Tíminn - 21.02.1995, Side 5

Þriðjudagur 21. febrúar 1995

5
Cuöbjörn Jónsson:
Lánskjaravísitalan
Að undanförnu hefur umræðan
um lánskjaravísitöluna farið vax-
andi á nýjan leik. Trúlega má
rekja þær hugrenningar til þess
að menn sjái fyrir sér vaxandi
verðbólgu í kjölfar kjarasamn-
inga, sem enn eru gerðir á stöðn-
unartímabili í atvinnulífi okkar.
Að sjálfsögðu er afar gott að einn
helsti bölvaldur eðlilegrar fjár-
mála- og atvinnuþróunar sé tek-
inn til umræðu, en samt afar
furðulegt að sú umræða skuli enn
vera af jafn mikilli vanþekkingu
og raun ber vitni. Ekki hef ég enn
fyrirhitt menntaðan mann á
sviði hagfræði, sem hefur getað
rökstutt þessa lánskjaravísitölu
okkar sem „verðtryggingu", en
það er einmitt það sem hún er
kölluð í daglegu tali. Ég hef hins
vegar orðið var við að mikið grín
er gert að heimsku okkar, að telja
að við getum rekið hér eðlilegt
fjármálaumhverfi, sem eigi sam-
skipti vib það sem menn kalla
„alvöru fjárstreymisrekstur", meb
því að hafa svona „skrímsli" í
fjármálaumhverfinu hjá okkur.
Að sjálfsögðu eru svona orð ekki
höfð í frammi við ráðamenn okk-
ar eða háttsetta menntamenn,
því allrar kurteisi er gætt í sam-
skiptum þessara abila og erlendir
aðilar blanda sér ekki í innanrík-
ismál okkar.
Raunhæf verömæta-
trygging
Gallar lánskjaravísitölunnar
eru fyrst og fremst samsetning
hennar. Tilgangur hennar er
sagður vera „verðtrygging", en
vegna samsetningar sinnar getur
hún ekki gegnt því hlutverki. í
þjóöfélagi eins og okkar, sem býr
við svona miklar sveiflur í tekjum
þjóðfélagsins, er afar mikilvægt
að hafa raunhæfa verðmæta-
tryggingu. Hún er hins vegar
byggð upp á allt öðrum forsend-
um en þeim er drífa lánskjaravísi-
töluna. Raunhæf verðmætatrygg-
ing má hvergi eiga snertiflöt við
aðrar vísitölur, er mæla innbyröis
breytingar í þjóðfélaginu. Raun-
hæf verðmætatrygging sækir vib-
miðanir sínar í vísitölur verð-
mætasköpunar, þ.e. gengiskörfu
helstu sölugjaldmibla okkar. Af
þeirri ástæbu hefur t.d. svonefnd-
ur lánakvóti okkar hjá Alþjóða
gjaldeyrissjóðnum og Alþjóða-
bankanum verið bundinn við á-
kveðnar upphæðir gengisvogar,
sem ber skammstöfunina SDR.
Það er gengiskarfa helstu sölu-
gjaldmiðla okkar, skráð hjá Seðla-
bankanum. Af hverju skyldu
þessar virtu lánastofnanir ekki
vilja nota „verðtrygginguna"
VETTVANGUR
okkar, lánskjaravísitöluna, til
tryggingar á verðgildi lánsfjár
síns, ef þessi vísitala er jafn góð
verðtrygging og hún er sögð
vera? Ætli þab geti verið ab þeir
finni ekki í lánskjaravísitölunni
hinn varanlega grunn verbmæta-
tryggingar? Ætli ástæðan sé sú að
þessar stofnanir vilji ekki láta
orða sig við svona óraunhæfa
„verbtryggingu"? Er kannski í því
það sem að framan er sagt, ab er-
lendir aðilar blanda sér ekki í vit-
leysurnar sem við gerum hér inn-
anlands.
magn í umferð, óháð þenslu í
þjónustugreinum, umfram
burðargetu tekjuöflunargrein-
anna, útlánum lánastofnana til
einstaklinga og fyrirtækja sem
ekki höfðu tekjumöguleika til
þess að endurgreiða lánin, og
röngum ákvörðunum Alþingis
og ríkisstjórna í ráðstöfun fjár-
muna ríkissjóðs. Þetta var aðal-
verkefni lánskjaravísitölunnar
og til þess að hylma yfir þessar
vitleysur var hún stofnuð. Ef
menn rifja upp tímana áður en
lánskjaravísitalan kom til,
munu þeir verða varir við að oft
var nokkur hiti í umræðum á
Alþingi, þegar flutt voru frum-
vörp um að auka peningamagn
Lánskjaravísitalan
sem verbbólguhemill
Af algjörri vanþekkingu á
raunverulegri virkni lánskjara-
vísitölunnar, hafa margir talað
digurbarkalega um ab hún hafi
átt stærstan hlut í að kveða nið-
ur verðbólguna. Engum hefur
hins vegar tekist ab sýna fram á
það með neinum rökum. Hvers
vegna skyldi það vera? Það er
einfaldlega vegna þess að láns-
kjaravísitalan hefur aldrei verið
verðtrygging, heldur hefur hún
verið trygging fyrir því að alltaf
væri nokkurn veginn nægt fjár-
í umferð. Þrátt fyrir margfalt
meiri verðbólgusveiflur á und-
angengnum 15 árum, en á
næstu 15 árum þar á undan,
hefur Alþingi aldrei þurft aö
fjalla um magn fjármuna í um-
ferö. Það er m.a. vegna þess að
lánskjaravísitalan sá sjálfkrafa
um að fylla í hít óráðsíunnar,
óháð hinum eiginlegu verð-
myndunarþáttum þjóðfélags-
ins. Hin miklu gjaldþrot undan-
gengins áratugs eru því fyrst og
fremst aöalsmerki þeirra, sem
sömdu þessar skelfilegu for-
sendur fyrir því sem menn hafa
kallað „verðtryggingu".
Verkalýbsforysta á
villigötum
Ég harma að verkalýðsforystan
skuli vera á þeim villigötum í
þessum málum, sem fram hefur
komið í þeim tillögum sem lagðar
hafa veriö fyrir ríkisstjórnina,
vegna væntanlegra kjarasamn-
inga. Tillögur þeirra segja, á al-
þýöumáli, að þeir eru að bibja
stjórnvöld að taka strax til baka
þær kjarabætur sem þeim hugs-
anlega tekst að semja um við
vinnuveitendur. Þær á að taka
strax til baka í formi verðhækk-
ana og aukins fjármagnskostnab-
Sinfóníutónleikar
Sinfóníuhljómsveit íslands: Raubir tón-
leikar 16. febrúar. Stjórnandi Petri
Sakari. Einsöngvari: Rannveig Braga-
dóttir. Efnisskrá: verk eftir Britten, Elg-
ar og Tsjækofskí.
„Ein Volk ohne Musik" —
þjóð án tónlistar — nefndi Jó-
hannes Brahms Bretana, og
víst er um það, að bresk tónlist
hefur jafnan fylgt nokkuð
annarri línu en tónlist megin-
landsins. Hins vegar urðu
Bretlandsferðir þýskum tón-
skáldum jafnan hin mesta vít-
amínsprauta, Handel settist
þar að og var í hávegum hafð-
ur, Jósef Haydn innblést mjög
í sínum Bretlandsreisum, og
sama má segja um Mendelsso-
hn svo alkunn dæmi séu
nefnd. En Bretar áttu líka sín
tónskáld, þótt ekki fengju þau
mikinn byr utanlands, og á
tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar 16. febrúar gat að
heyra tvö gagn-ensk verk,
Fjórar sjávarmyndir úr óper-
unni Peter Grimes eftir Benj-
amin Britten (1913-1976) og
Sjávarmyndir eftir Edward Elg-
ar (1857-1934).
Sjávarmyndir Brittens eru
milliþáttatónlist úr ópemnni
Peter Grimes, sem tónskáldið
tók saman í eina heild. Heldur
TÓNLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
þótti mönnum þetta dauft
áheyrnar og að engu leyti
standast samjöfnuð við sitt-
hvað annað eftir hið ágæta
tónskáld Britten.
Ljóðaflokkur Elgars, Sjávar-
myndir, er við fimm kvæði
jafnmargra ljóðskálda sem
skrifaður er fyrir kontra-altó
og hljómsveit. Rannveig
Bragadóttir söng þetta prýði-
lega, en skorti raddstyrk á
þessu lága tónsviði til að söng-
ur hennar bærist um allan sal-
inn — þar stóðu þeir mun bet-
ur að vígi sem hlustuðu á tón-
leikana í útvarpinu. Háskóla-
bíó er sagt vera afbragðs hús
fyrir upptökur, og enda þótt
margir halli orði á bíóið sem
tónleikasal, man ég ekki betur
en Páll Sólfsson hafi sagt við
vígsluna að þetta væri besti
tónleikasalur á Norðurlönd-
um. Það er að vísu mjög vafa-
samt, en hinS vegar er erfitt að
trúa því að ekki væri auðveld-
ara og ódýrara að laga þennan
sal með aðferðum nýjustu
ar. Þetta gerist þrátt fyrir að verka-
lýðshreyfingin hafi á að skipa vel
menntuðum hagfræbingum. Ætli
það sé lítið hlustað á þá? Eða get-
ur verið ab hagnabur lífeyrissjóð-
anna af lánskjaravísitölunni villi
mönnum sýn, svo að þeir átti sig
ekki á hvorum megin vib borðið
þeir sitja þegar þeir taka svona á-
kvarðanir? Ekki veit ég það, en
ljóst er að þarna eru menn að taka
ákvaröanir um hluti, sem þeir
hafa ekki kannað til þrautar, og
verða þar með miklir örlagavaldar
í lífi mikils hluta þjóðarinnar.
Viðmibun verbmætatryggingar
má aldrei eiga snertingu við mæli-
einingar neyslu eba annarrar
eyðslu. Krafa forystumanna
verkalýðshreyfingarinnar um að
lánskjaravísitalan verði framvegis
látin fylgja framfærsluvísitölunni
er því byggð á afar örlagaríkum
misskilningi. Það eiga menn eftir
ab sjá ab fáum árum liönum, ef
þessi tillaga verður samþykkt.
Hverju á að trúa
Þegar margar skoðanir eru á
lofti, er alltaf nokkur spurning
hjá þeim, sem ekki hafa faglega
þekkingu á málunum, hverju þeir
eigi að trúa. Yfirleitt laðast menn
þá að því ab trúa því sem háttsett-
ir embættismenn eða forystu-
menn atvinnulífs og verkalýðs-
hreyfingar segja. Yfirleitt er lítið
gert með skoðanir þeirra sem ekki
flagga miklum titlum. Það er hins
vegar afar athyglisvert að líta yfir
það sem ég hef verið að fjalla um
í blaðagreinum á s.l. 12. árum, því
flest af því sem þar hefur verið
sagt, hefur komið fram. Margir
aðrir, án hárra titla, hafa einnig
ritab greinar sem féllu vel að
raunveruleikanum. Hátt settar
stofnanir í þjóöfélaginu hafa hins
vegar afar oft þurft ab breyta nið-
urstöðum sínum eftirá, eða eyöa
löngu máli í að útskýra hvers
vegna þeir sáu ekki fyrir hina ein-
földustu hluti. Allt þetta hefur
gert það að verkum að fólk veit
afar lítið hverju það á að trúa, af
öllu því flóði skobana sem fram
koma, um helstu afkomumögu-
leika okkar. Ekki er hægt að lá
fólki þetta. Þetta mun hins vegar
ekki breytast fyn en menn veröa
ábyrgari í niðurstöbum sínum og
gæta þess að þær eigi sér traustar
rætur í undirstöðum þjóðfélags
okkar. Kannski auðnast okkur ab
sveigja umfjöllun og ákvaröanir
inn á þá braut, áður en vib miss-
um tökin á atburðarásinni. Það
mun trúlega koma í Ijós á næstu
tveim til þrem árum.
Höfundur er skrifstofumabur.
hljómburðartækni en ab bíða í
10 eða 20 ár eftir nýju tónlist-
arhúsi.
Síðust og mest á efnisskrá
var 6. sinfónía Tsjækofskís í h-
moll, sem kölluð er „Pat-
hétique". Sinfónían er afar fal-
leg, en jafnframt dramatísk,
enda líta sumir á hana sem
hinstu kveðju hins hrjáða tón-
skálds til heimsins áður en
hann stytti sér aldur. Allt um
það var sinfónían afar áhrifa-
mikil í flutningi Sinfóníu-
hljómsveitarinnar undir inn-
blásinni stjórn Petris Sakari.