Tíminn - 28.04.1994, Blaðsíða 4

4

Fimmtudagur 28. april 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1917
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmiðja
Frjálsrar fjölmiðlunar hf.
Mánaðaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Hin helgu vé
Það orð hefur löngum legið á hérlendis, að fjár-
málaheimurinn sé lítill og lokaður. Þar bregður
sömu nöfnunum fyrir aftur og aftur, í stjórnum
stórfyrirtækja á íslenskan mælikvarða, alls konar
dótturfyrirtækjum þeirra, bankaráðum og víðar.
Fræg er kenningin um að fjórtán fjölskyldur í
landinu ráði í raun öllu í fjármálalífi landsmanna
og raki að sér stöðugt meiri eignum.
Aðalfundir ýmissa stórfyrirtækja fara þannig
fram að stjórnarformaður og framkvæmdastjóri
flytja sínar skýrslur, síðan eru veitingar og svo er
farið heim. Þetta tekur gjarnan um tvær klukku-
stundir.
Aðalfundur íslandsbanka er með öðrum hætti, og
það er vegna þess að hluthafar hafa vaknað upp
við það að hægt er að hafa áhrif á stjórnarkjör, eða
kjör í bankaráð í þessu tilfelli. Menn með umboð
frá litlum hluthöfum hafa ruðst inn í hin helgu vé
stórhluthafanna.
Þetta er það sem er athyglisvert við þessa fundi,
og er það sem kann að hafa mest áhrif. Verður það
ef til vill svo að fyrir næsta aðalfund Eimskipafé-
lags íslands, svo dæmi sé tekið, geti einhver, sem
er ekki innvígður, safnað að sér umboðum lítilla
hluthafa og komist í stjórn. Það breytir litlu um
raunveruleg völd, en einhver skapraun yrði þeim,
sem ráða, að slíku.
Kosning Péturs Blöndal í bankaráð íslandsbanka
mun varla breyta miklu um stjórn bankans. Hinir
stóru hluthafar hafa þar tögl og hagldir. Það eina,
sem skeð hefur, er það að uppreisnarmaðurinn síð-
an í fyrra fellur út og annar kemur í staðinn. Full-
trúar stórhluthafanna sitja sem fastast. Hins vegar
sýnir þó kosningin sjálf og umræðurnar á fundin-
um lífsmark í hlutafélaginu um bankann, sem
vissulega getur haft áhrif víðar. Sú staðreynd ligg-
ur fyrir að óánægjuöfl geta komið inn manni, ef
þau standa saman.
Afkoma íslandsbanka á árinu sem leið vekur hins
vegar mikla athygli. Hún beinir sjónum að þeim
mikla vanda sem útlánatöpin eru. Það er ekki lík-
legt að kosning nýs manns í bankaráð skipti þar
miklum sköpum. Hár fjármagnskostnaður síðustu
ára og samdráttur í atvinnulífinu hefur valdið
miklum gjaldþrotum og stórum framlögum í af-
skriftasjóði bankanna. Það er ekki líklegt að nokk-
ur banki hafi yfir svo hæfileikaríkum mönnum að
ráða við að meta áhættu útlána, að hægt sé að
kúpla þeim frá veruleikanum í þjóðfélaginu. Haldi
samdrátturinn áfram og fari atvinnuleysi vaxandi,
eykst hættan á töpum í bankakerfinu. Ástandið er
keðjuverkandi.
Versnandi afkoma einstaklinga kemur niður á
hvers konar þjónustufyrirtækjum sem nærast á
viðskiptum við þá. Bæði einstaklingar og fyrirtæki
eru í viðskiptum við bankana. Þeir þurfa að ávaxta
fé viðskiptavina sinna í útlánum. Þau viðskipti
verða aldrei áhættulaus, þótt ekki sé hér ætlunin
aö gera neitt lítið úr hæfileikum Péturs Blöndal til
þess að meta áhættu útlána. Sjálfsagt geta þeir not-
ið sín í íslandsbanka. Hins vegar eru engar töfra-
lausnir til í þessum efnum, meðan atvinnuleysi og
samdráttur vex. Bankarnir gjalda þess eins og aðr-
ir.
Músin sem læöist og sú sem stekkur
Garra minnir endilega að
Morgunblaöiö — „blaö allra
landsmanna", eins og þaö heitir
stundum — hafi veitt lesendum
sínum þá þjónustu aö hafa sér-
fræöinga á sínum snærum til að
svara spurningum um tæknileg
vandamál, sem upp hafa komiö
í kringum gerö skattframtala í
byrjun árs. Slíkirþjónustuþættir
hafa mælst vel fyrir, enda vefst
þaö fyrir bestu mönnum að
fylla út skattframtalið svo vel sé.
Lesendur Moggans hafa því
vafalaust þegiö með þökkum aö
fá aö koma spurningum á fram-
færi viö skattstjórann eöa ein-
hverja útlæröa skattalögfræð-
inga, sem blaðiö hefur fengið til
aö sitja fyrir svörum. Útfærslur
af þessum þjónustuþáttum eru
til staöar á fleiri fjölmiðlum
líka. GarðyTkjuþættir eru t.d.
vinsælir, en þá er garöyrkju-
maöur fenginn til aö gefa fólki
ábendingar um hvernig það á
að rækta garðinn sinn. I mat-
reiösluþáttum af sama tagi gefa
meistarakokkar ábendingar um
hvernig á aö elda, í kynlífsmála-
þáttum er kynlífsráðgjafi feng-
inn til að gefa ábendingar um
kynlífiö o.s.frv. o.s.frv.
Mogginn brýtur blað
En nú hefur Morgunblaðiö
brotið blað í þjónustu fjölmiðla
við lesendur, því af einskærri
þjónustulund og áhuga fyrir
velferð lesenda sinna — sem að
sjálfsögðu hefur ekkert með pól-
itíska sannfæringu blaösins að
gera — hefur blaðið nú tekið
upp fastan dálk sem heitir
„Spurt og svarað um borgarmál-
efni". Mogginn segir að þessi
þjónustudálkur í blaöinu sé tek-
inn upp í tilefni borgarstjórnar-
kosninganna og blaöið vilji
„gefa lesendum sínum kost á að
beina fyrirspurnum til borgar-
stjórans í Reykjavík, Árna Sig-
fússonar... Hehir borgarstjóri
fyrir sitt leyti samþykkt að svara
þessum fyrirspurnum."
GARRI
Það er ekki að spyrja aö þjón-
ustunni sem veitt er í Morgun-
blaðinu, og gott að sjá hversu
málefnalega þeir meöhöndla
borgarmálin síðustu vikurnar
fyrir kosningar. Að vísu kallar
þessi fyrirspurnardálkur á það
að nýi borgarstjórinn verður í
sviðsljósinu í Mogganum alla
daga fram að kosningum, en við
því er auðvitað ekkert að segja
þegar þjónustan viö lesendur er
annars vegar.
Að vísu vill svo til að borgar-
stjórinn er aðeins búinn að vera
í nokkrar vikur í embætti og
bráðvantar að festa borgar-
stjóraímynd sína í sessi fyrir
kosningarnar í vor.
Embættismaðurinn
borgarstjóri
En borgarstjóri er nú alltaf
borgarstjóri og Mogginn getur
ekki gert að því þó hann sé jafn-
framt pólitískur oddviti og einu
spurningarnar, sem hann getur
svarað lesendum betur en emb-
ættismenn borgarinnar, snúist
um stefnumál Sjálfstæðisflokks-
ins í kosningunum. Hann getur
þó alltaf gefiö fólki ábendingar
um það hvað það á að kjósa, rétt
eins og garöyrkjumenn þjón-
ustuþáttanna gefa fólki ábend-
ingar um hvernig það á að
rækta garðinn sinn.
Það, sem er merkilegt við þessa
miklu þjónustu Morgunblaðs-
ins, er hversu mikilli pólitík er
lætt inn í hana. Undir yfirskini
þjónustu við borgarbúa, sem
embættismaðurinn borgarstjóri
hefur „fallist á aö veita", opnar
Morgunblaðið pólitískan ræöu-
stól fyrir oddvita Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík. Pólitík-
inni er semsé lætt inn á lesend-
ur með því að kynna Árna Sig-
fússon sem embættismann en
ekki sem stjórnmálamann. Við
þvi er í sjálfu sér ekkert aö segja
og augljóslega veitir Árna ekki
af öllum þeim pólitíska stuðn-
ingi sem Mogginn getur veitt
honum.
Hins vegar er rétt að muna eft-
ir því að hún er engu skárri mús-
in sem læöist en sú sem stekkur,
næst þegar umræöan í þjóðfé-
laginu snýst um þaö hvaða fjöl-
miðlar séu háðir flokkspólitík
og hverjir ekki.
Garrí
Glundroði minnihlutans
Enn eykur tætingsliöiö glundroð-
ann í Sjálfstæðisflokknum í
Reykjavík. Upplausnin fyrir borg-
arstjórnarkosningamar hófst með
því að sá sem flest atkvæöi hlaut í
prófkjöri, Markús Öm Antons-
son, hljópst undan merkjum og
nýtt borgarstjóraefni var dubbaö
upp í snarkasti. Ekki dugði það og
endurteknar skoðanakannanir
auka sífellt á ringulreiöina, því
sýnt þykir að flokkurinn muni
missa umtalsverðan fjölda kjós-
enda sinna, miðað við síðustu
kosningar, yfir til R-listans.
Og enn aukast vandræðin, því
boðað er aö sjálfstæðismenn í
Reykjavík muni bjóða fram ekki
færri en tvo lista. Ingi Bjöm Al-
bertsson fer fremstur í flokki
þeirra sjálfstæðismanna sem ekki
munu kjósa D-listann. Eitthvað
hefur hann látið í veðri vaka að
framboöið sé ekki flokkspólitískt
og er þaö í hæsta máta undarleg
stjórnmálaskoðun.
Forsprakkinn er þingmaður
Sjálfstæöisflokksins í Reykjavík
og tveir menn aðrir, sem nefndir
eru í sambandi við framboðið,
em Jón Magnússon, fyrrverandi
þingmaður Sjálfstæðisflokksins,
og Björgúlfur Guðmundsson, sem
tók þátt í prófkjöri Sjálfstæöis-
flokksins í vetur. Ef þetta er ekki
flokkspólitískt framboð, má allt
eins halda því fram að Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir sé ekki femín-
isti.
Tveir íhaldslistar
Allar líkur em á að Sjálfstæðis-
flokkurinn bjóöi fram tvo lista,
eins og í Eyjum. Varla verður
hægt að tala um framboð Inga
Bjöms sem klofning, því hann og
aörir þekktir frambjóöendur em
fullgildir sjálfstæðismenn. Ingi
Bjöm er til aö mynda eini þing-
maður flokksins sem verður í
framboði til borgarstjórnar.
D-listinn er tæpast heldur klofn-
ingsframboö og því er ekki hægt
aö kalla framboösmál sjálfstæðis-
Árni Sigfússon.
manna í Reykjavík annað en
glundroða.
Hér em að veröa endaskipti í
pólitíkinni. Fjórir flokkar bjóöa
fram sameiginlega gegn íhaldinu
og sjálfstæðismenn svara með því
Á víbavangi
að bjóða fram tvo lista. Valkost-
irnir verða því aö kjósa samein-
aða fjóra flokka eða einn flokk
tvískiptan.
Sjálfstæöismenn eiga því kost á
að velja um tvo íhaldslista, en
andstæöingar þeirra þurfa ekki aö
velkjast í vafa um hvað þeir eiga
að kjósa.
Merk nýjung
Glundroðakenningin í stjórn
Reykjavíkur var sett fram af íhald-
inu á sínum tíma og túlkuð í
Mogga þegar íhaldsandstæöingar
náðu meirihluta. Hún er á þá
lund að allt fari í klúður og kalda-
kol í borginni, ef henni er ekki
stjórnað af einhuga meirihluta af
D-lista. Samsteypumeirihluti get-
ur ekki og má ekki stjórna borg-
inni, og félagshyggjufólk alls
ekki.
Ingi Björn Albertsson.
Eitt framboö fleiri flokka var
ekki tekiö meö í útlistunum um
glundroðann, enda em þar ný-
mæli á ferð.
Hitt er líka merk nýjung að
íhaldiö bjóði fram tvo lista í borg-
arstjórnarkosningum, og verður
gaman að fylgjast með hvor
glundroðalistinn stendur sig bet-
ur þegar á hólminn er komiö.
Einu sinni kvað vinnumaður fyr-
ir vestan upp úr um þaö, að ekki
væri lengi teymdur einn hestur af
tveim mönnum. Kenningu sína
skýröi hann með því að tveir
menn væm helmingi skemmri
tíma ab teyma hross tiltekna
vegalengd en einn maður.
Nú er eftir aö sjá hvort útfæra
má hugsunina upp á framboðs-
mál Reykjavíkuríhaldsins. Draga
tveir íhaldslistar fleiri atkvæði
sjálfstæðismanna að sér en einn?
Það er ótrúlegt, en hitt er vissara
að glundroðinn er fyrst og síöast í
frambobsmálum sjálfstæðis-
manna og hann mun halda áfram
í þeim minnihluta, sem allt útlit
er á aö frambjóðendur beggja
íhaldslistanna veröi aö sætta sig
við eftir kosningamar.
Þá veröur enn uppi nýmæli í
pólitíkinni: glundroöi minnihlut-
ans. OÓ