Tíminn - 24.03.1995, Qupperneq 4

4
Föstudagur 24. mars 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sfmi: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Ver& ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Helför banda-
manna okkar
Þaö vakti mikil mótmæli víða um heim og ólgu í Banda-
ríkjunum þegar upp komst aö flugherinn hafði látið
sprengjuregn falla yfir Kambódíu. Það var á árum Víet-
namstríðsins og voru árásirnar afsakaðar meö því aö her-
flokkar norðurhersins og Víetkong hefðu bækistöðvar
handan landamæranna og að þær þyrfti að eyðileggja.
Þetta var mikið áfall fyrir Nixonstjórnina og átti hún viö
nóg vandræöi að stríða þar fyrir utan.
Nú er svipaö atferli endurtekið og að miklu leyti fyrir
opnum tjöldum. Tyrkir senda öfluga herflokka yfir til íraks
og eru þeir studdir af árásarflugvélum til ab berja á Kúrd-
um. Fátækleg þorp eru lögð í rúst og íbúarnir hraktir á
flótta. 35 þúsund manna herliö Tyrkja sækir að Kúrdunum
og bætast þær hörmungár við sífelldar ofsóknir íraska
hersins.
Bandaríska stjórnin lítur með velþóknun á herhlaupið,
en biður tyrknesku stjórnina aö vera svo væna að skilja
eitthvað af konum og börnum eftir lifandi úr helförinni.
Evrópusambandið og Nató líta málið alvarlegri augum og
lýsa yfir áhyggjum.
Tyrkir sækja fast aö komast inn í Evrópusambandið.
Þeir eru aðilar að Nató og eru samstarfsþjóöirnar þar skuld-
bundnar að veita þeim liö, ef einhverjum stríðsherranum
austur þar þóknast aö fara með her eða sprengjuregn inn
yfir tyrkneskt land.
Það er því augljóst að aðgerðir tyrkneska hersins eru
stórhættulegar og geta leitt Natóþjóöirnar inn í hernaðar-
átök þvert gegn vilja þeirra og gagnstætt allri skynsemi.
Meö framferði sínu eru Tyrkir orðnir dragbítar á samstarfi
lýðræðisþjóða og vafasamt að þeir eigi heima í þeirra hópi.
Evrópusambandið tekur dræmt í að veita þeim aðild og
telur að hvorki efnahagur þeirra né stjórnarfar samrýmist
þeim kröfum sem gerðar eru til aðildarríkja.
En hafa verður í huga að herhlaup Tyrkja á hendur
Kúrdum er ekki alveg að ástæðulausu. Kúrdar beggja vegna
landamæranna berjast fyrir sjálfstæðu ríki og hafa stundað
skæruhernað um langt skeið og barist viö heri þeirra þjóða
sem þykjast ráða landsvæöum þeirra.
í Tyrklandi hafa hernaðaraðgerðir stabið yfir í fjölda ára
og hafa hersveitir stjórnarinnar í Ankara átt í vök að verj-
ast fyrir Kúrdum. Á hinn bóginn eru þeir kúgaöir og niður-
Iægöir, menning þeirra fótumtroðin og þeir mega ekki
einu sinni kalla sig Kúrda, hvað þá gera tilkall til þeirrar
jarðar sem þeir búa á. í öðrum löndum er unnið skipulega
að útrýmingu þeirra og berjast Kúrdarnir fyrir tilvist sinni
meö öllum tiltækum ráðum.
í raun er ólíðandi að Natóríki hafi átt í styrjöld innan
eigin landamæra um langt skeið. Litlar tilraunir hafa verið
gerðar til að friðmælast viö Kúrdana eða veita þeim neinar
tilslakanir í sjálfstæbisviðleitni þeirra. Heldur eru sendir
herflokkar á hendur þeim og reynt að kúga þá til undir-
gefni. Þetta er ekki háttur ríkisstjórna sem vilja kenna sig
við lýðræði og mannréttindi.
En þá fyrst tekur steininn úr þegar Tyrkir gera stórfellda
hernabarinnrás í annað ríki og fara þar um með báli og
drápum til aö draga mátt úr þjóð sem þeir viöurkenna ekki
að sé til.
Nató hlýtur að bregðast vib með viðeigandi hætti, því
hér er ekki lengur um innanríkismál Tyrkja ab ræða og það
er afar óviðkunnanlegt að aðildarríki skuli fara með ófriði
á hendur minnihlutahópi í írak með þegjandi samþykki
Saddams Hussein, sem líka er í útrýmingarherferð gegn
Kúrdum.
Stundum er gumað af því að íslendingar eigi að láta
rödd sína heyrast á alþjóðavettvangi, því þá sé hlustað.
Hvað á ab þegja lengi yfir framferöi bandalagsþjóðar okk-
ar í austanverðu Tyrklandi og írak?
Kjósendalausir í kulda og trekki
Stjórnarliöar hamast nú hver
sem betur getur vib aö draga
upp sem fegursta mynd af viö-
skilnaöi sínum í íslensku efna-
hagslífi. Sjálfstæöismenn setjast
spekingslegir á persnesk teppi
uppi í Valhöll og segjast ekki
einu sinni nenna aö vera aö
gefa út nein kosningaloforö, því
ástandið í þjóöfélaginu sé svo
gott. Kratar reyna síðan aö yfir-
bjóöa meö því aö segjast ætla að
gera gott ástand enn betra og
lækka einhverjar matarkörfur
um 40% með því aö ganga inn í
Evrópubandalagið. Raunar eru
kratar komnir á hálfgeröan
flótta með þessa innkaupakörfu
sína og almennt viröast menn
nú telja vænlegast fyrir þá aö
verjast meö því að segja að þaö
sé innkaupakarfan sjálf sem
muni lækka um 40% viö inn-
göngu í ESB, því enginn tekur
lengur mark á því aö maturinn í
henni muni lækka þetta mikið.
Brestur á með
góöæri
En góöæriö sem skyndilega er
brostið á eftir ab kosningabarátt-
an byrjaði er ekki bara vegsamaö
í Alþýðublabinu. Morgunblaöiö
lætur ekki sitt eftir liggja í þeim
efnum og nýlega var t.d. í Mogg-
anum grein eftir formann ungra
sjálfstæðismanna, Guölaug Þór
Þóröarson. Hann er aö hafa
áhyggjur af framtíöinni en eins
og Moggans er von og vísa þá
hefur blaöið trú á sínum mönn-
um ekki síður en þeir hjá Al-
þýöublaöinu. í kynningu Morg-
unblabsins á því sem formaður
ungra sjálfstæbismanna hefur aö
segja getur að líta eftirfarandi:
„Ríkissjóöshallinn bitnar á ungu
kynslóðinni," segir Guölaugur
Þór Þóröarson, sem borgar skuld-
ir samfélagsins."
IKUIUUXDUU OAUI.Ii
LEIÐARYÍSIR
í ÁSTAMÁLUM
i.
KAULMENN
Miklir menn erum viö nú
Hrólfur minn, og Garra sýnist
Mogginn hafa jafnvel meiri trú
á sínum ungu mönnum en Al-
þýöublaöiö á sínum og njóta
kratarnir þó mikils álits þar á
GARRI
bæ/Guðlaugur er bara sagöur sá
„sem borgar skuldir samfélags-
ins" og ekkert minna. Talsverð-
ur fengur er í því að hafa slíka
menn á sínum snærum og verst
að ríkisstjórnin hafi ekki notaö
hann fyrr í aö lækka ríkissjóös-
hallann sem vaxiö hefur nánast
stjórnlaust á kjörtímabilinu.
En auðvitað borgar Guölaug-
ur ekki skuldir samfélagsins
frekar en aö krataforingjar
lækka verðið á landbúnaöaraf-
urðum. Það er ekkert aö marka
þaö sem sagt er í Mogganum og
Alþýðublaðinu þegar ríkis-
stjórnin er annars vegar. í dag
segja þessi blöö eitt og á .morg-
un eitthvað annaö, bara er það
þjónar pólitískum tilgangi.
Gömul sannindi
endurvakin
En nú hafa þau gömlu sann-
indi komið í ljós að vingulshátt-
ur af þessu tagi er ekki líklegur
til aö vinna ástir konu og þá
væntanlega ekki heldur til aö
vinna ástir kjósenda sem stjórn-
arflokkarnir eins og fleiri eru
svo ákafir í aö ná um þessar
mundir. í spánýrri endurútgáfu
Bókavörðunnar á „Leiöarvísi í
ástarmálum" sem fyrst kom út
áriö 1922 og er eftir mann sem
kallar sig Ingimund gamla er
einmitt að finna þessi gömlu
sannindi. Þar segir m.a. um þaö
sem menn þurfa að hafa til aö
vinna ástir konu: „Þú þarft
einnig aö hafa ákveönar skoð-
anir og eiga andleg áhugamál.
Þér er eigi nóg aö nota skobanir
Morgunblaösins og Alþýðu-
blaösins - sem breytast stundum
daglega -, heldur verður þú af
eigin dómgreind að gera mun á
réttu og röngu. Þú verður aö
temja þér rökrétta hugsun, því
að djarfur hugsunarháttur er
mikils virði í augum kvenfólks."
(bls. 14)
Hvort heldur sem þaö er raun-
veruleikaafneitun Sjálfstæðis-
flokksins hvaö varöar ástand
efnahags og þjóðfélags eöa bara
flótti krata meö innkaupakörf-
una sína og túlkaðar eru í
Mogga og Alþýöublaðinu, þá
virðist ljóst aö slíkt mun ekki
flokkast sem „rökrétt hugsun og
djarfur hugsunarháttur sem er
mikils viröi í augum kvenna og
kjósenda"! Vonandi gengur það
því eftir aö núverandi stjórnar-
flokkar eigi eftir aö kúra kven-
manns- og kjósendalausir vo-
landi í kulda og trekki pólitísks
áhrifaleysis eftir kosingarnar í
vor.
Garri
Ab vera veðurtepptur
Það hefur blásiö harkalega und-
anfarið úr noröri, þótt nú sé
komin önnur átt. Þannig getur
veöurfariö oröið að enginn
kemst leiðar sinnar og ekki sjást
handaskil og hin miklu snjó-
moksturstæki Vegageröarinnar
eru óvirk. Svo var um síðustu
helgi á Austurlandi. Norban átt-
in þrengdi sér ofan í firðina og
ekki sáust handaskil. Þá er eins
gott fyrir feröalanginn að bíða
veðriö af sér. Ég var.einn af þeim
sem gerði það og beið af mér
veöriö í tvo daga.
Hús meb sögu
Þetta var á Reyðarfirði, en
þegar ég kem þangað kem ég
gjarnan viö á gömlu hóteli sem
er þar í bæ og Kaupfélag Héraðs-
búa rak á sínum tíma. Þarna
hafa margir gengiö um garða.
Húsið á sér merka sögu frá fyrri
hluta aldarinnar, stóö úti í
Breiðuvík fyrir utan Eskifjörð á
sínum tíma og var tekið af
grunninum og dregið sjóleiðina
inn til Reyöarfjarbar. Þegar
verslun Kaupfélags Héraðsbúa
fluttist til Reyðarfjaröar áriö
1919 var hún í þessu húsi til árs-
ins 1938. Síðan var rekin þarna
griöasala og er svo enn í dag.
Framtak í ferba-
þjónustu
Nú hafa oröiö eigendaskipti á
þessu húsi og þar er rekið far-
fuglaheimili í dag. Bjartsýn
kona úr höfuðborginni réöist í
þann rekstur og keypti húsiö.
Hún vinnur höröum höndum
að því að gefa því sitt persónu-
lega svipmót. Konan tilheyrir
því bjartsýnisfólki sem tekur
áhættu og ræðst í aö kaupa og
reka fyrirtæki. Sem betur fer er
siíkur hugur í mörgum og miklu
máli skiptir aö hann sé ekki bar-
inn niður af samfélaginu.
Þaö er skemmst frá því aö
segja aö gamla hótelið hefur
tekiö miklum stakkaskiptum.
Það skal þó tekið fram aö aö-
koman þarna hefur ávallt veriö
notaleg. Hins vegar hentar hið
Á víbavangi
gamla umhverfi vel veitinga-
rekstri og gistiþjónustu, ekki síst
hús sem eru með mikla sögu.
Snjór og bók-
menntir
Ég var veöurtepptur á Reyöar-
firöi í tvo daga og haföi aðsetur
þarna. Einn feröamaöur var
þarna í sömu sporum og ég. Þab
var þýskur maöur sem haföi far-
iö vetrarferð til íslands til þess
aö sjá snjóinn. Þaö fékk hann
svo sannarlega. Hann braust út í
bylinn til þess aö moka frá dyr-
um og kom inn ljómandi á svip-
inn yfir þessari lífsreynslu. Þetta
var ungur maöur frá Hamborg
sem hafði greinilega drepandi
áhuga á íslandi, og haföi ekki
síst fengið þann áhuga gegnum
íslenskar bókmenntir. Sjálfstætt
fólk var hans uppáhaldsbók, og
einnig hafði hann lesið íslands-
klukkuna og fleiri bækur eftir
Laxness. Tímanum þegar hann
var ekki aö moka snjó eyddi
hann í aö lesa Njálu, aö vísu var
hún á ensku.
Menningin vekur
áhuga
Þegar ég sá manninn aö lestri
fór ég aö hugleiöa hversu mikla
þýðingu bókmenntirnar hafa
fyrir hverja þjóö. í fyrsta lagi
efla bókmenntirnar sjálfstraust
og sjálfsmynd þjóðanna. í ööru
lagi eru bókmenntir og sérstæb
menning eitt af því sem vekur
áhuga fyrir þeirri þjóð sem býr á
íslandi og því mannlífi sem hér
er lifaö. Innfluttir alþjóölegir
straumar gera það ekki. Menn-
ingararfurinn er drýgstur til þess
aö vekja áhuga fyrir landi og
þjóö, ásamt hinni misviðra-
sömu og stórbrotnu náttúru.
Þetta veröur að fara saman.
Þjóbverjar eru aö vísu miklir
áhugamenn margir um íslenska
sögu og bókmenntir. Ég minnist
þess að einn af kollegum mín-
um á þingi, Guörún Helgadótt-
ir, las nýlega úr verkum sínum í
Míinchen ásamt Einari Má Guð-
mundssyni. Guðrún sagöi mér
þegar hún kom heim aö hinn
mikli fjöldi sem kom til aö
hlýöa á þau hafi komið henni
verulega á óvart. Þjóðverjinn
sem var veðurtepptur með mér
á Reyðarfirði er lifandi dæmi
um þann áhuga sem góöar bók-
menntir geta vakib fyrir landi
og þjóö þess sem bókina skrifar.
Jón Kr.