Tíminn - 20.06.1995, Qupperneq 5

Þri&judagur 20. júnf 1995
®ll*ISww
5
Eftir nœstum 35 ára
stríö í Angólu veröur
þar ekki þverfótaö
fyrir jarösprengjum,
sem stríösaöilar lögöu
hver fyrir annan. Þcer
eru taldar vera álíka
margar og lands-
menn
Fri&ur hefur nú komist á í
Angólu eftir ófrið sem
staöiö hefur næstum sam-
fellt í næstum hálfan fjórba
áratug. í nóvember s.l. komust
stríðsabilar, angólski stjórnar-
flokkurinn MPLA og stjórnar-
andstöðuflokkurinn UNITA,
að samkomulagi um skiptingu
valda. Fær UNITA samkvæmt
því fjóra rábherrastóla og þrjár
fylkisstjórastöður.
Herir beggja skulu afvopnast
að miklu leyti og sameinast í
einn her. Á því ab vera lokið í
janúar 1997. Sameinuðu þjóð-
irnar áttu einhvern hlut að því
að friður komst á og er ætiast til
að á næstunni verði þarlendis
um 7500 bláhjálmungar til að
tryggja friðinn.
Friöarfaðmlag
Samkomulag þetta var gert í
Lusaka, höfuðborg grannlands-
ins Sambíu. í maí s.l. hittust í
sömu borg þeir José Eduardo dos
Santos, Angóluforseti, og Jonas
Savimbi, leiðtogi UNITA, og
föðmuöust hjartanlega friðnum
til staðfestingar.
í Angólu skipta menn ófribn-
um í þrjú stríð, sem ráku hvert
annab með nokkurra vikna milli-
bilum. Fyrst var það stríð an-
gólskra sjálfstæbishreyfinga gegn
Portúgölum, sem hófst 1961.
Annað stríbið í röðinni hófst
skömmu eftir að Angóla varð
sjálfstætt ríki 1975 og var það á
milli sjálfstæðishreyfinganna,
einkum MPLA og UNITA. Það
var þegar frá byrjun jafnframt
liður í kalda stríðinu, því ab Sov-
étríkin, Kúba og fleiri kommún-
ísk ríki studdu MPLA og Banda-
ríkin, Suður-Afríka og fleiri
hjálpuðu upp á UNITA. Að kalda
stríðinu loknu tókst ab binda
enda á þann þátt Angólustríðs.
Þriðja stríðið hófst eftir að UN-
ITA hafði farib halloka í kosning-
um, sem fóru fram undir alþjóS-
Stjórnarhermenn íóvinaleit: bestu vinir er stund varö milli stríba.
Friður í Angólu
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
legu eftirliti í september 1992.
Jonas Savimbi lýsti þær kosning-
ar svindl og hóf stríð á ný. Þetta
stríð stób sem sé skemur en hin
tvö, en varð á hinn bóginn
grimmast þeirra allra.
Eftir þessa löngu skálmöld er
Angóla, sem er eitt þeirra Afríku-
ríkja sem best búa með náttúru-
auðlindir, í rúst. Hundmö þús-
unda fólks hafa verið drepin í
ófriðnum, enginn veit nákvæm-
lega hve margir. Milljónir
manna hafa hrakist frá heimilum
sínum. Vegir og brýr eru eyði-
lögð, borgir í rústum. Eina nú-
verandi framleiðsluvara lands-
ins, sem gefur af sér harðan
gjaldeyri svo um munar, er olía,
og hún olli kannski mestu um ab
MPLA tapabi ekki fyrir UNITA.
Olíusvæbin voru frá 1975 á valdi
MPLA. Bandarísk olíufélög dæla
olíunni upp. Bandaríkjamenn
voru sem sé báðum megin víglín-
unnar í þessum þætti stríbsins;
aðilar á vegum stjórnar þeirra
studdu UNITA og olíufélög þeirra
héldu MPLA í gangi með því að
vinna fyrir hana olíu og koma ol-
íunni á markab.
Ófært á akrana
Hungur af völdum stríðsins
hefur valdið miklum mannfelli,
og þótt nú eigi svo að heita að
friður ríki, getur orðiö bið á því
að hungrinu verði bægt frá. Ak-
uryrkja lagðist niður á stómm
svæðum af völdum hernaðarins.
Þótt nú sé ekki lengur barist, er
það víba svo að fólk þorir ekki út
á akrana til ab koma þeim í gagn-
ið á ný.
Það stafar af hræðslu við jarð-
sprengjur. Svo er aö heyra að
stríðsaðilar hafi verið óhemju vel
birgir af þeim, ekki síður en þeir
sem börðust og berjast í Kamb-
ódíu og Afganistan. í Angólu er
sagt að jarðsprengjur séu þar á
svo að segja hverju strái, og þær
Savimbi, foringi UNITA: fcer hlutdeild í völdum.
Frá stríbinu. Eftir þaö er landiö í rúst.
halda áfram að drepa og limlesta
fólk, hvað sem stríðslokum líður.
Dreng í hópi 35 munaðar-
lausra barna á barnahæli í Kuito,
borg í miðhluta landsins, sem
vestrænir fréttamenn heimsóttu,
vantar annan fótinn. Foreldrar
hans fómst fyrir um ári, er hús
þeirra þar í borg var sprengt í
rúst, og hann og yngri systkini
hans tvö földu sig í rústunum,
enda skutu hermennirnir oft á
allt sem hreyföist. Um síðir
læddist drengurinn út í garð við
húsib, til að grafa upp maníok-
rætur, því að „við vomm svo
svöng". Þá reif jarðsprengja und-
an honum annan fótinn. Slík
dæmi em óteljandi.
Sprengjur á láði
og í legi
I Kuito em Bretar nokkrir frá
stofnun að nafni Halo-Tmst, sem
helgar sig því hlutverki að gera
jarðsprengjur óvirkar. Einn
þeirra, Paul Heslop nefndur,
sagði fréttamönnum frá þýska
tímaritinu Der Speigel að þar í
borg yrði ekki þverfótað fyrir
jarösprengjum. „Meira að segja
fljótin Kuito og Kangoti em full
af kínverskum plastsprengjum,
sem gera ab verkum ab þar er lífs-
hættulegt að fiska, synda, sækja
vatn." Bretarnir frá Halo-Tmst og
Angólumenn þeir, sem meö
þeim vinna, segjast þegar hafa
fundið á lábi og í legi í Kuito og
nágrenni og gert óvirkar um
1200 jarðsprengjur af 37 geröum,
auk hundraða af handsprengjum
og sprengikúlum.
Heslop telur, að með sama
mannskap muni taka 80 ár að
losa Kuito við jarðsprengjuhætt-
una. „í allt em líklega á angólskri
jörð um ellefu milljónir jarð-
sprengna, um það bil ein á hvern
landsmann."
í Kuito hafði UNITA fylgi mik-
ils meirihluta borgarbúa og þar
var barist um hvert hús í síðasta
þætti ófriðarins. Borgarbúar segja
að þegar hlé varð á bardögum
hafi MPLA- menn og UNITA-lið-
ar virst vera bestu vinir, leikið
knattspyrnu saman og skipst á
sígarettum og mat. En í borginni,
sem portúgalskar villur settu áð-
ur svip á, vom næstum öll húsin
eyðilögð ab meira eða minna
leyti. Um fjórðungur borgarbúa
— um 25.000 manns — var drep-
inn meðan barist var.
Og þeir eftirlifandi kvíða því
að friðurinn kunni að verða
skammur, eins og sýnt hefur sig
áður. Einnig 1992 hugöust Sam-
einuðu þjóðirnar tryggja frib í
landinu, en sú tilraun fór hrapal-
lega út um þúfur. ■