Morgunblaðið - 09.03.2006, Síða 40

40 FIMMTUDAGUR 9. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
SKIPULAGSSTOFNUN hefur í
nýlegum úrskurði sínum um mat á
umhverfisáhrifum Vestfjarðavegar
nr. 60 Bjarkalundur – Eyri í
Reykhólahreppi, lagst gegn svo-
kallaðri leið B. Í henni felst það að
lagður er nýr vegur út Þorska-
fjörðinn og þveraður Djúpifjörður
og Gufufjörður. Í staðinn á að
halda áfram að keyra sömu leið og
hingað til, m.a. yfir Hjallaháls og
Ódrjúgsháls. Þetta er kallað leið
D.
Ég hef stundað vöruflutninga
milli Patreksfjarðar og Reykjavík-
ur í rúm 10 ár. Flutningafyrirtæki
mitt þjónustar alla sunnanverða
Vestfirði. Á vegum fyrirtækis
míns keyra þessa leið daglega 4–6
bílar, allan ársins hring og tel ég
mig því hafa nokkra þekkingu á
þessu máli. Langar mig þess
vegna að leggja nokkur orð í belg
í tilefni af tilvitnuðum
úrskurði.
Enginn hefur rætt
við okkur sem stund-
um vöruflutninga á
þessu svæði, um
hentuga framtíð-
arlausn á samgöngum
milli Patreksfjarðar
og Reykjavíkur. Sæt-
ir það mikilli furðu.
Fyrst er að nefna
það að við höfum
mjög oft misst bíla út
af, m.a. á Hjallaháls-
inum. A.m.k. í tvígang hefur orðið
mjög mikið tjón á bílum fyrirtæk-
isins vegna þessa. Auk þess höfum
við komið að tugum bíla á þessum
rúmum 10 árum fyrir utan veg.
Veður eru válynd uppi á hálsinum,
mikil ófærð og hálka. Bílstjórar
þurfa oft að aka með þungan farm
um hlykkjótta vegi í miklum halla
í ófærð eða hálku. Af því skapast
mikil hætta, m.a. á útafakstri,
einkum fyrir stóra flutningabíla og
litla fólksbíla. Varð-
andi Ódrjúgsháls þá
er hann einnig mjög
slæmur með sama
hætti, bæði á veturna
og sumrin og höfum
við árið um kring oft
þurft að fá aðstoð frá
bændum til að draga
okkur upp þann háls
þó að við séum full-
keðjaðir.
Er ekki alls staðar
annars staðar á land-
inu verið að tala um
það að færa vegi af hálsum og nið-
ur á láglendi? Svo er verið að bora
jarðgöng víða til að bæta umferð-
aröryggi og stytta vegalengdir,
eða þá að slíkt er inni í áætlunum
ríkisstjórnarinnar til næstu ára.
Úrskurður Skipulagsstofnunar
þjónar hvorki markmiðum um
bætt umferðaröryggi né styttri
vegalengdir, hvernig sem á það er
litið.
Ef farin verður leið B í framtíð-
inni þarf ekki að aka um Djúpadal
og Gufudal, en þar eru vegir mjög
slæmir.
Einnig má nefna það að ef þessi
leið verður farin styttist leiðin um
u.þ.b. 22 km. Eru ekki allir að tala
um það að tíminn sé peningar?
Svo sparast dísil- og viðhalds-
kostnaður.
Því er haldið fram að góðar
samgöngur séu byggðamál. Þess
vegna hljótum við sem búum á
sunnanverðum Vestfjörðum að
halda á lofti samgönguleið sem er
m.a. öruggari, styttri og greiðfær-
ari en núverandi leið.
Úrskurður Skipulagsstofnunar,
sem er augljóslega ekki framtíð-
arlausn, er ekki endanlegar lyktir
þessa máls. Samgöngumála-
ráðherra, Sturla Böðvarsson, á
síðasta orðið. Hvet ég hann til
þess að horfa á þetta í öðru ljósi
en Skipulagsstofnun, með hags-
muni bifreiðaeigenda að leið-
arljósi.
Vestfjarðavegur nr. 60,
Bjarkalundur – Eyri í Reykhólahreppi
Helgi Rúnar Auðunsson fjallar
um úrskurð Skipulagsstofn-
unar um vegaframkvæmdir ’Enginn hefur rætt viðokkur sem stundum
vöruflutninga á þessu
svæði, um hentuga fram-
tíðarlausn á samgöngum
milli Patreksfjarðar og
Reykjavíkur.‘
Helgi Auðunsson
Höfundur er bílstjóri og
framkvæmdastjóri.
ÞAÐ virðast allir vera sammála
um það að bæta þurfi kjör og að-
búnað hjá stórum hópi aldraðra.
Jafnt forsetinn sem leiðarahöfundar
Moggans telja það til
marks um siðmenn-
ingu þjóðarinnar
hvernig hún tryggir
öryggi og aðhlynn-
ingu þessa stóra hóps.
En eftir hverju er
verið að bíða?
Málefni aldraðra
hafa beðið í nefndum
og ráðum án þess að
nokkuð afgerandi hafi
gerst. Ennþá eru kjör
margra aldraðra allt
of rýr, ennþá eru
endalausir biðlistar á
hjúkrunarheimilum
og ennþá er skortur á
fullnægjandi þjónustu
í heimahúsum. Og
það er ekki svo að
aldraðir hafi ekki
fært rök fyrir sínu
máli. Þeir benda á
mörg hundruð manna
biðlista eftir hjúkr-
unarvist, að um 1.000
aldraðir njóta ekki
þeirra mannréttinda
að búa í einbýli þegar
kemur að vistun, að
tekjur aldraðra hafa
farið lækkandi sökum
aukinnar og óréttlátrar skattbyrði.
Stór hópur aldraðra lifir við óverj-
andi aðstæður.
Alþjóð fylltist óhug er málefni
Sólvangs í Hafnarfirði voru til um-
fjöllunar um daginn. Þar var
ástandið þannig að vistmenn voru
helmingi of margir, allt að fjórir í
herbergi og til að leysa þau vanda-
mál sem fylgdu þrengslunum þurfti
jafnvel að nota róandi lyf. Af því til-
efni sagði heilbrigðisráðherra að
framkvæmdir við Sólvang gætu
ekki hafist strax vegna þess að
ástandið væri enn verra ann-
arstaðar og nefndi hann þar
Reykjavík. Og staðan er vissulega
bágborin í höfuðborginni. Hér bíða
um 300 aldraðir eftir sjúkravist, þar
af 70 heilabilaðir og þriðjungur
aldraðra á biðlista deyr á meðan á
biðinni stendur. Við svo búið má
ekki standa.
Borgarbúar vilja tryggja öldr-
uðum áhyggjulaust ævikvöld. Í
huga okkar er það ekki innantómur
frasi því hvort sem við tilheyrum
sjálf þessum hópi, erum að hugsa
til foreldra, ömmu, afa eða annarra
skyldmenna og vina, eða einfaldlega
til vandalausra, erum við flest sann-
færð um það að aldraðir hafa skilað
sínu og eiga rétt á að búa við besta
hugsanlega aðbúnað. Borgarbúar
verða að taka málin í sínar hendur.
Sú togstreita sem verið hefur á
milli ríkis og borgar um málaflokk-
inn er óásættanleg. Málið kemst
aldrei í rétta höfn nema að það
verði sett í þann farveg að borgin
taki alfarið yfir alla þjónustu við
aldraða hvort sem um
verður að ræða heima-
hjúkrun eða hjúkr-
unarheimili
Að fá að vera heima
Öldruðum hefur í
auknum mæli verið
gert kleift að vera leng-
ur heima hjá sér eftir
að heilsan gefur sig.
Aukin heimaþjónusta
og heimahjúkrun gerir
þetta gerlegt og minnk-
ar um leið álagið á
hjúkrunarstofnanir.
Það er augljóst sam-
hengi á milli góðrar
þjónustu í heimahúsum
og lengd biðlista á
hjúkrunarstofnanir. Því
meiri og betri þjónusta,
þeim mun styttri bið-
listar.
Félagsleg heimaþjón-
usta er framkvæmd af
starfsfólki borgarinnar
sem sinnir sínum verk-
um af samviskusemi og
metnaði þrátt fyrir
slæm kjör og oft á tíð-
um erfið skilyrði.
Heimahjúkrun er hins
vegar framkvæmd af starfsmönnum
ríkisins sem vinna við sömu að-
stæður. Gallinn á þessu fyr-
irkomulagi er sá að þrátt fyrir góð-
an vilja, samvinnu og samþættingu
skapast árekstrar sem bitna á þeim
sem þjónustuna þiggja. Félagslega
heimaþjónustan er hverfavædd en
heimahjúkrun miðlæg, ríkið rukkar
ekki fyrir þjónustu eins og innlit og
böðun á meðan borgin gerir það.
Það má leiða líkum að því að sam-
runi heimahjúkrunar og fé-
lagslegrar heimaþjónustu verði
hagkvæmari sem ætti að koma
þjónustuþegum til góða.
Yfirtaka borgarinnar á heima-
hjúkrun gæti orðið fyrsta skrefið í
því að borgin taki yfir alla þjónustu
við aldraða. Að sjálfsögðu verður
fjármagn að fylgja frá ríkinu og þar
verður einnig að reikna með þeim
kostnaði sem oft þarf að leggja í til
að gera húsnæðið aðgengilegt sjúk-
um og viðráðanlegt þeim sem ann-
ast aldraða í heimahúsum. En það
sem öllu máli skiptir er að allar
breytingar verði gerðar í samráði
við samtök aldraðra.
Reykjavíkurborg
taki yfir alla þjón-
ustu við aldraða
Þorleifur Gunnlaugsson fjallar
um aldraða og það hvernig
komið er fram við þá
Þorleifur Gunnlaugsson
’Ennþá eru kjörmargra aldraðra
allt of rýr, ennþá
eru endalausir
biðlistar á hjúkr-
unarheimilum og
ennþá er skortur
á fullnægjandi
þjónustu í heima-
húsum.‘
Höfundur skipar þriðja sætið á
V-listanum fyrir borgarstjórnarkosn-
ingarnar í maí og er formaður
Vinstri grænna í Reykjavík.
UPPELDI til ábyrgðar – Upp-
bygging sjálfsaga eða „Restitution
Self Discipline“ er aðferð við stefnu-
mótun og bekkjarstjórn í skólum
sem Diane Gossen frá Kanada hefur
þróað og hefur verið að
festa rætur í nokkrum
íslenskum skólum und-
anfarin ár.
Í stað áherslu á að
kennarinn verði fær í
að beita ytri umbun
eða refsingum við að
hafa stjórn á nem-
endum og hvetja þá til
dáða, leggur Diane
áherslu á að kenna
börnunum sjálfsstjórn
og sjálfsaga með því að
efla þeirra innri sál-
arstyrk. Hún gerir sér
fulla grein fyrir því að kennaranum
er nauðsyn að hafa tögl og hagldir í
skólastofunni, en uppbyggingarleið-
ina kallar hún „the least coercive
road“ eða mýkstu leiðina til þess.
Á Íslandi er talað um að ofbeldi
og agaleysi ungmenna hafi aukist.
Það sama er að gerast í nálægum
löndum. Tvenns konar hugmyndir
hafa vaknað um það, hvernig skólinn
eigi að bregðast við og fólk skiptist
jafnvel í andstæðar fylkingar eftir
því hvort það aðyllist frekar:
Mannúðarstefna sem kennir
börnum lífsgildi, að sýna samúð og
kennir umburðarlyndi. Þetta er
mjúk aðferð.
Ströng og hert viðurlög við brot-
um, jafnvel refsingar og engin þol-
mörk gegn ofbeldi. Þetta er hörð að-
ferð.
Svar Diane Gossen og uppbygg-
ingarstefnunnar liggur í að ná jafn-
vægi milli þessara tveggja aðferða.
Mjúki hlutinn – uppbygging, styrkir
fjölskyldubönd og lundarfar með því
að börnin flytja með sér heim úr
skólanum umræður um lífsgildi og
fara yfir það í huganum hvernig
manneskjur þau vilja
vera. Lífsgildi eins og
virðing, umhyggja og
heiðarleiki verða leið-
arljós í samskiptum í
skólastofunni. Forðast
er að falla í þá gryfju
að predika, vekja sekt-
arkennd eða umbuna
börnunum á einhvern
hátt til að fá þau til að
samþykkja að vera
góð. Í staðinn er þeim
hjálpað að þekkja þarf-
ir sínar og læra að full-
nægja þeim án þess að
ganga á rétt og þarfir annarra.
Harði hlutinn – reglufestan, felst í
nokkrum ófrávíkjanlegum öryggis-
reglum. Hlutverk þeirra er að
standa vörð um lífsgildin og skóla-
og bekkjarsáttmálann sem gerður
er í upphafi skólaárs. Einstakir
nemendur fá ekki leyfi til að traðka
á þessum reglum, svo þeir verða að
víkja af vettvangi, ef þeim verður
það á, en er hjálpað til að koma fljótt
inn í hópinn aftur með áætlun um
úrbætur á hegðun sinni og skilning
á ástæðum hegðunarinnar. Skiln-
ingur barnsins á eigin hegðun er
nauðsynlegur svo það geti náð
markmiði sínu og sinnt þörfum sín-
um án þess að troða á þörfum ann-
arra. Barnið eða unglingurinn fer að
skynja mistök sín sem tækifæri til
að læra. Þetta hefur þau áhrif að
hann fer að eiga auðvelt með að við-
urkenna misgjörðir sínar og mistök
og samskiptin við kennarann eða
þann sem er aðstoða nemandann
verða jákvæð og uppbyggileg.
Kennarinn fer að skynja hugtakið
agi fremur sem lærdóms- og
þroskaferli en þvingun til undirgefni
og með aðferðum uppbyggingar fær
hann ákveðin verkfæri í hendur sem
gera hann öruggari í starfi.
Til að halda sjálfsvirðingu verðum
við stöðugt að sýna og viðhalda
framkomu sem okkur finnst við full-
sæmd af. Til að þetta takist þurfum
við að læra að leiðrétta okkur þegar
okkur verður eitthvað á og læra að
þakka okkur fyrir þegar við gerum
vel. Ef við leggjum ekki mat á eigið
framferði eða fáum það metið, ef við
gerum ekki eitthvað til að breyta um
hátterni, þegar það er fyrir neðan
virðingu okkar, uppfyllum við ekki
þörf okkar fyrir sjálfsvirðingu og við
líðum sálarkvalir.
Geðlæknirinn William Glasser
benti á það í leiðbeiningariti 1965 að
mistök fólks í félagslegum sam-
skiptum og hæfni þess til að bæta úr
þeim, valdi mestu um andlega líðan
þess á fullorðinsaldri. Því sé mik-
ilvægt að kenna börnum og ungling-
um að leiðrétta mistök af þessu tagi,
því hæfnin er lærð en ekki með-
fædd.
Diane Gossen hefur þróað upp-
byggingaraðferð sína, svo hún er að-
gengileg kennurum og foreldrum.
Með því að ræða við börnin um þau
lífsgildi sem okkur finnst mikilvæg-
ust í samskiptum, bæði heima og í
skólanum, er lagður grunnur að því
að geta lagfært mistök sín í sam-
skiptum með sóma.
Dagana 15. til 18. mars verða
haldin námskeið um aðferðir upp-
eldis til ábyrgðar uppbyggingar
sjálfsaga á Hótel Nordica. Judy
Anderson sem er náinn samstarfs-
maður Diane Gossen mun leiðbeina
á námskeiðunum ásamt Magna
Hjálmarssyni og Guðlaugu Erlu
Gunnarsdóttur. Fyrir þá sem vilja
kynna sér námskeið þessi nánar er
bent á heimasíðuna www.sunnu-
hvoll.com.
Að skapa frjálslegan
skóla með skýr mörk
Magni Hjálmarsson fjallar um
skóla með skýr uppeldismörk ’Til að halda sjálfsvirð-ingu verðum við stöðugt
að sýna og viðhalda fram-
komu sem okkur finnst
við fullsæmd af.‘
Magni Hjálmarsson
Höfundur er kennari á Álftanesi.
ÞAKRENNUKERFI
á öll hús – allsstaðar
BLIKKÁS –
Smiðjuvegi 74
Sími 515 8700