Morgunblaðið - 30.05.2007, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
KLEPPUR fagnar á árinu 100
ára afmæli og í tilefni af því er
haldin vegleg afmælishátíð dagana
25. til 26. maí á Kleppi og víða um
borgina. Almenningi, gestum og
notendum er boðið að njóta dag-
skrár sem fram fer m.a. í sam-
komusal spítalans. Þar sem und-
irrituð er fyrrum
starfsmaður við iðju-
þjálfun á Kleppi frá
árinu 2002 til 2004 var
meiningin að kíkja á
afmælisbarnið og taka
þátt í gleðinni. En
gleðin getur snúist
upp í andhverfu sína
ef svo óheppilega vill
til að gestir, notendur
eða starfsmenn eiga
erfitt með gang eða
nota hjólastól.
Samkomusalur spít-
alans er á 2. hæð án
lyftu. Á meðferð-
arheimilinu Laugarási verður einn-
ig opið hús en þar er einnig óað-
gengilegt fyrir hreyfihamlaða og
það á við um fleiri staði sem ætl-
aðir eru fólki með geðraskanir og/
eða geðsjúkdóma. Það er mjög an-
kannalegt að á spítala sem er op-
inber stofnun, sem tilheyrir
Landspítala – háskólasjúkrahúsi,
sé ekki gert ráð fyrir því að starfs-
menn, notendur eða aðstandendur
geti verið hreyfihamlaðir og notað
hjálpartæki í byrjun 21. aldar.
Á mínum starfsferli sem fé-
lagsliði á Kleppi fór ég þrisvar
sinnum upp í samkomusal til að
hlýða á fyrirlestra eða aðrar uppá-
komur. Fyrst er ég var nýbyrjuð
og stuttu síðar á jóladagskrá, sem
var undirbúin af notendum og
starfsfólki. Á leiðinni upp stigann í
samkomusalinn í þriðja skiptið
mætti mér starfskona sem ekki
hafði áður séð mig glíma við stig-
ann og minnist ég þess sérstaklega
er hún sagði við mig: „Mikið ertu
nú dugleg, þú ert nú heppin að
þurfa ekki að nota hjólastól.“ Ég
svaraði henni því til að reyndar
notaði ég hjólastól sem betur fer
þar sem hann væri hjálpartæki og
auðveldaði mér lífið. Að fyrirlestri
loknum varð ég að hlamma mér
niður og fara á rassinum niður
stigann til að forða mér frá því að
detta. Eftir þá svaðilför sá ég ekk-
ert vit í því að hætta lífi mínu og
limum til að hlýða á fyrirlestur á
stofnuninni.
Annars var vel tekið á móti mér
er ég byrjaði á Kleppi, bæði af
starfsfólki og not-
endum. Reynt var að
bæta aðgengið svo að
ég kæmist inn á
vinnustaðinn með því
að setja ramp við inn-
ganginn og handrið
við stiga. Í byrjun
fannst reyndar sum-
um skrítið að fá
starfsmann sem notaði
oft hjólastól, þá kom
það fyrir að notendur
spurðu: „Ert þú
starfsmaður? En þú
ert í hjólastól, ert þú
sjúklingur?“ Vissulega
var ég starfsmaður, sem á við
hreyfihömlun að stríða, en stofn-
unin var sniðin að því að lækna og
hlúa að fólki með andlega sjúk-
dóma sem eiga sér víst bústað og
ból í höfði fólks en ekki í fótum
þess eða umhverfi. Ég hugsaði oft
með mér hvort spítalinn ýtti undir
sjúkleika fólks, hver væri í raun
sjúkur; spítalinn og kerfið eða not-
endur þjónustunnar. Mér fannst
eins og spítalinn sjálfur ætti við al-
varlegt þunglyndi að stríða og
væri nánast ekki viðbjargandi.
Ég ákvað að hætta sem fé-
lagsliði á Kleppi og snúa mér að
öðru þar sem ég gat ekki séð að
gerðar yrðu miklar breytingar á
stofnuninni í bráð. Þá á ég ekki við
að þær áþreifanlegu hindranir,
sem mættu mér eða notendum,
væru eitthvað illleysanlegar, að
ryðja burt þröskuldum og hindr-
unum, heldur fremur hinar hug-
lægu hindranir í garð fólks með
geðraskanir og fatlanir. Ég hafði
val um að hætta að starfa á spít-
alanum en mér er enn hugsað til
þeirra notenda sem enn þurfa að
búa eða dvelja á stofnuninni.
Hvert er þeirra val, ef þeir eru
óánægðir með þjónustuna á
Landsspítalanum, hvert geta þeir
þá snúið sér? Það virðist ekkert
annað vera í boði, enginn annar
spítali en Landspítali. Er það
trygging fyrir góðri heilbrigð-
isþjónustu, bæði fyrir starfsfólk og
notendur?
Fróðlegt væri að vita hvert
markmið Klepps verður næstu 100
árin í þjónustu við almenning og
hvort aðskilnaðarstefnan eigi að
ríkja eða hvort færa eigi þjón-
ustuna nær notendum með því að
efla heilsugæsluna og nærþjón-
ustu. Ef hið síðarnefnda verður
stefnan, þarf þá ekki að vinna
markvist að því að leggja Klepps-
spítala niður? Eiga notendur geð-
heilbrigðiskerfisins að vera annars
flokks í sérúrræðum? Því til stað-
festingar er einmitt dagskrá af-
mælishátíðar annars vegar fyrir
notendur og aðstandur í sam-
komusal á Kleppi, sem aðeins sum-
ir geta tekið þátt í, svo framalega
þeir eru í góðu formi til að glíma
við stigana, og svo hins vegar
verður dagskrá og hátíð fyrir fag-
fólkið á Grand hóteli, sem er úti í
bæ með aðgengi fyrir alla að leið-
arljósi.
Um leið og ég óska öllum góðrar
geðheilsu í tilefni af 100 ára af-
mælinu velti ég fyrir mér einu er
snýr að barna- og unglingageð-
deild Landspítalans. Af hverju var
hún ekki færð inn í hinn nýja og
glæsilega barnaspítala sem opn-
aður var fyrir nokkrum árum?
Fyrir hverja er Kleppur?
Kolbrún D. Kristjánsdóttir
skrifar í tilefni
af 100 ára afmæli spítalans
»Ég hugsaði oft meðmér hvort spítalinn
ýtti undir sjúkleika
fólks, hver væri í raun
sjúkur; spítalinn og
kerfið eða notendur
þjónustunnar.
Kolbrún Dögg
Kristjánsdóttir
Höfundur er fyrrverandi
starfsmaður á Kleppsspítala
og varaformaður Sjálfsbjargar.
E
inu sinni var ég nem-
andi við Háskóla Ís-
lands. Ég var víst
ekki sérlega góður
nemandi, og ef ég
hefði farið í eitthvert alvöru fag,
eins og til dæmis lögfræði eða
læknisfræði eða viðskiptafræði,
hefði ég áreiðanlega flosnað upp
frá þessu námi. Því má segja að
það hafi orðið mér til happs að ég
hélt mig við kjaftafögin.
Ég verð að viðurkenna að þeg-
ar ég byrjaði í skólanum hafði ég
litla hugmynd um hvert end-
anlegt markmið mitt var með
náminu – líklega hafði ég hreint
ekkert markmið. Mér er nær að
halda að jafnvel þótt ég væri í
kjaftafögunum hefði strangt til
tekið mátt segja að ég ætti ekk-
ert erindi í háskólanám. Það var
einungis fyrir skilningsríki góðra
kennara að ég fékk að komast
áfram, og að ég skyldi komast
upp með það sem átti að heita
BA-ritgerð var ekkert annað en
gustukaverk umsjónarkennarans.
Á þessum árum kostaði lítið
sem ekkert að skrá sig í HÍ. Mér
fannst það afskaplega gott, og ég
er viss um að ef rukkað hefði ver-
ið um alvöru skólagjöld hefðu
bæði samviska mín og „kostunar-
aðilar“ mínir harðbannað mér að
sóa peningum í þennan svokall-
aða lærdóm. En ég var svo hepp-
inn að geta setið þarna á kostnað
hins opinbera, að vísu í þeim fög-
um þar sem kostnaður á hvern
nemanda er langminnstur.
Líklega er það af þessum per-
sónulegu ástæðum sem ég hef
alltaf verið frekar hallur undir þá
hugmynd að háskólar eigi að vera
öllum opnir, og það eigi að vera
hægt að stunda nám við þá án
þess að borga skólagjöld. Það á
að vera möguleiki að stunda há-
skólanám meira af vilja en mætti,
eins og ég hef líklega gert þarna
í BA-náminu. Slíkur möguleiki
getur reynst villuráfandi sauðum
ákaflega mikilvægur, og þeir
þannig fundið sér skjól sem ella
væri hvergi annars staðar að
finna.
En svona hugmyndir um há-
skóla sem hálfgerðar félagsmála-
stofnanir hafa sífellt farið meira
og meira halloka fyrir þeim hug-
myndum að háskólar eigi að
stuðla að auknum hagvexti og
fyrst og fremst að skila af sér
nemendum sem eru færir um að
taka þátt í atvinnulífinu. Sífellt
verður háværari sú krafa að þeir
sem „eiga ekkert erindi“ í há-
skólanám eigi ekki að fá að hefja
það. Til að skilja sauðina frá
höfrunum mun vera affarasælast
að rukka myndarleg gjöld, til að
fólk fari ekki að þvælast í nám
nema það meini eitthvað með því.
Hafi skýrt mótuð markmið strax í
upphafi.
Það er svo sannarlega þessara
nýju tímanna tákn að nú á að
fara að stokka upp í sjálfum Sor-
bonne, þessum erki-ríkisháskóla
með engin skólagjöld. Ég rakst á
frétt um það á AP um daginn að
nýkjörinn Frakklandsforseti,
Nicholas Sarkozy – sem lagði
áherslu á það í kosningabarátt-
unni að Frakkar yrðu að fara að
vera duglegri að vinna – ætli að
gera franska háskóla skilvirkari
og hagkvæmari.
Rektor Sorbonne, Jean-Robert
Pitte, vill afleggja það fyr-
irkomulag að allir sem klára
menntaskóla eigi rétt á að setjast
á háskólabekk, hann vill að há-
skólarnir geti hafnað nemendum
sem ekki teljist eiga í þá erindi,
og hann vill fá að rukka skóla-
gjöld til að auka tekjur skólans.
AP segir að þetta líti ýmsir á sem
„ameríkaníseringu“ og vilji ekki
sjá þessar breytingar.
Í ljósi þess sem ég rakti hér að
ofan um mína eigin háskólagöngu
get ég ekki annað en haft nokkra
samúð með þeim sem líst ekkert
á þessar fyrirhuguðu breytingar
á Sorbonne. En um leið hefur
Pitte að því er virðist ýmislegt til
síns máls, og haldgóð rök virðast
vera fyrir því að „nútímavæða“
skólann.
Franskir háskólar skila mun
færri útskriftarnemendum en
bandarískir skólar, og árið 2005
voru einungis 14,2% fullorðinna í
Frakklandi háskólamenntuð, sam-
anborið við 29,4% í Bandaríkj-
unum, að því er AP segir, og
vitnar í tölur frá OECD. Pitte
segir að flestir nemendur við
franska háskóla flosni upp frá
námi. Fjörutíu og fimm prósent
þeirra sem hefja nám við Sor-
bonne ljúka ekki fyrsta árinu, og
55% klára enga gráðu.
Pitte segir að ef skólinn fái
ekki að setja inntökuskilyrði fari
of mikið af peningum og tíma
kennara í að sinna nemendum
sem „eiga í rauninni enga mögu-
leika“ á að hafa eitthvað upp úr
náminu. Slíkt sé bæði sóun og um
leið ávísun á hina alræmdu yf-
irfullu fyrirlestrarsali og tengsla-
leysi nemenda og kennara. Þar
sem skólagjöld séu lítil sem engin
– tæpar 300 evrur – þurfi fólk
ekki einu sinni að kíkja í peninga-
veskið áður en það skráir sig til
náms.
Þrátt fyrir þetta held ég að
þeir sem eru á öndverðum meiði
við Pitte hafi nokkuð til síns
máls. AP hefur eftir forseta nem-
endafélags í Sorbonne að núver-
andi kerfi geri öllum kleift að
spreyta sig, og nemendur verði
metnir á grundvelli frammistöðu
sinnar í háskólanum, fremur en
fyrri afreka á menntabrautinni.
Að ekki sé nú minnst á kröfuna
um að fjárhagsstaða eigi ekki að
skera úr um hvort fólk getur far-
ið í háskóla eða ekki.
Þrátt fyrir allt tal um að
styrkjakerfi geti tryggt jafnan
aðgang þótt skólagjöld séu rukk-
uð vita allir sem til þekkja að í
Ameríku eiga fátækir alls ekki
möguleika á að spreyta sig í há-
skólunum nema þeir hafi ann-
aðhvort sýnt afburðanámshæfi-
leika í menntaskóla eða séu
afburðaíþróttamenn.
Rektorinn í Sorbonne gengur
svo langt að segja að það sé
„glæpsamlegt“ að hleypa inn í há-
skóla nemendum sem ekki séu í
stakk búnir fyrir slíkt nám. Þetta
er fáránleg fullyrðing. Og ég
þakka mínum sæla fyrir að skoð-
anir sem þessi voru ekki ríkjandi
í Háskóla Íslands þegar ég
þvældist þangað fyrst.
Sorbonne
á beinið
»Ef ég hefði farið í eitthvert alvöru fag, eins ogtil dæmis lögfræði eða læknisfræði eða við-
skiptafræði, hefði ég áreiðanlega flosnað upp frá
þessu námi. Því má segja að það hafi orðið mér til
happs að ég hélt mig við kjaftafögin.
BLOGG: kga.blog.is
VIÐHORF
Kristján G. Arngrímsson
kga@mbl.is
SAMTÖKIN ’78 hafa fagnað
þeirri yfirlýsingu annars ráðu-
neytis Geirs H. Haarde að trú-
félögum verði veitt heimild til að
staðfesta samvist samkyn-
hneigðra. Ákvæðið í
stjórnarsáttmálanum
er í samhljóðan við
samþykkt lands-
fundar Sjálfstæð-
isflokksins og frum-
varp Guðrúnar
Ögmundsdóttur Sam-
fylkingarþingmanns
sem lagt var fram á
Alþingi en hlaut ekki
afgreiðslu.
Í þessu samhengi
er rétt að vekja at-
hygli á samþykkt
Leikmannastefnu
Þjóðkirkjunnar, sem haldin var í
Stykkishólmi 4.-6. maí sl., og ekki
hefur farið hátt. Þar segir að góð-
ur vilji sé til þess í söfnuðum
landsins að mæta óskum um að
prestar komi að blessun og stað-
festingu samvistar samkyn-
hneigðra.
Minnt er á að kirkjan og stofn-
anir hennar hafi stutt lög um stað-
festa samvist, sem sett voru árið
1996, og að kirkjan hafi upp frá
því stutt þá réttindabaráttu sam-
kynheigðra sem háð hafi verið á
þeim grunni. Um leið og stuðningi
er lýst við drög að ályktun kenn-
ingarnefndar um Þjóðkirkjuna og
staðfesta samvist er lögð sérstök
áhersla á að þau mál er lúta að
hjónabandsskilningi og blessun
eða staðfestingu samvistar sam-
kynhneigðra séu enn til umræðu
og verði ekki til lykta
leidd innan kirkj-
unnar fyrr en á
Kirkjuþingi á hausti
komanda. Leik-
mannastefna taldi að
til álita kæmi af hálfu
Kirkjuþings að heim-
ila prestum, sem það
kjósa, að staðfesta
samvist samkyn-
hneigðra para. Einnig
er því lýst yfir að Al-
þingi og kirkja geti
hugsanlega mæst í
samþykkt og sam-
skilningi á slíku heimildarákvæði.
Orðrétt segir síðan í samþykkt-
inni:
„Á hinn bóginn er enn sterkari
vilji meðal safnaðarfólks til þess
að standa vörð um hefðbundinn
skilning á hjónabandinu sem sátt-
mála karls og konu og sem sköp-
unarreglu Guðs. Um fyr-
irsjáanlega framtíð er því ekki um
það að ræða að leikmenn innan
kirkjunnar séu almennt reiðubúnir
til þess að skilgreina hjónaband
eða hjúskap kynhluthlaust. Í þess-
um efnum telur leikmannastefna
að hægara og raunsærra sé að
bæta við hliðstæðu og jafngildu
vígsluformi en að breyta inntaki
hjónavígslunnar.“
Hvað sem líður deilum um
hjónabandsskilning þá er freist-
andi að álykta út frá samhljóm-
inum í yfirlýsingu Samtakanna
’78, ákvæðinu í stjórnarsáttmál-
anum og ályktun Leikmanna-
stefnu að Alþingi og kirkja geti
mæst í samþykkt og samskilningi
á heimild til trúfélaga að staðfesta
samvist samkynhneigðra innan
tíðar.
Enda þótt Leikmannastefna
ráði ekki úrslitum þá eru fulltrúar
á henni vel kunnugir sjónarmiðum
safnaðarfólks um allt land og leik-
menn eru í meirihluta á Kirkju-
þingi. Mér segir svo hugur að þar
muni afl atkvæða þó ekki verða
ráðandi heldur hinn góði vilji í
söfnuðum landsins og sú mikla
vinna og einurð sem lögð hefur
verið í undirbúning málsins innan
kirkjunnar.
Góður vilji í
söfnuðum landsins
Einar Karl Haraldsson skrifar
um hjónabandsskilning » Það er samhljómur íyfirlýsingum rík-
isstjórnar, Samtakanna
’78 og Leikmannastefnu
Þjóðkirkjunnar.
Einar Karl Haraldsson
Höfundur er kirkjuþingsmaður.