Tíminn - 14.07.1995, Blaðsíða 10

10
Wmmm
Föstudagur 14. júlí 1995
Sólveig Eyj ólfsdóttir
Fædd 2. nóvember 1911
Dáin 29. júní 1995
Inn í djúpa, græna kyrrö
Fljótsdalsins allt að Skriöu-
klaustri barst mér fréttin af and-
láti Sólveigar Eyjólfsdóttur. Fyr-
ir fáeinum vikum hafði mér
borist kærkomin kveðja frá Sól-
veigu, er hún hringdi heim á
ÍCvisthagann til að þakka mér
fyrir minningargrein um Val-
gerði Tryggvadóttur. Það var
henni líkt. Á milli okkar, þess-
ara þriggja kvenna, lágu þræðir
pólitískrar fortíðar, ekki sárs-
aukalausir, sem tengdust sögu
Framsóknarflokksins. Um þá
hluti ræddi Sólveig aldrei. Hún
vildi ekki bera óvildarhug til
nokkurrar manneskju. Um líf
sitt sem eiginkona stjórnmála-
mannsins Eysteins Jónssonar
sagði hún eitt sinn í viðtali: „Ég
get vel ímyndaö mér að þetta sé
erfitt fyrir margar eiginkonur og
fjölskyldur stjórnmálamanna.
En ég setti mér það strax að tala
ekki um slíka hluti vib Eystein
og hef haldið þeirri reglu fram á
þennan dag. Sú brynja sem ég
smíðaði mér þegar í upphafi
hefur dugað mér ágætlega. Þetta
hefði verið margfalt erfiðara ef
ég hefði tamiö mér að vera allt-
af aö hugsa og tala um það sem
misjafnt var sagt og skrifað um
Eystein, en auk þess hefði það
ekki verið hollt, því þá hefði vel
getað farið svo að mér hefði
orðið illa við pólitíska andstæð-
inga hans."
II
Um 1970 blésu róttækir vind-
ar um hinn vestræna heim og
ýmsum gömlum gildum var
feykt burt í þeim sviptivindum.
Áköf umræöa um stöðu og
hefðbundið hlutverk kvenna
fór fram hér sem annars staöar.
Verkaskipting karla og kvenna
hafbi verið glögg. A henni
byggðu húsmæðraskólarnir sem
risu upp um 1930 og bjuggu
konur undir hið mikilvæga
hlutverk þeirra sem húsfreyjur
og mæbur. Kvennaskólinn
hafði lagt áherslu á hannyrðir
kvenna og innan hans var rekin
eins árs hússtjórnardeild. Við
t MINNING
hana stundaði Sólveig nám. Um
1970 tók verkaskiptingin að
riðlast, einkum hvað konur
varðabi, sem tóku æ ríkari þátt í
atvinnustarfsemi og stjórnmál-
um. Mörgum þóttu konur ráð-
ast af óbilgirni á húsmóðurhlut-
verkið og störf húsmæðra lítils
virt. Sjálf mótaðist ég af þessum
tíbaranda, fór í langskólanám,
lagöi hannyrðir á hilluna og
hætti kökubakstri á laugardög-
um. Baráttan fyrir nýju samfé-
lagi tók hug minn allan og mik-
inn tíma.
Það var á þessum árum sem
leiðir okkar Sólveigar og Ey-
steins lágu saman í Framsóknar-
flokknum, en svo samofið er líf
og starf Sólveigar lífi Eysteins að
þar verbur ekki sundurgreint.
Þau Sólveig voru þá komin á
sjötugsaldur, siglingunni um
hið úfna haf stjómmálanna
sem stóð yfir í fjörutíu og eitt ár,
var lokið og lygnt framundan.
Við Eysteinn áttum eftir að
vinna töluvert saman og það
samstarf var fjarska ánægjulegt,
m.a. í skólanefnd Samvinnu-
skólans og að mótun stefnu í
málefnum fjölskyldunnar. í
þeim efnum gerði Eysteinn sér
betri grein fyrir breyttum þjóð-
félagsaðstæðum en flestir
stjórnmálamenn, enda hefur
Steingrímur Hermannsson látið
þau orð falla um Eystein ab
hann hafi verið mest vakandi
stjórnmálamabur sem hann
hafi kynnst. Það var á þessum
árum sem ég kom inn á heimili
þeirra Sólveigar og Eysteins á
Ásvallagötu 67. Sólveig tók
fjarska vel á móti mér og bar
fram kaffi. Hún var mikil hús-
móbir, en var farin ab kenna
heilsubrests og oft þjáð. Sagt var
að Eysteinn hefði sagt af sér for-
mennsku í Framsóknarflokkn-
um árið 1968 vegna heilsufars
Sólveigar. Hún hafði alla tíb
staðiö með manni sínum eins
og klettur. Eysteinn mat líka
konu sína mikils. Gaman var að
virða fyrir sér hvað þau um-
gengust hvort annað af mikilli
virðingu, umhyggju og nær-
færni. Sólveig minntist oft á
móbur sína, Þorbjörgu Mens-
aldursdóttur, við mig og sagði
mér að hún hefði þekkt Sigurð
Jónsson afa minn, sem var
kennari og síðar skólastjóri Mið-
bæjarbarnaskólans, og gott ef
hún vann ekki á heimili hans
um skeið. Og Sólveig fór mörg-
um lofsamlegum orðum um
þennan afa minn. Sjálf hafði
hún verið nemandi í Miðbæjar-
skólanum, sem þá var eini
barnaskólinn í Reykjavík. Sól-
veig gaf mér fjórblöbung með
mynd af móbur sinni og ævi-
ágripi sem Eysteinn hafði skrif-
að.
Sólveig hafði áhuga á þjób-
málum, en flíkaði ekki mikið
skoðunum sínum. Hún hafði
hlýlegt viðmót, var brosmild og
glettin. Hún var ákveðin en
blátt áfram og yfirlætislaus í
framkomu, þannig að öllum
leið vel í návist hennar. Hún
umgekkst aðra sem jafningja.
Hún var framúrskarandi verk-
lagin og bjó yfir kunnáttu í
fögrum hannyrðum.
m
„Ég var ung gefin Njáli," sagði
Bergþóra forðum. Tvítug að
aldri giftist Sólveig Eysteini
Jónssyni, sem var fimm árum
eldri og orðinn skattstjóri í
Reykjavík. Það var árið 1932.
Ári siðar var Eysteinn kosinn
þingmaður Suður-Múlasýslu og
enn ári síðar ráðherra. Slíkt
hafði mikil áhrif á hagi fjöl-
skyldunnar. Sama ár fluttu þau
Sólveig að Ásvallagötu 67, sem
átti eftir að vera heimili þeirra í
hálfa öld, með elsta barnið Sig-
ríbi, þá eins árs. Börnin urðu
sex, tvær dætur og fjórir synir.
Vilhjálmur Hjálmarsson, fyrrv.
ráðherra og mikill vinur þeirra
hjóna, hefur lýst heimilinu á
eftirminnilegan hátt. Sú lýsing
veitir innsýn í heimilisaðstæður
og tíðaranda: „Þar varð t.d.
strax mikil mannaferð og mátti
segja ab heimiliö yrði þegar í
stað einskonar pólitískt hreiöur
eða miðstöð. Stuðningsmenn-
irnir ab austan lögðu leið sína
þangaö þegar þeir komu í borg-
ina. Og sumir þeirra höfðu fast-
an samastað á Ásvallagötu 67
meðan þeir dvöldu í höfuð-
staðnum. Baráttufélagarnir í
borginni voru einnig tíðir gestir
og komu til skrafs og ráðagerða
fleiri eða færri í senn. Sama gilti
um trúnaðarmenn flokksins
víösvegar að af landinu. Fasta
skrifstofu hafði flokkurinn ekki
enda segir neðanmáls á nokkr-
um trúnaðarbréfum til flokks-
manna á þessum tíma: „Bréf til
miðstjórnar sendist ritara
flokksins, Ásvallagötu 67,
Reykjavík."
Áf þessu má sjá að á Ásvalla-
götu 67 var ekkert venjulegt
heimili heldur líka flokksskrif-
stofa, kjördæmisskrifstofa, gisti-
heimili og veitingastofa. Og
hvað fannst húsfreyjunni um
hlutverk sitt? í fyrrnefndu við-
tali við Valgeir Sigurðsson svar-
ar Sólveig því hvort það hafi
verið erfitt og lýsir svarið
óvenjulegu æðruleysi hennar:
„Nei, mér fannst það aldrei
neitt sérstaklega erfitt. Ég leit
alltaf á það sem sjálfsagðan hlut
að þetta væri svona. Auk þess
hef ég aldrei þekkt neitt annað,
ég var svo ung þegar við Ey-
steinn giftumst, aðeins tvítug,
og hann kominn á kaf í pólitík-
ina."
IV
Aðalhlutverk kvenna innan
stjórnmálaflokkanna var að
gegna einskonar húsmóður-
Sumartónleikar í Skálholtskirkju 15. og ló.júlí:
J.S. Bach og Atli Heimir Sveinsson
Þriðja tónleikahelgi Sumar-
tónleika í Skálholtskirkju
verður núna um helgina, 15.
og 16. júlí. Norskur orgelleik-
ari, Ann Toril Lindstad, leikur
orgelverk J.S. Bachs, en hún er
um þessar mundir ab ljúka
tónleikaröð í heimabæ sínum,
Hovik, þar sem hún hefur leik-
ið heildarverk Bachs fyrir orjg-
el. Ann Toril var búsett á Is-
landi fyrir 5 árum og var þá
organisti Laugarneskirkju.
Frumflutningur verður svo á
nýju verki eftir Atla Heimi
Sveinsson fyrir fjölbreytta
hljóðfæraskipan: 2 orgel, 2
sembala, 4 söngkonur, klarin-
ettu, bassaflautu og upplesara
undir stjórn Atla Heimis.
Verkið verbur hugleiðing um
frið innan veggja Skálholts-
kirkju. Einnig verbur flutt verk
Atla Heimis „Dona nobis pac-
em" fyrir klarinettu, upplesara
og söngkonur.
Efnisskráin verður á þessa
leið:
Laugardaginn 15. júlí kl. 14.
Greta Guönadóttir fibluleikari
j.S. Bach.
flytur erindi með tóndæmum
um íslensk fiðluverk.
Laugardaginn 15. júlí kl. 15.
Ann Toril Lindstad, orgelleik-
ari frá Noregi, leikur orgelverk
J.S. Bachs. Leiknir verða
sálmaforleikir, passacaglia í c-
moll, tríósónata í Es-dúr og
prelúdíum og fúga í A-dúr eftir
Atli Heimir Sveinsson.
Bach.
Laugardaginn 15. júlí kl. 17.
Trúarleg tónlist Atla Heimis
Sveinssonar. „Dona nobis pac-
em" fyrir upplestur, klarinett
og fjórar söngkonur og frum-
flutningur á nýju verki, hug-
leiðingu fyrir 2 orgel og 2
sembala, fjórar söngkonur,
klarinett, bassaflautu og upp-
lesara. Flytjendur verða Ann
Toril Lindstad og Hilmar Örn
Agnarsson orgel, Gubrún Ósk-
arsdóttir og Árni Heimir Ing-
ólfsson sembalar, Guðni
Franzson klarinetta, Kolbeinn
Bjarnason flauta, María El-
lingsen upplestur, Margrét Bó-
asdóttir, Heiðrún Hákonar-
dóttir, íris Erlingsdóttir og
Kristjana Stefánsdóttir söngur,
undir stjórn Atla Heimis
Sveinssonar.
Sunnudaginn 16. júlí kl. 15.
Verk Atla Heimis Sveinssonar,
sem flutt voru á laugardag,
endurflutt.
Sunnudaginn 16. júlí kl. 17.
Messa þar sem flutt verba org-
elverkJ.S. Bachs.
Áætlunarferðir eru frá Um-
ferðarmiðstöðinni í Reykjavík
báða dagana kl. 11.30 og til
baka frá Skálholti kl. 18 stund-
víslega. Aðgangur er ókeypis
og barnapössun verður í Skál-
holtsskóla meðan á tónleikun-
um stendur.
hlutverki á flokksheimilinu; að
annast kaffiveitingar alla kosn-
ingadaga og afla fjár. Það gerðu
konurnar meb basar og ágóðinn
rann aðallega í flokksstarfið.
Þegar ég gekk í Félag framsókn-
arkvenna í Reykjavík, en félagið
verður hálfrar aldar þann 1.
nóvember næstkomandi,- var
starfsemin með svipuðum
hætti. Sólveig hafði alla tíð ver-
ið virk í félaginu. Hið fagra
handbragð sem einkenndi
munina og listilega skorið laufa-
brauð á basar framsóknar-
kvenna vakti aðdáun margra.
Jólasvuntuna mína keypti ég á
slíkum basar, rauða með hvít-
um vasa útsaumuðum, handa-
verk Sólveigar Eyjólfsdóttur. En
mér fannst þessi starfsemi úr
takt við tímann, leggja ætti
megináherslu á stjórnmálaþátt-
töku kvenna. Þá voru Lands-
samtök framsóknarkvenna
stofnuð árið 1981. Við Sólveig
vomm konur tveggja tíma. Þó
varð ég aldrei vör við að hún
misvirti við mig að ég hafði aðr-
ar skoðanir, heldur tók mér
ávallt ljúfmannlega, eins og
sönnum vini. Fyrir það vil ég
þakka.
Síðustu árin hefur heimsókn-
unum fækkað. Mig langaði til
að heimsækja Sólveigu, vissi
ekki hvernig heilsu hennar var
háttað, hafði ekki séö hana eftir
jarðarför Eysteins. En fyrir síð-
ustu jól sló ég á þrábinn, spurði
hvort ég mætti líta inn í kaffi.
Sólveig var þá nýkomin af
sjúkrahúsi þar sem hún hafði
verib í rannsókn. Ég gerði ráð
fyrir rólegri stund yfir kaffi-
bolla. Annað kom á daginn.
Síminn hringdi látlaust, börn
Sólveigar, tengdabörn og barna-
börn litu inn. Dúkað borb, kaffi
og tertur, sannkölluð veisla. Við
sátum í stóru stofunni sem
prýdd var fjölmörgum málverk-
um og rómaðri handavinnu
húsmóðurinnar. Sólveig var hin
hressasta, lék á als oddi. Hún sat
teinrétt úti við gluggann meö
Bláfjöllin í baksýn. Ég fann and-
legan styrk hennar, lífsgleði og
reisn.
Nú hefur Sólveig Eyjólfsdóttir
liðið burt úr sólarljóssheimi.
Við Gunnar vottum börnum
Sólveigar og fjölskyldum þeirra
innilega samúb.
Það kvöldar í Fljótsdalnum,
sólin skín lágt og varpar geisl-
um á silfrað Lagarfljótið. Ekkert
rýfur þögnina nema lækurinn
sem fellur niður skógivaxna
hlíðina í áttina að fljótinu
mikla.
Geröur Steinþórsdóttir
Fréttir af bókum
Myndræn ljóö
um vegferð
mannsins
Út er komin ljóðabókin Aftur-
göngur eftir Kristian Guttesen.
Kristian er ungur höfundur, að-
eins tuttugu og eins árs, en hef-
ur fengist við Ijóðagerð um
nokkurra ára skeið. Afturgöngur
er afrakstur síðustu þriggja ára,
eins konar úrval, alls 18 ljóð.
Ljób Kristians fjalla um það
sem allt fólk skiptir máli, um
vegferð mannsins, þroska hans,
ástina, sorgina og dauðann.
Ljóðin í Afturgöngum eru sérlega
myndræn og bera auk þess vott
um kímni höfundar og glöggt
auga fyrir mannlífinu. Ljóð
Kristians eiga því erindi til allra
ljóbaunnenda.
íris Ósk Albertsdóttir mynd-
skreytti bókina. ■