Tíminn - 24.03.1995, Qupperneq 5

Föstudagur 24. mars 1995

5
Þórir Karl Jónasson:
Kennaraverkfalliö
Nú, þegar þessar línur eru skrif-
aðar, er komið á fimmtu viku
síðan kennaraverkfallið hófst,
og virðist engin lausn vera í
sjónmáli. Áhrif þessa verkfalls
eru farin að hafa mjög alvarleg-
ar afleiðingar.
Fyrir okkur, sem erum í iðn-
námi, má með sanni segja að í
sumum iðngreinum er önnin
orðin ónýt, og liggja þar nokkr-
ar ástæður að baki. Margar iðn-
greinar eru þannig uppbyggðar
að nemar geta ekki stundað
heimalærdóm, vegna verklega
þáttarins í náminu, margir iðn-
nemar eru t.d. búnir með allar
bóklegu greinarnar. í því fagi,
sem undirritaður er að læra
(bókband), byggist námið upp á
svokölluðum þemaverkefnum,
sem unnin eru í hópum og er
unnið að öllu leyti í skólunum.
Nemi í bókiðngreinum við Iðn-
skólann í Reykjavík verður að
útvega sér samning eftir að
annarri önn lýkur, annars er
hann eða hún stopp í viðkom-
andi námi og eru sumar
kennslugreinarnar aðeins
kenndar á vorönn og haustönn.
Það segir sig náttúrlega sjálft að
ef ekki verður gripið til aðgerða
að verkfalli loknu, mun námi
margra seinka um eitt ár og
mun jafnvel stór hluti þeirra
flosna upp frá námi. Jafnvel þó
svo ab verkfallið leystist á morg-
un, þá er skaðinn orðinn þab
mikill að hann verður ekki
bættur upp á þessari önn. Nemi,
sem fer út á vinnumarkabinn og
hefur misst fjórar, fimm eða sex
vikur úr námi á önn, stenst ekki
þær kröfur sem eru gerðar til
hans á vinnumarkaðnum.
Það verður hugsanlega kennt
í páskafríinu til þess að bæta úr
þeim skaða sem orðinn er,
þ.e.a.s. ef verkfallið verður leyst
VETTVANCUR
„Lánasjóðsþátturinn er
orðinn það alvarlegur að
ríkisstjómin verður að
grípa til aðgerða strax.
Það er alvarlegur hlutur
efstór hluti námsmanna
getur ekki brauðfœtt sig
eða böm sín, því eins og
allir vita eiga margir
námsmenn fjölskyldu að
sjá fyrir."
fyrir þann tíma. Nánast útilok-
að er að lengja námið eitthvað
fram á vorið, vegna þess að
margir námsmenn treysta á
sumarvinnu til þess að fram-
fleyta sér og enn aörir eru nú
þegar búnir að lofa sér í vinnu.
Þessi þáttur vandamálsins er
orbinn risavaxinn og eru engar
„patentlausnir" í augsýn.
Lá n asj óðs þáttu ri n n
Margir námsmenn eru í þeirri
aðstöðu að eina framfærsla
þeirra eru námslán frá Lána-
sjóði íslenskra námsmanna
(LÍN), og þar er annað risavaxið
vandamál á ferðinni. Eftir að
lögum LÍN var breytt verður
námsmaður að sýna árangur
eftir hverja önn til þess að vera
lánshæfur. Eru námslán nú
greidd eftirá, þ.e.a.s. lánin koma
ekki fyrr en önninni er lokið,
sem gerir það að verkum að
margir námsmenn verða að fá
bankalán til þess að framfleyta
sér yfir þetta tímabil. Áhrif verk-
fallsins eru farin ab segja til sín í
þessum málaflokki, nokkur úti-
bú bankanna em farin ab loka á
framfærslulán til námsmanna
og er það mjög alvarlegt mál.
Bankarnir vilja að vísu ekki við-
urkenna þetta opinberlega, en
engu að síður er þetta stað-
reynd. Hvað er til ráða fyrir
námsmenn sem eru í þessari að-
stöðu? Geta þeir leitab til félags-
málastofnana í viðkomandi
sveitarfélögum? Svarið vib
þessu er því miður nei. Félags-
málastofnanir benda á banka-
stofnanir og Lánasjóðinn; með
öðrum orðum, það vísar hver á
annan.
Síöan verkfallib hófst hafa
stjórnvöld ekki gefið neitt út
um það hvab á gera í þessu máli
og vísar hver á annan, mennta-
málaráðuneytið vísar á fjár-
málaráðuneytið og fjármála-
ráöuneytiö vísar á stjórn LÍN og
LÍN vísar á ríkisvaldið. Þab firra
sig allir ábyrgð. Ríkisstjórnin
hlýtur ab bera höfuðábyrgð í
þessu máli, vegna þess að full-
trúar hennar sitja í stjórn LÍN.
Námsmenn gera þá kröfu til rík-
isstjórnarinnar, sem ber hina
pólitísku ábyrgö á LÍN, að ganga
í þetta mál og gefa út yfirlýs-
ingu um alvöru lausn á þessum
mikla vanda, sem námsmenn
standa frammi fyrir.
Það væri gaman, svona til til-
breytingar, að háttvirtur
menntamálaráðherra léti nú
hafa eitthvað eftir sér í þessu
máli, en eins og alþjóð veit þá
hefur hann varla sést opinber-
lega síðan verkfallið hófst.
Lánasjóðsþátturinn er oröinn
það alvarlegur ab ríkisstjórnin
verður að grípa til aðgerða strax.
Það er alvarlegur hlutur ef stór
hluti námsmanna getur ekki
brauðfætt sig eða börn sín, því
eins og allir vita eiga margir
námsmenn fjölskyldu að sjá fyr-
ir.
Lausn málsins
Eins og fram kom hér að ofan,
eru vandamál verkfallsins farin
að hafa ófyrirsjáanlegar afleið-
ingar. Vil ég hvetja alla þá, sem
koma að þessu máli, að finna
lausn á því sem fyrst, til þess ab
vandamálin aukist ekki frá því
sem orðið er. Ég vil hvetja ríkis-
stjórnina til þess ab gefa út yfir-
lýsingu um þátt Lánasjóðsins,
því fleiri þúsund námsmenn
em í óvissu um afkomu sína í
því ástandi sem nú er.
Þegar verkfallinu lýkur, ger-
um við námsmenn þá kröfu að
tekið verði tillit til krafna okkar
við lausn þeirra vandamála,
sem verða ab loknu verkfalli.
Verkfallið og eftirmálar þess
verba að leysast með samstilltu
átaki nemenda, kennara og
menntamálayfirvalda.
Höfundur er formabur Skólafélags Ibn-
skólans í Reykjavík og varaformabur Ibn-
nemasambands islands.
Innrásir í Bónus
Engum, sem af eigin raun þekkir
til kjara okkar láglaunafólks,
blandast hugur um það ab Bón-
usverslanirnar eru ein helsta
kjarabót okkar á síðari ámm.
M.a. má sjá þetta á því, að fólk
leggur á sig feröalög svo tugum
og jafnvel hundruðum kílómetra
skiptir, eingöngu til að versla í
Bónus.
Sjálfur er ég í hópi þeirra, sem
ekki láta viku líða án þess ab gera
Bónusinnkaup. Nú er það svo, að
í leibinni sinni ég gjarnan ýms-
um erindum vítt og breitt um
borgina og næsta nágrenni. Því
er harla misjafnt í hvaða Bónus-
verslun ég á viðskipti hverju
sinni. Þarafleiðandi tel ég mig
hafa nokkub góða yfirsýn yfir
þab, hverskonar fólk verslar
þarna.
Einn er sá hópur manna sem
ég hef aldrei séö í Bónus, en þab
eru stjórnmálamenn. Ég hef ekki
einu sinni rekist á svo mikið sem
eina nefndarfulltrúaörðu úr
stjórnkerfi borgarinnar, hvab þá
heldur þingmann, að ekki sé nú
talað um pólitísk flikki á borð við
ráðherra eða flokksformenn.
Kjör þessa fólks virðast ekki vera
meb þeim hætti, að það þurfi að
spara í matarinnkaupum. Er þab
vel, þótt betra væri að svo væri
um alla.
En vér lifum breytta tíma. Um
daginn sá ég í sjónvarpinu hvar
formaður Alþýbuflokksins var
mættur á tveimur jafnfljótum í
Bónus. Ab vísu var hann ekki ab
kaupa í matinn, enda á hann
sem kunnugt er þvílíka rábdeild-
arkonu ab slíkt mun vart i hans
verkahring. Erindi hans var að
telja fólkl trú um, að ef hann
fengi að bmssa okkur í náðar-
faðm þeirra í Brussel, þá mundi
matvöruverð lækka um 40%. Og
það samdægurs!
Vitanlega trúir þessu ekki
nokkur maður, nema ef vera
skyldi Þorvaldur tölugrúskari
Gylfason. En jafnvel þó satt væri,
þá skipti þaö okkur láglaunafólk
harla litlu máli, því mestallt fé
okkar fer í húsnæbisstreð en ekki
matarinnkaup. En sannleikurinn
er nú ekki alltaf í hávegum hafð-
ur svona rétt fyrir kosningar.
Nema hvab. Daginn eftir þessa
leiksýningu Jóns Baldvins sýndi
sjónvarpib riddaralið Framsókn-
SPJALL
PjETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
arflokksins ríða fylktu liði að
Bónusverslun. Fór þar fremstur í
flokki Halldór Ásgrímsson, for-
maður flokksins, og bar sig
mannalega, svo sem riddara
sæmir. Ekki virtist hann hafa
neinn boðskap að flytja lýönum.
Þvert á móti var hann hálfvand-
ræöalegur í stuttu spjalli vib
fréttamann (enda þá stiginn af
baki), eins og honum hefði verið
att út í þetta lýöskrum gegn betri
vitund. Það hlýtur ab teljast
honum til tekna.
Einn á fæti og annar á hrossi.
Nú bíö ég þess spenntur að Dav-
íb Oddsson kasti sér í fallhlíf nið-
ur í einhverja Bónusbúðina.
Heilög Jóhanna hlýtur þá að
gera strandhögg á Bónus í
Sundahöfn, þótt auðvitað ætti
hún, sögulegs samhengis vegna,
að ríða þar í hlað á glæstum fáki.
Því næst má vænta þess að Ólaf-
ur Ragnar birtist á staðnum,
væntanlega trimmandi, enda er
þab vesalingakák mjög vinsælt í
heimabæ hans, Seltjarnarnesi.
Kristín Ástgeirsdóttir rekur svo
sennilega lestina í þessu allsherj-
aráhlaupi á blásaklaust láglauna-
fólk, sem þráir það eitt að fá að
gera innkaup sín í friði fyrir
„frelsumm lýösins". Ætli hún
komi ekki á reiðhjóli. Best gæti
ég trúað því, enda lýsti hún því
nýlega yfir opinberlega, að
vegna ástar sinnar á náttúmnni
ferðaðist hún um á slíku farar-
tæki, svo eigi hlytist mengun af
hennar ferðum.
Bónusbröltib, sem hér hefur
verið gert ab umtalsefni, flokkast
ekki undir pólitík heldur lýö-
skmm. Sama gildir um fletti-
spjöld með ásjónum frambjóð-
enda, en þeim hefur nú verib
dreift út um allar jarbir. Ég hygg
að ýmsum þeim stjórnmála-
mönnum, sem þátt taka í þess-
um leik, sé þab í raun þvert um
geð.
Sennilega eru þeir að láta ab
vilja þess óþurftarpakks, sem
undanfarin ár hefur klístrab sér
utan í flokkana og kallást í dag-
legu tali „lobbíistar". Sem kjós-
anda er mér það gjörsamlega
óviðkomandi hvernig hausar
frambjóðenda líta út eða hversu
bringubreiðir þeir eru. Ég vil
hins vegar gjarnan vita hvort
eitthvert gagn er að því, sem er
inni í kollinum á þeim, og eins
hitt hvort hjarta þeirra slær í takt
við hugsjónir mínar ebur ei. ■
FOSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
FEÐGAR Á FERÐ
Kanadískir feðgar hafa boðað
komu sína til landsins og viðskipta-
lífið er í uppnámi. Irving fjölskyldan
vill hasla sér völl á markaðnum og
selja innfæddum oliu. Með því er
einokun olíufélaganna rofin og ein-
angrun landsins um leið. Irving
feðgar marka tímamót í viðskiptum
og verða einn helsti örlagavaldur
landsins síðan danska einokunin
leið undir lok. íslendingar eru loks-
ins orönir hluti af heimsversluninni.
Landsmenn hafa löngum talið
risjótt veðurfar norðurhjarans vera
sína helstu landamæragæslu. Fólki
frá suðlægum slóðum hrjósi hugur
viö að nema hér land og hugsi sig
jafnvel um tvisvar áður en það
tjaldar til einnar nætur. Nú er sú
vörn fyrir bí. Irving feðgar eru vanir
að versla í harðbalasveitum Kanada
og kippa sér því ekki upp við norö-
angarrann.
Fyrstu viðbrögð íslendinga voru
skynsamleg: Að bjóöa feögana vel-
komna og opna landið fyrir um-
heiminum. Fyrstu viðbrögð fs-
lensku olíufurstanna voru líka skyn-
samleg: Olíufélagið gekk í eina
sæng meö OLÍS og gróf sig dýpra
ofan í skotgrafirnar. Frekari hag-
ræðing fylgir í kjölfariö og þannig
hafa feðgarnir varanleg áhrif hér á
landi. Áhrif til góðs.
Örlögin hafa valiö íslensku olíu-
félögin til að verða fyrstu fórnar-
lömb erlendu samkeppninnar í
þessari lotu. Olíufélögin hafa ára-
tugum saman haft steinbítstak á
markaðnum og aðrir hafa ekki náð
að fóta sig í olíusölu. Leikur kattar-
ins að músinni hefur snúist við og
nú eru íslensku olfufurstarnir í hlut-
verki músarinnar en kötturinn
kemur aö utan.
Við fyrstu sýn virðist samkeppnin
harla ójöfn. Irving feðgar eiga ekki
bara stöðvarnar þar sem hráolían
er hreinsuö heldur líka skipin sem
flytja hana til íslands. Og fleira.
Þannig geta þeir slegið af öllum
kostnaðarliðum og lækkað verðið
til viðskiptavinarins. Við þessum
veruleika verða íslensku olfufélögin
að bregðast eða liggja dauð ella.
Fyrir margt löngu var bannað að
flytja inn sælgæti og sætabrauð.
Síðan var banninu aflétt og íslensk-
ir framleiðendur stóðu frammi fyrir
óheftum innflutningi. í dag eru
myndarlegar verksmiðjur víða um
land og framleiða boðlega vöru
fyrir bæði innlendan og erlendan
markað. Það er vel hægt að stand-
ast alþjóða samkeppni, en það ger-
ist ekki þrautalaust og kostar blóð
og svita og tár. Olíufélögin hafa
stigið fyrsta skrefið og stórfyrirtækj-
um í fleiri greinum er óhætt að
hugsa sér til hreyfings. Röðin kem-
ur brátt aö þeim.
Næstum daglega gefst fólk upp
vib sjálfstæðan atvinnurekstur sinn
og lokar dyrum smáfyrirtækja f
hinsta sinn. Oft fylgja bæði gjald-
þrot og mtssir eigna. Niðurlæging
og brostnar vonir. Yfirvöld og önn-
ur máttarvöld hafa aldrei hjálpað
íslenskum smárekstri og honum
standa engir bjargráðasjóðir til
boða. Menn spjara sig sjálfir eða
iiggja dauðir ella.
Olíufélögin og önnur stórfyrir-
tæki verða aö hafa þetta í huga.
Þau eiga ekkert inni hjá íslensku
þjóðinni og allra sfst gömlu einok-
unarfélögin. Nútíma þjóöfélagið
lætur jafnt yfir stórfyrirtækin og
smáreksturinn ganga þegar í harð-
bakkann slær.