Tíminn - 11.07.1995, Qupperneq 4

4

Þri&judagur 11. júlí 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánabaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Steinsteypan í
heilbrigöisþjón-
ustunni
Ólafur Ólafsson landlæknir skrifar athyglisveröa grein í
Morgunblaðið síðastliðinn föstudag um forgangsröðun
í heilbrigðisþjónustunni í landinu. Inntak greinarinnar
er á þá leið að byggingarframkvæmdir hafi haft forgang
í heilbrigðisþjónustu hérlendis og byggt hafi verið þvert
ofan í ráðgjöf þar um. Afleiðingin sé illa nýtt sjúkrahús
og heilsugæslustöðvar og þeim fjármunum hefði verið
betur varið í önnur verkefni, svo sem að efla bráðaþjón-
ustu og stytta biðlista eftir aðgerðum.
Grein Ólafs er allrar athygli verð, ekki síst fyrir þá
stjórnmálamenn sem taka ákvarðanir um framkvæmd-
ir í heilbrigðisþjónustunni.
Mikilvægi þess að nýta fjármuni vel í heilbrigðisgeir-
anum sést á fyrirferð hans í ríkisútgjöldunum. Á árinu
1995 er áætlað að verja 46,2 milljörðum króna til heil-
brigðismála, sem er 38,7% af útgjöldum ríkissjóðs.
Við þá breytingu, sem varð á verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga árið 1989, féllu heilbrigðismálin að fullu
til ríkisins. Ríkið greiðir því kostnaðinn að fullu, en
hins vegar hafa sveitarfélögin aðild aö stjórnum heil-
brigðisstofnana. Þetta er ekki í fullu samræmi við þann
anda verkskiptalaganna á sínum tíma, að saman fari
stjórn og fjárhagsleg ábyrgð.
í þeirri grein landlæknis, sem vitnaö var til í upphafi,
eru rakin dæmi um að þrýstingur á fjárveitingavaldið
hefur orðið til þess aö hrinda af stað ýmsum fram-
kvæmdum, þvert á ráögjöf landlæknisembættisins.
Þarna eiga vafalaust hlut að máli alþingismenn, sveitar-
stjórnarmenn og forustumenn í þeim byggðarlögum
sem hlut eiga að máli.
Þaö er full þörf á því að skoða skipulag heilbrigöis-
þjónustunnar hérlendis mjög vel. Innan hennar hafa
oröið miklar breytingar og verða á næstu árum. Há-
tæknilækningar ryðja sér til rúms, og tækniframfarir og
aukin þekking hafa áhrif á skipulag hennar.
Það er til dæmis alveg ljóst að hátæknisjúkrahús rísa
ekki í hverjum landshluta. Mörg rök hníga að því að að-
eins ein heilbrigðisstofnun annist slíkar lækningar hér-
lendis. í september 1991 skilaði ráðgjafarskrifstofan
Ernst & Young skýrslu til ríkisspítalanna um þessi mál
þar sem bent var á mörg rök til þess aö sameina sjúkra-
húsin í Reykjavík. Þáverandi stjórnvöld gerðu ráðstaf-
anir í þveröfuga átt. Það er hins vegar full ástæða til að
huga að verkaskiptingu og sérhæfingu sjúkrahúsanna,
einnig þeirra sem risið hafa í landsfjóröungunum. Þessi
mál eru viðkvæm, og þau þarf að nálgast á þann hátt aö
ákveðin grunnþjónusta sé fyrir hendi í hverjum lands-
fjórðungi. Það mætti hugsa sér aö sjúkrahúsin sérhæfðu
sig síöan hvert á ákveðnu sviði, sem væri sérgrein þeirra
og ekki byggt upp annars staðar.
Allar aðgerðir í heilbrigðisþjónustunni kalla á pólit-
íska samstöðu, því málaflokkurinn er ofurviðkvæmur.
Það er afar áríðandi að fjármunir nýtist sem best í þess-
um málaflokki, því það eitt tryggir að þessi þáttur vel-
ferðarkerfisins verði áfram sambærilegur við það sem
verið hefur og tryggi sjúklingum meðferð án tillits til
efnahags þeirra.
Yrkisefni einstæðingsins
Þjóbhátíðarræða Davíðs Odds-
sonar á Austurvelli þann 17. júní
sl. virðist ætla aö verða enn lang-
lífari en kaffipokaræðan sem
hann hélt við sama tækifæri fyrir
nokkrum árum. Greinaflóðinu í
helstu dagblöðum landsins virð-
ist hreinlega ekkert ætla að linna
og er nú vitnað til þessarar ræðu
sem tímamótaræðu sem marki
straumhvörf í stjórnmálunum.
Af viðbrögöunum við því, sem
forsætisráðherrann var aö segja
um stjórnkerfi Evrópubandalags-
ins og stöðu íslands og íslenskra
stofnana gagnvart fyrirsjáanlegri
þróun þar á næstu árum, er
greinilegt að Davíð hefur opnað
mál sem legið hefur á fjölmörg-
um eins og mara. Menn úr fjöl-
mörgum stjórnmálaflokkum eru
skyndilega orðnir mátar og félag-
ar, jafnvel menn sem sl. vetur
voru komnir í hár saman að hætti
kalda stríðsins og sökuðu nánast
hver annan um landráð.
Davíb, Hjörleifur,
Svavar, Björn og Árni
Þannig hefur Árni Bergmann,
fyrrum Þjóðviljaritsjóri og
Kremlólóg, kvatt sér hljóðs og lýst
sig bandamann Davíðs. Og í
Morgunblaðsviðtali við Svavar
Gestsson, „Deng" þeirra alþýðu-
bandalagsmanna, er m.a. að
finna eftirfarandi ummæli um
Evrópumálin hjá þessum fyrrum
formanni og núverandi þing-
flokksformanni Alþýðubanda-
lagsins: „Ég vii horfa á þetta
þannig að við tengjum okkur til
allra átta. Ég held aö það sé vara-
samt fyrir litla þjóð að læsa sig
inni í bandalagi eins og Evrópu-
sambandinu. Ég er því alveg sam-
mála uppsetningu Hjörleifs Gutt-
ormssonar og Davíðs Oddssonar
forsætisráðherra."
Hér er vísab til þeirra Hjörleifs
og Davíðs sem bandamanna, rétt
eins og ekkert sé sjálfsagðara. Af
sama toga er fóstbræðralag Björns
Bjarnasonar, sem ritar grein í DV í
gær, og Árna Bergmann. Bergmál
kalda stríðsins heyrist ekki lengur
í orðræðu þessara manna og eng-
in krafa kemur nú frá mennta-
Stormur
Ég elska þig stormur sem geisar
um grund,
oggleðiþyt vekur í blaðstyrkum
lund.
Svo kvað þjóðskáldið Hannes
Hafstein, en tilvitnaðar ljóðlín-
ur hans eru upphaf kvæöisins
Stormur. Þar kveður hann um
storminn sem styrkir, hreinsar
og herðir hugann og skorar á
fólk til átaka.
Hannes Hafstein var skáld-
mæltur stjórnmálamabur og
notaði skáldgáfu sína til þess ab
kveba í þjóðina kjark og bjart-
sýni. Hann vildi efla hana til
baráttu á örlagatímum í sögu
hennar. Ekki er nokkur vafi á því
að kvæði hans og fleiri skáld-
bræöra hans voru þáttur í vor-
hug og bjartsýni sem uppi var
meöal þjóðarinnar um aldamót-
in og í byrjun þessarar aldar.
Svekktir dagskrár-
gerðarmenn
Mér komu þessar ljóðlínur í
hug þegar ég var ab hlusta á Rás
2 um helgina. í þætti eftir há-
degið á sunnudaginn var suð-
austanáttin til umræðu og
greinilegt var að dagskrárgerð-
armaðurinn hafði ekki mikið
uppáhald á henni, svo ekki sé
meira sagt. Helst var á honum
geri upp við fortíð sína sem tals-
maður og boðberi sovétkommún-
isma.
Og þú líka, Halldór
En það eru ekki einvörðungu
kommar og íhald sem eru að fall-
ast í faðma út af þessum Evrópu-
málum. Halldór Asgrímsson hef-
GARRI
ur lýst sig sammála Davíö og telur
hann hafa flutt góba ræðu á Aust-
urvelli. Og meira ab segja Halldór
Kristjánsson frá Kirkjubóli skrifar
grein hér í Tímann í dag þar sem
hann fagnar yfirlýsingum Davíðs
í hátíðarræðunni, þannig að ein-
hverjir nafntoguöustu íhalds- og
kommúnistaandstæðingar úr röð-
um Framsóknar virðast vera
komnir í 17. júní-klúbbinn meö
Davíð.
Þannig hefur skapast ótrúlega
víðtæk og breið samstaða í þess-
um Evrópumálum, raunar svo
víðtæk að fátítt verður að teljast í
íslenskum stjórnmálum. Aðeins
tveir stjórnmálaforingjar hafa
með afgerandi hætti lagst gegn
hinu nú íslandsbandalagi íhalds,
Framsóknar, allaballa og meiri-
hluta kvennalistakvenna, en þaö
eru Ingibjörg Sólrún borgarstjóri
og Sighvatur Björgvinsson alþing-
ismaöur. Ingibjörg Sólrún hefur
að heyra að mikiö ólán væri það
að víkingarnir skyldu á sínum
tíma álpast í þennan rokrass, og
betur væri að einhver Siglinga-
málastofnun hefði stoppað þá
af í Noregi á sínum tíma með
því að neita þeim um haffærn-
isskírteini.
Ég verð ab segja að mér
fannst þessi söngur heldur nið-
urdrepandi, jafnvel þótt ég væri
staddur í þeim landshluta þar
Á víbavangi
sem var sól og blíba og sunnan-
þeyr um helgina, hvað þá ef ég
hefði verið staddur á Subvestur-
horninu. Fjöldi fólks, sem held-
ur sig heima við um helgar,
hlustar á útvarp og dagskrár-
gerðarmenn þess hafa áhrif á
móralinn.
Rok og rigning er ekki
skemmtilegt veðurlag. Hins
vegar eru til fjölmargar aðferðir
til þess að þola þetta veður og
takast á vib það. Sportvörubúð-
irnar eru fullar af úrvals regn-
fatnaði og það væri miklu
hetjulegra ab heyra útvarps-
menn hvetja fólk til að bregða
sér í regngallann og fara í
gönguferð, til dæmis í Skerja-
fjörðinn, og hafa storminn í
fangiö líkt og Hannes Hafstein
raunar heldur haldið sig til hlés í
þessari umræðu, vegna stöðu
sinnar sem borgarstjóri. Sighvatur
Björgvinsson hefur því verið í
hlutverki einfarans í þessu máli,
en gera verður ráð fyrir að félagar
hans í Alþýðuflokknum séu enn
með í leiknum vegna sumarleyfa.
Ort um einsemdina
Einsemdin virðist hafa verið
farin að hafa sterk áhrif á Sighvat
og brýst nú út í farvegi skáldskap-
ar. Þingmaðurinn hrópar á félags-
skap í örvæntingarfullri einangr-
un sinni og formið, sem hann
velur sér til að undirstrika ein-
semd sína, er að yrkja um ævin-
týri á gönguför; ekki sitt ævintýri,
heldur yrkir hann í oröastað Árna
Bergmann um ævintýri hans og
alla göngutúrana sem hann getur
átt með Davíð Oddssyni í hinu
nýja bandalagi. Á meðan „þeir
ganga saman / til gamans okkur"
gengur Sighvatur einn og án alls
gamans í sínu gamla ESB-trúboði.
A niöurlagi ljóðsins má greinilega
sjá hversu ósanngjarnt Sighvati
þykir ab Árni Bergmann, með all-
ar sínar gömlu syndir, skuli fá ab
ganga með Davíb, á sama tíma og
hann, sem ekkert hefur syndgað,
þurfi að ganga einn:
Syng ekki meir
um Sovét-ísland.
Rœði hvorki um Marx né Moskvu.
faþla því meira
á Jónasi
og á hetjulund höfðingjaþjóðar.
Fellur það betur
félaga mínum,
þar sem við göngum
til gamans okkur.
Það verður þó ekki annað sagt
um Sighvat en að hann vinni vel
úr einmanakennd sinni í Evrópu-
málunum. Hann nær ab slá á sár-
ustu einkennin og sefar einstæð-
ingstilfinninguna með því að
setja sig í spor Árna Bergmann,
sem á Davíð að göngufélaga. Sál-
arkreppa einfarans dylst þó eng-
um, þrátt fyrir aö þingmaðurinn
reyni aö bera sig mannalega.
Garri
forðum. Að því loknu er hægt
að fara í sund eða góba sturtu,
ánægður með sjálfan sig.
Veðrið á íslandi er nú einu
sinni svona og við það verður
að búa. Það er undarlegt ef
þjóðin er svo aðframkomin að
veðrib sé farið að hrekja fólk til
sólarlanda, þótt það hafi ekki
ætlað sér að fara. Þetta kom
fram í fréttum nýverið og var
fullyrt af mönnum í ferðaþjón-
ustu.
Það er fullkomlega eðlilegt ab
fólk leiti í sólina, en skemmti-
legra væri að fara þangað sem
frjáls maður, heldur en sem
flóttamaður.
Þar sem Evrópa
endar
Ég var fyrir nokkrum vikum
staddur þar sem Evrópa endar í
subri. Þar var sunnanvindur
nokkuð sterkur. Hann var ætt-
aður að sögn frá heitum sönd-
um Afríku, var eins og blástur
úr bakaraofni og hitinn 40
gráður. Þetta veöurlag er skelfi-
legt. Mætti ég þá heldur fara út
að ganga hér á norðurhjaranum
í suðaustanstrekkingi og rign-
ingu. Hvert land hefur sína
kosti og galla hvað veðurfar
snertir. Það skyldum við muna.
Jón Kr.