Réttur - 01.11.1968, Blaðsíða 38

slóð, sem nú ber örlög íslands í
höndum sér. Verkalýðshreyfingin
þarf ekki að örvænta meðan henni
enn berast slíkar brýningar sem
þessi saga. Hún má segja með
Stephani G.:
,,Mér er óhætt, meðan sést
að meðhald bjóða,
höfuðin sem hugsa bezt
og hagast Ijóða."
E. O.
Halldór Pétursson: Kreppan og
hernámsárin. — Ægisútgáfan.
Reykjavík. 1968.
Það er mikil ánægja að hitta aft-
ur gamlan kunningja og heyra að
krafturinn er enn hinn sami, ádeil-
an jafn vægðarlaus og orðaforðinn
eins magnaður og fyrrum. Halldór
skrifaði oft — eins og hann segir
sjálfur frá i þessari bók — hinar
mergjuðustu ádeilugreinar i Verk-
lýðsblaðið og Þjóðviljann á kreppu-
timunum og þótti okkur, sem þá
störfuðu við þau blöð, vænt um
þann kalda og hressandi gust
stéttabaráttunnar beint frá vig-
stöðvunum —: vinnustöðum og úr
atvinnuleysinu, — sem einkenndu
þessar greinar.
Halldór hefur unnið mjög þarft
verk með bessari bók. Hann dreg-
ur upp hinar sterkustu myndir, sér-
staklega af aðbúnaði verkamanna
á árum heimskreppunnar. Fjöldi
þeirra frásagna, er hann birtir,
sýnir líf þeirra manna, sem sífeilt
éttu atvinnuleysissvipuna yfir
höfði sér. Það er nauðsynlegt fyrir
ungu kynslóðina, sem vart hefur
trúað sögunum um þetta ástand,
að lesa þessa bók. En eitt verða
menn að muna við bann lestur:
Þetta er lýsingin á þjáningu verka-
mannsins, ekki samfelldri stéttar-
baráttu hans, í hæsta lagi lífsbar-
átta einstaklingsins út af fyrir sig.
En þessi ár, ekki sizt frá 1930—
1942 eru raunverulega hetjutímabil
íslenzkrar verkalýðshreyfingar,
skeið hörðustu stéttabaráttunnar,
sem háð hefur verið á síðustu öld-
um og endar með sigrunum og
lifskjarabyltingunni 1942.
Hið dýrmætasta við þessa bók
er að fé lýsingar mannsins sjálfs,
sem upplifði þetta, af aðstæðunum
í þjóðfélaginu og lífi og hugsun
verkamannanna, í atvinnu og at-
vinnulausra. Hann lýsir bakgrunni
baráttunnar, hugsunum og hita
þess fólks, er þjáðist af atvinnu-
leysinu, líka hugsunarleysinu og
sljóleikanum, þeim huglægu að-
stæðum, sem yfirvinna þurfti.
Mynd hans er sönn, sízt of svört.
Það þyrftu fleiri verkamenn að
skrifa endurminningar frá þessum
tíma, — og þá helzt einnig frá
heildarbaráttu stéttarinnar. Það er
ágætt t.d. að eiga lýsingar skáld-
anna frá 9. nóv. 1932 (H.K.L.:
Þórður gamli halti, Jóhannes úr
Kötlum: Níundi nóvember o. fl.),
en það væri gott að eiga slíkt frá
aðiljunum sjálfum, þeim, sem í
slagnum stóðu, annarsstaðar en í
dómabókum.
Halldór hefur rutt brautina. Það
hafa að vísu ekki allir verkamenn
pennann hans, en það væri þá líka
verkefni ungra menntamanna, á-
hugasamra um verklýðsmál, að að-
stoða alþýðufólk við að koma slik-
um frásögnum saman. En miklu
fleiri verkamenn en trúa því sjálfir
eiga hæfileikana til að skrifa
hjálparlaust.
Þessi bók á erindi til allra verka-
manna. Bjarni Benediktsson for-
sætisráðherra sagði fyrir nokkrum
árum að atvinnuleysistímabilið
1930—40 væri álíka og helvíti
samanborið við himnaríki, ef mið-
að væri við lífskjörin á Islandi á
yfirstandandi áratug. Það er í senn
fróðlegt, einkum fyrir þá yngri, að
sjá það lif, er Ihaldið bjó alþýðu i
því víti, sem það ætlaði henni að
una við áfram, — og hitt að íhuga
hvað það atvinnuleysi felur í sér
fyrir hinn vinnandi mann, sem nú
er verið að koma á að nýju.
Frágangur bókarinnar er góður
og nokkrar myndir fylgja með.
E. O.
TIL KAUPENDA
RÉTTAR
Athygli þeirra kaupenda
Réttar, sem halda vilja hon- /
um saman, án þess þó að
binda hann inn, skal vakin
á þeim öskjum utan um
hann, er fá má hjá Forn- ^
bókasölunni Bókinni h.f.,
Skólavörðustig 6. Reykja-
vik, sími 10680. Þær kosta
40—50 kr. stykkið.
Efnisyfirlit fylgir nú þessu
hefti og miðast einnig fram-
vegis við tvo árganga.
202