Tíminn - 28.04.1994, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 28. april 1994

5
Árni Þormóösson:
Almenningur vill frjálsa áskrift
ab sjónvarpi
Oánægja almennings
meö skylduáskrift aö
Ríkissjónvarpinu hefur
fariö vaxandi aö undanförnu
og hefur komiö berlega fram á
síöum dagblaöanna í greinum
og lesendabréfum.
Fundir hafa veriö haldnir,
undirskriftum safnað og stofn-
að til samtaka gegn þessu
meinta ranglæti, sem skylduá-
skrift aö útsendingum Ríkis-
sjónvarpsins er.
Flestir, sem til máls taka, eru
sammála um aö það sé ekki í
samræmi viö nútímann og
frjálsræði í ljósvakafjölmiðlun
í landinu, að skylda alla þá,
sem eiga tæki sem geta tekiö á
móti útsendingum Ríkisút-
varpsins, til að'greiða afnota-
gjöld til þess. Það eigi að vera
val wn áskrift að sjótivarpi þegar
fleirum en ríkinu er leyft að
starfrœkja sjónvarpsstöðvar.
Hverjir vilja núverandi
fyrirkomulag?
Það em nánast ekki aðrir en
þeir, sem með einhverjum
hætti em tengdir Ríkisútvarp-
inu, sem telja núverandi fyrir-
komulag sjálfsagt og eðlilegt.
Lögin séu svona og geri ráð
fyrir þeirri framkvæmd sem er.
Svona hafi þetta verið lengi.
Ffelst má á þeim skilja að
það sé helst ómögulegt að
breyta þessum lögum. Núver-
andi fyrirkomulag sé nánast
lögmál.
Það er mjög líklegt, nær full-
víst, að meirihluti lands-
manna er núverandi fyrir-
komulagi skylduafnotagjalda
til Ríkisútvarpsins andvígur og
er ég einn þeirra.
Kröfur tímans
Þegar látið var undan þeim
kröfum tímans, að leyfa fleiri
ljósvakafjölmiðlum en Ríkis-
útvarpinu að starfa, hefði það
að sjálfsögðu átt að fylgja, í
beinu framhaldi af þeirri
breytingu, að landsmenn
hefðu frjálst val á milli sjón-
varpsstöðvanna.
Ekki átti að neyða menn til
að greiða áskrift að báðum
sjónvarpsstöðvunum, ef þeir
vildu eingöngu aðra stöðina.
Eða þá menn væru neyddir til
áskriftar að einni sérstakri stöð
ef þær yrðu þrjár eða fleiri.
Auövitað átti þá þegar að
taka upp notkun myndiykla
við Ríkissjónvarpið, eins og
gert var á Stöð 2.
í þessu réð skammsýni ráða-
manna, óeðlileg og óþörf
hagsmunagæsla vegna stofn-
unar í eigu ríkisins. í stað þess
að búa RÚV undir samkeppni
við aðra á þessum vettvangi,
var rekstur þess látinn danka í
skjóli þeirrar aðstöðu sem
stofnunin hafði, þ.e. að ef
menn vildu eiga sjónvarps-
tæki skyldu þeir greiða afnota-
gjald til RÚV, jafnvel þótt það
væri aðeins notað til þess að
horfa á myndbönd í því.
Heilbrigð skynsemi manna
hlýtur að segja þeim að núver-
andi fyrirkomulag er úr takt
við tímann. Það brýtur í bága
við hugmyndir flestra manna
„Heilbrigð skynsemi
manna hlýtur að segja
þeim að núverandi fyrir-
komulag er úr takt við
tímann. Það brýtur í
bága við hugmyndir
flestra manna um frelsi
og réttmæta viðskipta-
hœtti í nútíma þjóðfé-
lagi."
VETTVANGUR
um frelsi og réttmæta við-
skiptahætti í nútíma þjóðfé-
lagi.
Vlö hvaö eru menn
hræddir?
Við hvað eru þeir hræddir,
sem vilja halda í núverandi
fyrirkomulag skylduáskriftar
að Ríkissjónvarpinu?
Eru þeir hræddir við það að
áskrifendum muni stórfækka
og að stofnunin muni skreppa
saman, ef nauðunginni verður
aflétt?
Hafa þeir ekki meiri trú á
stofnuninni, sem þeir vilja
þröngva fólki til að greiða af-
notagjald til, en það að þeir á-
líti að hún verði strax undir í
samkeppninni við aðrar sjón-
varpsstöðvar? Sé ástæðan
þessi, hljóta menn að halda að
efnisval og stjórn Sjónvarpsins
muni versna við það eitt að
aflétt verði skyldugreiðslu af-
notagjalda. En hvernig má það
verða? Er einhver ástæða til að
óttast það? Ef svo er, þá hvers-
vegna?
Miðað við núverandi vin-
sældir Sjónvarpsins og þær töl-
ur um áhorf, sem Sjónvarpið
kynnir af og til, er engin á-
stæða til að óttast áskrifenda-
flótta í ríkum mæli. Nema þá
einhverjir fagni frelsinu með
því að hafna áskrift, sem þá
yrði líklega aðeins um stund-
arsakir.
Að sjálfsögðu má reikna
með því að einhver hluti sjón-
varpsáhorfenda kjósi að vera
aðeins áskrifendur að annarri
stöðinni og þá eins Stöð 2 og
Sjónvarpinu. Eða þá hvorugri
stöðinni. Það er einfaldlega
eðlilegt að í nútímaþjóðfélagi
velji fólk sjálft þá fjölmiðla
sem það vill nota.
í rauninni undirgekkst ríkis-
valdiö þetta sjónarmið frjáls-
ræðis, þegar orðið var við
þeirri eðlilegu kröfu að það léti
af einokun í ljósvakafjölmiðl-
un.
Ríkisvaldið hefur hins vegar
þrjóskast við og haldið áfram
að troða á réttlætistilfinningu
almennings með því að halda
dauðahaldi í þessa úreltu
skylduáskrift að Ríkissjónvarp-
inu.
Á sama tíma virðast flest
málefni þessarar stofnunar
vera í öngþveiti og langvar-
andi ófriður hefur ríkt þar inn-
anhúss, þótt líklegt sé að friö-
ur hafi lagst yfir stofnunina að
sinni.
Afnotagjöldin em innheimt
með hörku og lögmönnum
sigað á skulduga skyldunot-
endur, sem ef til vill þrjóskast
við að borga vegna þessarar
fráleitu löggjafar sem skyldar
þá, „sem eiga tæki sem nýta
má til móttöku á sendingum
Ríkisútvarpsins, að greiða því
afnotagjald, útvarpsgjald, af
tækinu".
Afnotagjöld innheimt
meö valdi
Innheimtudeild Ríkisút-
varpsins er rándýrt bákn, sem
verulega mætti draga saman,
ef um frjálsa áskrift væri að
ræða, og nota fé sem sparaðist
við það í annað.
Við eðlilegar aðstæður yrði
einfaldlega lokað á notkun
þeirra sem ekki greiddu, eins
og gert er á Stöð 2, í stað þess
að láta menn safna miklum á-
skriftarskuldum til hagsbóta
fyrir innheimtulögmenn RÚV.
Það mætti reyndar spyrja
hvemig á því standi að Ríkis-
útvarpið láti svo góða tekju-
lind sem vanskilainnheimtan
er, eða a.m.k. 30% álag á van-
greidd áskriftargjöld, framhjá
sér fara nú í harðindunum
þegar vanskil hafa aukist til
mikilla muna.
Almenningur er fyrir löngu
orðinn þreyttur á þessu þving-
unarkerfi Ríkisútvarpsins. Fólk
vill vera frjálst að því hvað það
kaupir eða kaupir ekki. Það
hefur ekkert með vinsældir
eða óvinsældir þess efnis, sem
Ríkisútvarpið flytur þjóðinni,
að gera. Það hefur heldur ekk-
ert með skoðanir manna á
hugsanlegri einkavæðingu
RÚV að gera.
Breyting nauösynleg
Krafan um frjálsa áskrift að
starfandi sjónvarpsstöðvum í
landinu er alls ekki krafa um
einkavceðingu á RÚV.
Þær kannanir sem Ríkisút-
varpið lætur gera á vinsældum
sínum og birtir, sem em von-
andi réttar, sýna meiri vin-
sældir RÚV en Stöðvar 2 og
Bylgjunnar. Það er því full á-
stæða tíl að ætla að yfirgnæf-
andi meirihluti núverandi
skylduáskrifenda verði það á-
fram aö fengnu frelsi.
Hvaö tefur?
Nú telja allir stjórnmála-
flokkar, sem eiga fulltrúa á Al-
þingi íslendinga, sig málsvara
frelsisins, þótt þeir leggi ef til
vill misjafnan skilning í það
hugtak.
Sjálfstæðisflokkurinn,
málsvari einkavæðingarinnar,
hugar aðeins að því hvernig
koma megi arðvænlegasta
hluta RÚV úr höndum ríkisins
til valdra einstaklinga.
Þar á bæ er frjálsri áskrift að
RÚV ruglað saman við einka-
væðinguna og hugsanlega
sölu RÚV eða hluta þess, sem
hún á náttúrlega ekkert skylt
við.
Alþýðubandalagið, málsvari
samneyslunnar, heldur að
skylduáskrift að RÚV sé sam-
neysla og eigi því þess vegna
að vera áfram í sama formi. Sá
flokkur virðist ekki átta sig á
því að þegar ljósvakafjölmiðl-
un varð frjáls í landinu, hætti
RÚV að vera samneysla, a.m.k.
ekki meiri samneysla en t.d.
dagblöðin.
Framsóknarflokkurinn vill
hafa þetta svona eins og það
er, af því að það hefur veriö
svona lengi, ef marka má um-
mæli fulltrúa flokksins í út-
varpsráði í sjónvarpsviðtali í
vetur.
En öllum þingmönnum
þessara flokka, líka þeim sem
sitja í Útvarpslaganefnd, er vel
kunnugt um viðhorf almenn-
ings til þessa máls.
I tillögum Útvarpslaga-
nefndar um breytíngar á út-
varpslögum var samt ekki gert
ráð fyrir breytingu á gjald-
skyldu til Ríkisútvarpsins.
Enn einu sinni víkja fulltrú-
ar fólksins sér undan því að
fylgja vilja þess, tíl þess eins að
hlífa ríkisbákninu við tíma-
bundnum óþægindum sem
yiðu vegna kerfisbreytinga.
Þingmenn ættu því að virða
almenning og breyta útvarps-
lögunum hvað skylduáskrift-
ina varðar strax á næsta þingi,
þannig að frjálst val gætí orðið
frá næstu áramótum.
Höfundur er áhugamabur um
útvarpsmál.