppi
Eldgos á þessari öld
I. Oft er minnt á að hér verði eldgos á
um 5 ára bili að jafnabi. Aubvitað líbur
mjög svo mislangur tími milli einstakra
eldgosa. Til dæmis kom hvergi upp gos á ís-
landi milli Heklugoss 1947 og Öskjugossins
1961; ef horft er framhjá umdeildum smá-
umbrotum í Vatnajökli. í öbmm tilvikum
em gosin tíb eins og t.d. í Kröflueldum
1975-1984 en þá urbu eldsumbrot níu sinn-
um á jafnmörgum ámm, auk margra kviku-
hlaupa neðanjarbar. Reyndar var þá um
svonefnda eldgosahrinu ab ræba í tengsl-
um vib plötuskrib (landrek).
II. Tvö megineldgosasvæði eru á ís-
landi: Rekbeltib, sem nær frá Reykja-
nesskaga norbaustumm í Öxarfjörb og svo
hlibargosbeltín, sem em á Snæfellsnesi og
um mibbik Suburlands (auk Öræfajökuls). í
rekbeltunum fara oftast saman rek- og gos-
hrinur. Þá verba jarbskjálftar og spmngu-
gos. Auk þess gýs í megineldstöbvum í rek-
hrinum eba án tengsla vib þær. Megineld-
stöbvamar em flestar óreglulega lögub fjöll
meb öskju og kvikuhólfi undir. í hlibargos-
beltunum verbur ekki rek en spmngugos
UM-
HVERFI
Ari Trausti
Gu&mundsson
jarbeðlisfræbingur
em samt allalgeng og gos í megineldstöbv-
unum sömuleibis. Megineldstöbvamar þar
era flestar eldkeilur eba ígildi þeirra.
ílöng þyrping gossprungna, misgengja
og opinna spmngna, með eba án megineld-
stöbvar, kallast eldstöbvakerfi og em þau
um 30 talsins í landinu.
III. Jarðeldur hefur oft komib upp á 20.
öldinni; á 3 ára fresti að mebaltali; ekki á 5
ára mebaltalsbili. Vafalaust er ekki um
aukna tíbni gosa ab ræba heldur hitt ab
menn fýlgjast betur meb gosum. Líklegt er
ab tíbni eldgosa sé alla jafna meiri en sem
svarar gosi á fimm ára fresti og ab mörg
eldsumbrot fyrmm hafi orðib án vitneskju
manna eða hún glatast.
IV. Lauslegt yfirlit yfir eldgos á 20. öld-
inni er sem hér segir: í Vatnajökli (aðallega
Grímsvötnum) 1902-1905, 1922, 1934,
1938, 1983 og ef til vill oftar; í Kötlu 1918;
í eba vib Heklu 1913, 1947, 1970, 1980/81
og 1991; í Öskju 1922-1929 (6-7 gos) og
1961; í Kröflu 1975-1984 (9 gos); í Surtsey
1963-1967, á Heimaey 1973 og em þá
ótaldar óljósar eða ónógar fregnir um um-
brot í sjó á Reykjaneshrygg. Þar meb em gos
20. aldar eitthvab á 4. tuginn.
V. Útilokab er ab segja nú fyrir um
hvar gjósa kann þau fáu ár sem eftir lifa af
öldinni. Katla hefur lengi þótt vera líkleg
enda goshlé orbib mun lengra en mebal-
talshlé hennar. Heklugos em orbin tíbari
en var eba gos á 10 ára frestí. Landsig er í
hluta Öskju, enginn veit hvort Kröflueld-
um sé í raun alveg lokib og Grímsvötn hafa
lengi verib virkasta eldstöb landsins. Svo
Kötlugos 1918; eitt af rúmlega 30 eldgosum á þessari öld í
G ubmundsson)
landinu. (Ljósm. Kjartan
má ekki gleyma þvi ab Reykjanesskagi hef-
ur verib eldvirkur á sögulegum tíma og em
um 600 ár libin frá síðustu gosum þar.
Torfajökuls- og Veibivatnasvæbin em þekkt
ab nokkmm gosum á sögulegum tíma, síb-
ast um 1480, og víba geta opnast langar
eldspmngur í eldstöbvakerfum Grímsvatna
(t.d. á slóbum Lakagíga) og Mýrdalsjökuls
(t.d. á Eldgjársvæbinu). Gera verbur ráb fyr-
ir að kvika geti brotist upp í Vestmannaeyj-
um og þar í nánd, hvenær sem er, og draga
tvö gos á undangengnum 30 ámm síst úr
hættunni þar.