Tíminn - 13.09.1995, Blaðsíða 11

Mibvikudagur 13. september 1995
11
Ný íslensk tónlistarbók:
Sellódúettar og
nokkur verk fyrir
3 og 4 selló
Út er komin á vegum Tóna og
steina bók með frumsömdum lög-
um fyrir 2, 3 og 4 selló eftir Elías
Davíösson. Bókin er ætluð selló-
nemendum á fyrstu árunum.
Þetta er fyrsta bók sinnar tegund-
ar sem gefin er út hérlendis.
Bókin var samin að áeggjan
Gunnars Kvarans sellóleikara. Sex
íslenskir tónlistarskólar stóðu að
því sameiginlega að panta verkið
og voru lögin notuð í tilrauna-
skyni í þessum skólum og hjá
nokkrum sellókennurum í Bret-
landi og Sviss.
Bókin er gefin út með dreifingu
erlendis í huga, þ.e. meö skýring-
artextum á ensku, frönsku, þýsku
og íslensku. Kápuna teiknabi Er-
lingur Páll Ingvarsson, sem hefur
teiknað kápurnar á hinar vinsælu
píanóbækur Elíasar Með tíu fingur
um heiminn, Rauða hringekjan og
Grœna bókin. Pantanir á henni
hafa þegar borist frá Sviss, Frakk-
landi og Bretlandi.
Við útgáfu bókarinnar naut út-
gáfuaðilinn styrks af hendi Eiríku
heitinnar Friðriksdóttur hagfræö-
Samfella
Ljóöabók undir sub-
rœnni sól
Út er komin ljóðabókin Samfella
eftir ljóðskáldið Steinþór Jóhanns-
son. Bókaútgáfan Fjölvi gefur bók-
ina út.
Þetta er fimmta Ijóðabók skálds-
ins. Ábur komu út: Hvert eni þínir
fœtur að fara 1975, Óhnepptar tölur
1976, Verslað með mannorð 1982
og Eigum við 1992.
Skáldið er borinn og barnfædd-
ur Kópavogsbúi og hefur alið
mestan sinn aldur á Kársnesinu,
en þar gerðist hann húsa- og hús-
gagnasmíðameistari. Það er at-
vinna hans og hefur hann víöa
komiö að verki í þeirri grein. En
hann segist hafa ómótstæðilega
þörf fyrir aö opna hugann í ljóð-
rænni tjáningu á tilfinningum
sínum og mannlegum kenndum.
Hið daglega strit og ljóðheimar
Steinþórs eru að vísu aðskildir í
tima og rúmi, en þó slær þeim
saman, er hann notar með sláandi
hætti samlíkingar úr byggingar-
stuölum í ljóðagerð sinni, t.d. í
ljóðinu „Hún" þar sem hann segir
m.a.: Raðabi tilfinningum mínum
/ bláum rauðum gulgrænum /
eins og rafvirki / sem dregur í hús.
/ Virkjaði kynorkuna / eins og öll
fossaföll landsins / væru samein-
uð í eina virkjun.
í nýju ljóðabókinni tekst skáld-
ið sterklega á við samneyti kynj-
anna. Þaö sem einkennir Steinþór
er karlmannlegur kraftur. Hann er
kröftugur líkamlega og hugrænt
einkennast ljóð hans af sterkum
sigurvilja karlmannsins. Hann vill
sækja á brattann, klífa fjallið,
komast á toppinn. Það er hin goð-
umborna karlmannlega ímynd.
Bókin Samfella er að mestu
samin á Spáni, en þar dvaldist
skáldiö haustið 1993. í henni eru
36 ljóö, að langmestu leyti tengd
Spánardvöl og samvistum viö
konu undir subrænni sól. Kvebur í
bókinni við nýjan tón eftir ríkj-
andi áhrif femínismans í bók-
menntum síðasta áratugar.
Daöi Guðbjömsson listmálari
gerbi kápuskreytingu, Prent-
myndastofan hf. annabist filmu-
gerð, ísafoldarprentsmiðja hf.
prentun og Flatey hf. bókband. ■
Níðingsverk í nafni trúarbragða
Mál og menning hefur sent frá sér
heimildaskáldsöguna Skömmin eft-
ir skáldkonuna og lækninn Tas-
limu Nasrin, en hún er einn gesta
Bókmenntahátíðar í Reykjavík
1995.
Skömmin hefst þann 7. desember
árið 1992, daginn eftir aö hópur
hindúískra öfgamanna lagði fimm
hundruð ára gamla mosku músi-
íma í Ayodhya á Indlandi í rúst.
Milljónir hindúa í múslímska
grannríkinu Bangladesh fyllast
beyg, því þeir vita að ódæðisins
verður grimmilega hefnt á sak-
lausu fólki sem af tilviljun játar
sömu trú og öfgamennirnir.
Hindúafjölskyldan í sögumiðju
Skammarinnar er ekki trúrækin.
Heimilisfaðirinn, Sudhamoy
Datta, læknir í Dhaka, lítur á sig
sem trúlausan mann og hann hef-
ur alið börnin sín tvö upp í mann-
úðarstefnu og kærleika til alls sem
lifir.
En eftir atburðina í Ayodhya
magnast ofsóknir múslíma gegn
hindúum í Bangladesh. „Við eig-
um um tvennt að velja, að fremja
sjálfsmorð eba flytja úr landi," seg-
ir Surajon, sonur Sudhamoys, en
faðir hans vill ekki hlusta. Það
væru föðurlandssvik í hans augum
að flýja land. En er hann ekki með
Fréttir af bókum
þeirri afstöðu að kalla hörmungar
yfir fjölskyldu sína?
Taslima Nasrin vefur í þessari
heimildaskáldsögu saman áhrifa-
miklum frásögnum og upplýsing-
um úr nútíð og fortíð. Hún dregur
upp ljóslifandi mynd af því hvern-
ig múslímar í Bangladesh hafa
níðst á hindúíska minnihlutanum
áratugum saman, en um leið er
bók hennar ákall um umburöar-
lyndi og mannúð, og hefur kostab
hana fordæmingu og útlegb.
Silja Aðalsteinsdóttir þýddi bók-
ina.
Taslima Nasrin er læknir frá
Bangladesh, sem hefur árum sam-
an skrifað smásögur og greinar í
dagblöð í Dhaka. Hún er vinsæll
höfundur í heimalandi sínu, eink-
um meðal kvenna, en býr nú í út-
legö í Svíþjóð. Sænski PEN-klúbb-
urinn veitti henni málfrelsisverö-
laun árið 1994.
Skömmin er 239 bls., prentuð í
Prentsmibjunni Odda hi.f. Kápuna
gerði Margrét E. Laxness. Skömmin
er bók mánaðarins í september og
kostar þá 1385 kr., en hækkar í
1980 kr. 1. október. ■
Fréttir af bókum
ings, og er efniviður hennar jafn-
framt í samræmi við mannúðleg
viðhorf Eiríku, þ.m.t. jákvæð við-
horf hennar til allra manna, án
tillits til uppruna þeirra: Mörg lög
í bókinni sækja lífsneista sinn til
tónmenningar fjarlægra þjóða og
eru þannig framlag til aukins
skilnings ungs fólks á framandi
menningu.
Þetta er önnur bók sem Tónar
ogsteinar, einkaforlag Elíasar Dav-
íðssonar, gefur út, og sjötta tón-
listarbók Elíasar sem ætluö er
ungu fólki. Fyrr á þessu ári komu
út á vegum íslensku tónverka-
miðstöðvarinnar tvær bækur eftir
sama höfundinn: Fimmur fyrirpí-
anó og umfangsmikið hefti með
fiöludúettum. ■
Þjófafoss er í Þjórsá, framan undir Búrfellshálsi, skammt vestan vib Heklu.
og kraftmikill. Þegar Ijósmyndari Tímans var þarna á ferb, var hann fremur
illúblegur og brúnn mjög. Fossinn er talinn draga nafn sitt af því ab þjófum hafi verib refsab meb þvíab þeim var
kastab ífossinn og þannig drekkt. Eftir ab Þjórsá var veitt um jarbgöng vib Sámsstabarmúla og í Fossá vib Búr-
fellsvirkjun, er Þjófafoss svo til þurr á stundum, en hann var þab svo sannarlega ekki á dögunum. Tímamynd Pjetur
Vib Þjófafoss
Hann er frekar lágur, en þverhníptur
Marie
Curie
Marie Curie: A Life, eftir Susan Quinn.
Heinemann, 509 bls., £ 17,99.
Ævisaga Marie Curie, Frú Curie,
eftir yngri dóttur hennar, Eve,
kom út í íslenskri þýðingu 1939
og mun enn lesin. Aðgangur aö
bréfum Marie Curie og bréfum
varðandi hana, sem fjölskylda
hennar hefur varðveitt, var
veittur fræðimönnum 1990.
Við þau hefur Susan Quinn
stuðst við samningu þessarar
ævisögu, hinnar ítarlegustu um
Marie Curie sem birst hefur. í
ritdómi í Sunday Times, 5. ágúst
1995, sagði:
„Maria Sklodowska var fædd
1867 í Varsjá, sem þá laut rúss-
neskum yfirráðum, fimmta og
yngsta barn kennarahjóna, sem
bjuggu við þröngan fjárhag.
Hún var greind og dugleg
stúlka, og sem heimiliskennari
lagði hún á fjórurn erfiðum ár-
um nægilega mikið til hliðar til
að taka sér risíbúö á Ieigu í Lat-
ínuhverfinu í París og að hefja
nám við Sorbonne-háskóla
(sem hún lauk með glæsilegum
vitnisburði). ..."
„Ári síðar giftist hún ungum
eðlisfræðingi, Pierre Curie, sem
kenndi við Ecole de chimie et
physique. Þar fékk Marie til-
raunastofu í viðbyggingu. Hóf
Marie Curie.
hún rannsóknir á útgeislun frá
úraníum-samböndum, sem
Henri Becquerel hafði litlu áður
vakið athygli á. Á fyrstu 10 vik-
um sínum þar geröi Marie at-
huganir, sem leiddu til fundar
tveggja nýrra geislavirkra frum-
efna, poloníum og radíum.
Pierre lét af athugunum sínum á
krystöllum (um stundarsakir, að
hann hélt) til að leggja konu
sinni lið við leit, sem lauk fimm
árum síðar, þegar Marie meö
hetjulegu atfylgi tókst að ein-
angra 0,1 gr af ómenguðu radí-
um úr 10 tonnum af málmgrýti.
„I umhugun okkar lifðum við
alveg eins og í draumi," ritaði
Marie um þau Pierre á þeim ár-
um."
„Nóbelsverölaun í eölisfræði
hlutu Curie-hjónin 1903. Tvær
dætur höfðu þau eignast 1906,
þegar Pierre varð undir hest-
vagni og beið bana. ... 1910 tók
Marie, „enn í harmi", upp ástar-
samband við Paul Langevin,
fyrrum nemanda og náinn vin
Pierres. Það samband þeirra
varð að hneykslismáli sakir upp-
ljóstrana eiginkonu Pauls,
Jeanne, sem hann haföi ekki
slitið sambúð við. ... Þegar það
hneykslismál bar hæst, var
henni meinað að vera í Aca-
démie des sciences — en hlaut
1911 Nóbelsverðlaun í efna-
fræöi."
„Sorbonne-háskóli hafði boð-
ið Marie forstöðu fyrir tilrauna-
stofu Pierres eftir dauða hans,
en ekki prófessorsstöðu hans.
Og smám saman tókst hún á
herðar umsjón með þeirri stóru
tilraunastofnun. ... Hún dó
1934 úr hvítblæði af völdum
geislavirkni af radíum. Ári síðar
fetaði eldri dóttir hennar í fót-
spor foreldra sinna, er hún
hlaut Nóbelsverðlaun ásamt
eiginmanni sínum fyrir að fá
fram tillagða geislavirkni." ■
Nýr geisladiskur frá ís-
lenskri tónverkamibstöb:
Caput —
Animato
Rímnadansar eftir Jón Leifs í út-
setningu Atla Heimis Sveinssonar
ásamt verkum eftir tónskáld af
yngri kynslóöinni prýöa nýjan
hljómdisk meb leik kammerhóps-
ins CAPUT. Verkin eru af dagskrá
opnunartónleika Myrkra Músík-
daga 1995, sem hópurinn fékk
mikið lof fyrir. Tilefni dagskrárinn-
ar var 50 ára afmæli Tónskáldafé-
lagsins og sýnir þá miklu grósku
sem hefur verið í íslensku tónlistar-
lífi á þessum árum. Öll verkin utan
Rímnadansa voru sérstaklega sam-
in fyrir CAPUT-hópinn. Titill disks-
ins, Animato, sem þýðir „líflegur"
og „fjörmikill", lýsir einnig ís-
lensku tónlistarlífi síðustu áratuga.
CAPUT-hópurinn er unnendum
samtímatónlistar að góðu kunnur
bæði hér heima og erlendis, en
hópurinn hefur farið í tónleika-
ferðir m.a. til Hollands, Ítalíu,
Þýskalands og Norðurlandanna.
Kjarninn í verkefnaskrá CAPUT er
íslensk samtímatónlist, einkum
frumflutningur nýrra verka.
Önnur verk á hljómdisknum eru
Elja eftir Áskel Másson, Tales from a
Forlorn Fortress eftir Lárus H.
Grímsson, Strengjakvartett nr. 2 eft-
ir Snorra Sigfús Birgisson, Trio Ani-
mato eftir Hauk Tómasson, Vink II
eftir Atla Ingólfsson og Romanza
eftir Hjálmar H. Ragnarsson. Trio
Animato er gefið út í samvinnu við
Ríkisútvarpið. íslensk tónverkamið-
stöð gefur diskinn út. ■