Tíminn - 27.01.1995, Blaðsíða 5

Föstudagur 27. janúar 1995
5

Ein af þeim mörgu veiöiám,
sem falla í Hvammsfjörö, er
Dunká eöa Bakká, eins og
hún var oft nefnd átmr fyrr.
Dunká er dæmi um góöan ár-
angur af laxarækt. Áöur fyrr
fóstraöi áin eingöngu silung,
aöallega sjóbleikju. Meö rækt-
un hefur hún seinustu áratugi
gefiö árlega aö jafnaöi 101 lax
á stöng. Þaö veröur aö telja
ágæta veiöi, því áin er meö 44
ferkm aörennslissvæöi.
Óvenju margir
veibistabir
Upptök árinnar eru í Dunkárdal
og er áin 11 km aö lengd. Hún
er laxgeng 4,5 km aö Hestfossi.
Þverá Dunkár, Stangá, fellur í
ána skammt ofan viö nefndan
foss. Einkenni árinnar eru aö
hún fellur, allt frá Hestfossi og
nær alla leiö til sjávar, um gljúf-
ur. Veiðistaöir eru óvenju marg-
ir miðað viö lengd árinnar,
enda víöa stórir hyljir og grýtt-
ur farvegur og uppeldisskilyröi
fyrir seiöi hin ákjósanlegustu. Á
neösta hluta árinnar fellur áin
um svonefnda Polla, þar sem
gætir sjávarfalla, og hefur áin
tvö útrennsli í sjó. Þar fá göngu-
seiðin góða seltuaðlögun á leið
sinni til sjávar. Víða er fallegt
við ána í gljúfrum og segja má
að „Palli" sé þar einn í heimin-
um, svo friðsælt er þar hjá
veiðimanni og laxinum á legu-
svæði hans í ánni. En skyndi-
lega er kyrrðin rofin, laxinn
hefur tekið agnið hjá veiði-
manni og strekkir nú vel á lín-
unni. Laxinn byltir sér á vatns-
fletinum svo syngur í. Eftir
stutta en snarpa viöureign er
laxinn kominn á land og kyrrð-
in færist yfir á ný.
✓
Arangursrík laxarækt
Eingöngu hefur verið veitt á
Dunká. jöröin Dunkárbakki nær, en Dunkur fjœr. Veibihús sést á mibri mynd, fast vib ána.
Dunká í Dölum
Myndir EH
VEIÐIMAL
EINAR HANNESSON
stöng í Dunká um áratuga skeið
og sami leigutaki, Rósin og
fleiri, hafa leigt veiði í ánni um
árabil og eru notaðar tvær
stengur. Velbúið veiðihús, í
eigu veiðifélagsins um ána, er
viö neðsta hluta árinnar, rétt
við svonefndan Rósuhyl. Eins
og fyrr segir, hefur verið unnið
að laxrækt í ánni og verið sleppt
bæði minni og stærri seiðum,
eins og sumaröldum seiöum og
gönguseiðum. Árlegt meðaltal
laxveiði hefur verið ríflega 100
laxar á löngu tímabili. Flestir
voru laxarnir 142 talsins 1979
og 125 laxar voru veiddir 1992.
í árbók Ferðafélagsins um Dala-
sýslu, sem Þorsteinn Þorsteins-
son, sýslumaður, ritaði og út
kom árið 1947, segir að lax
gangi ekki í árnar í Hörðudal,
en silungur sé nokkur í Hörðu-
dalsá, Skraumu og Bakká
(Dunká).
Veibifélag Dunkár
Aðeins þrjár jaröir eiga land að
ánni: Dunkur, Dunkárbakki
og Gunnarsstaðir, og mynda
veiðifélag Dunkár. Formaður
þess er Kjartan Jónsson, bóndi á
Dunk. ■
A myndinni sést Veibifoss í Dunká.
Hestfoss í Dunká í Dalasýslu.
Hugum að
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að meginþátturinn í at-
vinnusögu Islendinga, þessa
öldina, snýst unr sjávarútveg.
Allt frá lokum síðustu aldar hafa
verstöðvar verið að breytast í
þorp og bæi, sjávarplássin, eins
og það kallast í daglegu tali.
Og víða hafa þessi pláss sprott-
ið upp, jafnvel án þess að þar
hafi nokkur útvegur verið fyrr á
tímum.
Um aldamótin, þegar lítið sem
ekkert var um haffær skip í eigu
landsmanna, reið á miklu að
plássin stæðu nærri fengsælum
miðum. Nú er öldin önnur.
Bæði er, að því miður höfum við
ofnýtt grunnmiðin svo rækilega
að þar fæst vart branda úr sjó, og
eins hitt að við eigum fjölda
skipa, sem veitt geta á fjarlægum
miðum meðan eitthvaö er þar
að hafa.
Hvað svo sem tilfinningaþætt-
inum líður, og við skulum ekki
vanmeta hann, þá þýðir þetta
einfaldlega að efnahagslegar for-
sendur margra smáplássa eru
brostnar. Þegar til lengdar lætur,
hefur þjóðin ekki efni á að halda
þar uppi þeirri þjónustu, sem
fólk á fullan rétt á að krefjast. Og
þegar þar við bætist að staðsetn-
ing sumra plássanna jaðrar við
að jafngilda stríðsyfirlýsingu
gegn sjálfri náttúrunni, þá er
tímabært að þjóðin hugsi sinn
gang.
I upphafi þessa kjörtímabils
viðraði Davíð Oddsson forsætis-
ráðherra þá hugmynd aö athug-
andi væri að þétta byggð lands-
ins. Þannig mætti efla helstu
bæjarfélögin, vítt og breitt um
landið.
Lukkuriddarar kjördæmapots-
ins brugðust við hugmyndinni
með því ofstæki sem þeim ein-
um er lagið. Væru þessir menn
SPJALL
PjETUR
W HAFSTEIN
J LÁRUSSON
ekki íslendingar, heldur t.d.
Bretar, myndu þeir örugglega
berjast hatrammri baráttu fyrir
viðgangi byggðar í kolanámu-
bæjum þar sem ekki væri lengur
einn einasta kolamola að finna í
nokkurri nærliggjandi námu.
Nú, þegar þyngri harmur en
orð fá lýst hefur knúið dyra vest-
ur á Súðavík, er tímabært að
þessi sjónarmið forsætisráðherr-
ans verði rædd í fullri alvöru.
Látum vera þótt fórnir séu lagð-
ar á altari Mammons til að við-
halda byggðum sem eiga sér
vægast sagt umdeilanlegan til-
verurétt, sé eingöngu litið á fjár-
hagshlið málsins. En þegar fórn-
in er jafn átakanlega stór og nú
hefur orðið, þá verðum við að
horfa fram á veginn með þessa
bitru reynslu í huga.
Fjallandi um Súðavíkurslysið,
get ég ekki látið hjá líða að
minnast þess sem gerðist í Hall-
grímskirkju í síðustu viku.
Svo sem öllum er í fersku
minni, fórust fjórtán manns í
snjóflóðinu fyrir vestan, þar af
átta börn. Því voru fjórtán kerti
látin loga í kirkjunni. Veittu
menn því þá athygli, að átta
þessara kerta brunnu mun hraö-
ar en hin. Þannig birtust okkur
þau sannindi, að þrátt fyrir allt
er lífið dauðanum sterkara, enda
dauðinn, þó napur sé, aðeins
áfangi en ekki endalok. ■
FÖSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
SEPPI KARLINN
Snjóflóðin í Súðavík skilja eftir
svöðusár í hjörtum íslendinga
og seint munu þau gróa.
Drunginn liggur þunguryfir
landsfólkinu og þó er eitt lítið
Ijós í skammdeginu: Hundur-
inn. Með fádæma þrautseigju
tókst nokkrum venjulegum og
vel þjálfuðum hundum að
bjarga mannslífum í Súðavík. Á
sama tíma vill einn kerfiskarlinn
í Reykjavík banna hundahald í
höfuðborginni og annar meina
hundinum að heimsækja vin
sinn hestinn á skeiðvöllum
borgarinnar.
Menn eru fljótir að gleyma.
Hundurinn er landnámsmaður
íslands ásamt hestinum og
mannkyninu. Þessir þrír íbúar
landsins ófu strax með sér þög-
ult bandalag úr leyniþráðum
sem nú á að rekja upp. Hund-
urinn hefur frá öndverðu starf-
að við hlið mannsins að bú-
verkum og ekki fallið verk úr
hendi einn einasta dag í ellefu
hundruð ár. Og ekki nóg með
það:
Maðurinn sagði strax móður
náttúru stríð á hendur og glat-
aði þannig trausti annarra
þegna landsins og snéri þeim
öllum gegn sér nema einum. í
dag er hundurinn eini íbúi ís-
lands sem hefur haldið fullum
trúnaði við mannkynið í land-
inu í ellefu aldir og aldrei borið
skugga á. Þrátt fyrir grimmdar-
verk sín hefur maðurinn jafnan
getað treyst á órofa hollustu
hundsins.
Fram á þessa öld voru hund-
ar eingöngu metnir af framlagi
þeirra til búverka og jafnan
metnir til fjár ef þeir féllu frá. Á
síbustu árum lærðu hundar til
verka á fleiri svibum og kunna
nú líka ab gæta eigna fólks,
finna smyglab hass í pósti og
síbast en ekki síst leita ab fólki í
snjó. Reyndar margtfleira. Og
meb vaxandi borgarmenningu
myndaðist svo sérstakur hópur
hunda sem við köllum kjöltu-
rakka.
Kjölturakkar kunna ekki til
verka í sveitum og hafa varla
þrek til að elta búsmala um fjöll
og dali. Þeir geta ekki staðiö
vörð um eigur manna né fund-
ib hassmola í pósti. Kjölturakk-
ar eiga því engan heimanmund
til ab leggja meb sér í bú
mannskepnunnar nema sinn
eigin félagsskap. En í félags-
skapnum er fjársjóður þeirra
einmitt fólginn og verbur ekki
metinn til fjár.
Áfram vilja menn rjúfa grib á
þessum trausta landnáms-
manni og svipta hann þegn-
rétti í höfubborg sinni. Fleygja
honum á dyr og setja á guð og
gaddinn. Reka á skógargöngu
um fjariægar sveitir og tefla lífi
hans í tvísýnu. Vib höfum ekk-
ert lært í ellefu aldir.
Hundurinn er ekki lengur
vinnudýr í sveit. Hann er líka
hluti af borgarmenningu þjóð-
arinnar og hefur unnið sér
þann þegnrétt sjálfur. Hundur-
inn er og verbur borgarbarn og
á hvergi betur heima en vib ar-
inyl í fabmi Reykvíkinga.