Tíminn - 07.07.1995, Page 8

8 ffifHWfffl Föstudagur 7. júlf 1995
Halldór Cuöbjarnason:
Nokkur orð um skuldbreyt-
ingu á lausaskuldum bænda
Að gefnu tilefni þykir mér á-
stæba til að fara nokkrum
orðum um skuldbreytingu á
lausaskuldum bænda, sem nú
er unnið að skv. reglugerb
sem landbúnaðarráðuneytið
gaf út 29. mars sl.
Forsagan
í stórum dráttum íjallar
málið um það, ab vegna erfið-
leika sem verið hafa í iand-
búnaðarmálum á undanförn-
um árum, hefur Stofnlána-
deild landbúnaðarins verið
heimilað ab veita bændum,
senr til þess eru taldir hæfir,
15 ára lán, enda verði and-
virðið notað til greiðslu lausa-
skulda þeirra, svo þeir verði
betur í stakk búnir til að lifa
af núverandi erfiðleika. í þess-
um tilgangi er Stofnlánadeild-
inni heimilað að verja 900
millj. kr.
Stofnlánadeildin hefur á-
kveðið, ab þau lán sem hún
veitir bændum skuli bera
5,8% vexti og að 20% láns-
fjárhæðarinnar skuli greidd út
í peningum, en 80% í inn-
lausnarbréfum deildarinnar til
15 ára og skuli þau skuldabréf
bera 5% fasta vexti. Lánin til
bænda verba verðtryggð eins
og innlausnarbréfin. I raun er
hér um að ræða mjög sam-
bærilegt kerfi og viðgengst í
húsnæöislánakerfinu.
Starfsreglurnar
í starfsreglum Stofnlána-
deildar um veitingu þessara
lána segir m.a.: „Skilyrði fyrir
skuldbreytingu er að lánar-
drottnar bænda taki við
greiðslum í verötryggðum
innlausnarbréfum til 15 ára
með 5% vöxtum og nemi þau
a.m.k. 80% viðkomandi
skuldar." í 2. gr. reglugerðar,
sem landbúnaðarráðuneytið
setti um þessa skuldbreytingu,
segir m.a. ab „Stofnlánadeild-
in afhendi innlausnarbréfin
gegn vebskuldabréfum þeirra
bænda sem eru lánshæfir
samkvæmt nánari reglum
hennar um þau lausaskulda-
lán, m.a. varðandi rekstrarleg-
ar forsendur lántaka, veðmat
og veðhæfni veðtrygginga og
önnur þau skilyrði fyrir láns-
hæfni". Með öðrum orðum er
hér átt við að einungis þeir
skuli njóta skuldbreytinga,
sem hafa eðlilegan rekstrar-
grundvöll í næstu framtíð, og
að lánveitendur þessara
bænda séu reiöubúnir til að
taka við innlausnarbréfum
sem greiðslu allt ab 80%
skulda.
Samþykki Lands-
banka
Á fundi bankastjórnar
Landsbanka íslands þann 16.
mars sl. var samþykkt, að
bankinn tæki þátt í þessari að-
gerð og að hann myndi kaupa
innlausnarbréfin af bændum
miðað við ávöxtunarkröfu
húsbréfa þann dag sem kaup
færu fram. Um væri að ræða
sambærileg verðbréf og Hús-
bréf og því eðlilegt að fylgja
sömu reglum um kaup þeirra.
Undanfarið hefur gengi Hús-
bréfa miðast vib ávöxtunar-
kröfu í kringum 5,9% vexti.
Þar sem bréfin bera aðeins 5%
vexti, kemur mismunurinn
fram í afföllum sem vaxta-
muninum nemur. Miðað við
þessa ávöxtunarkröfu yrðu af-
föllin um 6%, eða með öbrum
orðum að fyrir 1 millj. kr. til
15 ára fengjust um 940 þús.
kr. Ekkert kom fram í framan-
greindum starfsreglum eða
reglugerð sem gaf til kynna að
skilyrði þess að lánardrottnar
gœtu verið með í þessum aðgerð-
um vœri að þeir tœkju innlausn-
arbréfin á nafnverði.
Þrýstihópar
Ekki höfðu þessar ákvarðan-
ir fyrr verið teknar í bankan-
um en mótmæli upphófust,
mótmæli vegna þess ab Bún-
aðarbanki Islands hafði á-
kveðiö að taka innlausnar-
bréfin á nafnverði. Auðvitað
voru ýmsir bændur í viðskipt-
um vib Landsbanka óánægðir
með ákvörðun hans, sem
skiljanlegt er. Hver hefði ekki
orðið það? í samtölum mín-
um við útibússtjóra bankans,
sem mest viðskipti eiga við
bændur, hefur ítrekað komið
fram, að þeir bændur, sem
rætt hafa við þá, hafi fullan
skilning á þessari ákvörðun og
þeirri jafnræðisreglu sem
þarna er beitt. Hins vegar eru
abrir sem ekki hafa þennan
skilning og virðast telja
Landsbankann beita við-
skiptamenn sína óréttlæti
með slíkri ákvörðun.
Skv. frétt í Tímanum frá 11.
maí sl. er haft eftir formanni
Búnaðarsambands Suður-
lands, að þar sem Búnaðar-
bankinn hafi samþykkt að
taka innlausnarbréfin á pari,
þá hafi aðalfundur sambands-
ins sent landbúnaðarráðherra
kröfu um leiðréttingu þessara
mála og ab hann beiti sér fyrir
því að Landsbankinn geri þab
sama og Búnaðarbankinn.
Haft er eftir honum í blaöinu
að þeim bændum þyki þetta
skrýtið, þar sem báðir bank-
arnir séu í ríkiseigu! Bankan-
um sjálfum hefur borist álykt-
un frá Bændasamtökunum
þar sem stjórn þeirra lýsir
vonbrigðum með afstöbu
þeirra lánastofnana, sem ekki
hafa fallist á að kaupa inn-
lausnarbréfin á nafnverði.
Það er ekki mál Landsbank-
ans hvaba ákvarðanir stjórn
Búnaðarbankans tekur. Því
ber vissulega að fagna ab af-
komumál þeirra séu orðin svo
góð, að þeir geti veitt við-
skiptamönnum sínum fyrir-
greiðslu á slíkum vildarkjör-
um. Hins vegar vekur það ó-
neitanlega furðu, að Stofn-
lánadeildin ætlar sjálf að lána
bændum lánin með 5,8%
vöxtum, þótt hún fái sjálf
ekki slík kjör á almennum
lánamarkaði. Nýverið voru
skuldabréf deildarinnar sett í
sölu til að afla henni fjár og
eru kaupendum, sem tiíbúnir
eru tii að ávaxta fé sitt á
þennan hátt, bobnir 6% vext-
ir. Til þess að deildin fari nú
ekki illa út úr þessum vib-
skiptum, virðist ætlunin að
aðrir lánveitendur bænda taki
á sig kostnaðinn og er bænd-
um beitt fyrir vagninn með
all sérstæbum hætti.
„Málefnaleg
umræ&a"
Ekki er úr vegi að minnast
aðeins á framboðsfund fyrir
alþingiskosningarnar í vor,
fund sem haldinn var með
frambjóðendum í Suðurlands-
kjördæmi ab Hvoli þann 5.
apríl sL Þar gerði formaður
Búnaðarsambands Suburlands
þetta skuldbreytingarmál ab
umræðuefni. Áf þeirri upp-
skrift, sem ég hef í höndun-
um og einn fundarmanna tók
niður, virðist svo sem mál-
efnaleg umræða hafi ekki ver-
ið í hávegum höfð. Hann til-
tók dæmi máli sínu til
„stuðnings": „Bóndi fær
skuldbreyt'; 5 millj. kr. Búnað-
arbankinn tekur bréfin á pari,
þ.e. tekur engin afföll, en
Landsbankinn stelur 600 þús.
kr. í afföll." Ekki skil ég þessa
reikningsaðferð hans. Hann
spurði síðan frambjóðendur
um sambandið á milli meiri-
hluta í bankaráði og í ríkis-
stjórn og taldi, ab sá meiri-
hluti léti sér lítið koma við
vanda bænda! í svörum fram-
bjóbenda tveggja flokka kom
fram, að þetta væri ein sönn-
un um pólitíska stjórnun í
bankakerfinu sem þyrfti að af-
nema! Fleiri „góðar og skyn-
samar" tilvitnanir gæti ég
nefnt frá þessum sömu hátt-
virtu frambjóðendum, sem
sýna á hvaða stigi umræðan
var. Að sjálfsögðu vantaði
ekki skítkastið í Landsbank-
ann, sem kætti suma svo, ab
þeir gátu ekki stillt sig um að
klappa endrum og eins. Kom-
iö var inn á útlánatöp undan-
farinna ára hjá bankanum og
á þeim höfðu þessir ágætu
herrar skýringar á reiðum
höndum. Þau stöfuðu af vit-
lausri útlánastefnu fortíðar-
innar, sögðu þeir, fjármagni
hafi verið veitt í atvinnu-
greinar sem fóru á hausinn og
tiltóku sérstaklega fiskeldi og
loðdýrarœkt. Ekki veit ég hvort
bændur klöppuðu fyrir þess-
um skýringum, því þess er
ekki getib í uppskrift minni.