Morgunblaðið - 14.07.2007, Blaðsíða 4

4 LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
DR. Árni Einarsson, forstöðumaður Nátt-
úrurannsóknastöðvarinnar við Mývatn, segir
mikla uppsveiflu í lífríkinu við vatnið en
fyrstu merki hennar fóru að sjást fyrir tveim-
ur árum. Að hans sögn eru mýfluga og önnur
áta í vatninu í mikilli framför og mun bráð-
lega ná hámarki. Nefnir hann þá helst korn-
átu, langhalafló og skötuorm sem eru lítil
krabbadýr. Varp flestra andartegunda segir
hann sterkt þetta árið og gróskan í kringum
vatnið er mikil. Mývetningar kalla hana ætíð
mýgras því flugan klekst í vatninu og þjónar
svo hlutverki næringar fyrir fisk, fugl og
gróður í og við Mývatn. „Það er mikill sveiflu-
gangur í lífríkinu hér og nú er komið að
næstu uppsveiflu. Hún er þó óvenjulega mikil
í þetta skiptið. Að jafnaði hefur mý verið að
koma upp úr vatninu í um tvær vikur á vorin
en nú mokaðist það upp í fimm vikur,“ segir
Árni. Sveiflan í lífríkinu tekur fimm til níu ár,
en það kveður hann of skamman tíma til þess
að bleikjustofn vatnsins geti náð sér hratt á
strik. Það geti tekið mjög langan tíma.
Líklegast vegna verksmiðjunnar
Niðursveiflur segir hann hafa verið orðnar
mjög djúpar en þeirrar þróunar hafi fyrst
gætt upp úr 1970. „Sveiflurnar verða svo
djúpar að silungurinn drepst. Í uppsveiflunni
komast ekki nógu margir árgangar á legg til
þess að það dugi til að fleyta honum yfir
næstu lægð, því sveiflan er of stutt,“ segir
Árni. Hann telur annað ólíklegt en að nið-
ursveiflan frá því um 1970 tengist kísiliðj-
unni, en hún tók til starfa árið 1967. Ekki er
þó útséð um það að hans mati hversu mikil
uppsveiflan í lífríkinu verður, hún geti haldið
áfram upp eða farið aftur niður á við. Árni
segir verksmiðjuna hafa verið mikið inngrip í
lífríkið. Með henni hafi verið gerð hola í flat-
an botn vatnsins sem dregur til sín lífræn efni
sem mýflugulirfur gætu annars étið. Mýið
þarf því að standa í samkeppni um fæðuna við
þessa holu og afkoma þess verður ekki jafn
góð. Fiskurinn sveltur þá og stofninn minnk-
ar, auk þess sem flugan verður gróðri ekki
sama næring og áður.
Gísli Már Gíslason, prófessor í vatnalíf-
fræði við Líffræðistofnun Háskóla Íslands,
segir uppbyggingu bleikjustofnsins geta tek-
ið aldir. Samkvæmt gögnum Líffræðistofn-
unar var veiði í Mývatni á árunum 1900 til
1970 í kringum 32.000 fiskar á ári, en hver
fiskur var um 1,5 kíló að meðaltali. Að sögn
Gísla hefur veiðin í vatninu minnkað stöðugt
eftir 1970 og undanfarin 6-7 ár verið undir
2.000 fiskum á ári með meðalþyngd um 500
grömm.
Tengdi það alltaf verksmiðjunni
Árni Halldórsson, bóndi í Garði I við Mý-
vatn, segist alltaf hafa vitað að ástand lífrík-
isins tengdist kísiliðjunni. Hann segir Mývatn
hafa verið mesta veiðivatn landsins þangað til
kísiliðjan hóf störf og veiðin gegndarlaus.
Vitnar hann í annál frá vorinu 1866 þar sem
segir að 150.000 silungar hafi veiðst í vatninu.
„Það var ekki einleikið að það varð fisk- og
fugladauði og hrun í mýflugunni á sama tíma
og kísiliðjan byrjaði. Fyrsta veiðilausa árið
var 1969, en þá var verksmiðjan búin að dæla
í tvö ár,“ segir Árni. Árið 2004 segir hann að
bleikjan hafi verið nánast horfin, fugl hafi
ekki komið upp ungum við vatnið eins og áður
og mýflugan svo til verið horfin af Mývatni.
Ekki útséð með sveiflurnar
Bóndinn Árni kveður lífríkið stöðugt hafa
sótt í sig veðrið eftir að kísiliðjan lagðist af
árið 2004. „Flugan hefur lagst hér niður í tún-
in við vatnið og aukið sprettu þeirra svo um
munar. Hún er besti áburður sem hægt er að
fá, en lífríkið hefur komið hressilega til hér
við vatnið.“
Óvenju mikil uppsveifla við Mývatn
 Kísiliðjan við Mývatn hætti starfsemi árið 2004, síðan þá hefur mikill uppgangur verið í lífríkinu í
kringum vatnið  Mýið fæðir fisk, fugl og gróður við vatnið, en bleikjan hefur ekki náð sér á strik
Morgunblaðið/BHF
Líf gefur líf Mýið mokaðist upp úr vatninu í fimm vikur í vor, en undanfarin ár hefur það ein-
ungis tekið tvær vikur. Lífríkið blómstrar vegna þessa. Hér sést flugnastrókur við vatnið í júní.
FULLTRÚAR Vinnumálastofnunar á Norður-
landi vestra héldu í gær fund með starfsmönnum
Ramma hf. á Siglufirði sem missa munu störf sín í
kjölfar þess að rækjuvinnsla fyrirtækisins leggst
af. Rúmlega þrjátíu manns munu missa störf sín
frá og með október næstkomandi. Líney Árna-
dóttir, forstöðumaður Vinnumálastofnunar
Norðurlands vestra, segir þjónustu Vinnu-
málastofnunar hafa verið kynnta fyrir starfs-
mönnunum en almennt hafi starfsfólk enn verið
að átta sig á því hvað tæki við. Ákveðið hafi verið
að halda annan fund í ágúst til að fara betur yfir
málin. „Þetta var ágætur fundur og ég held að
fólk hafi verið ánægt með að fá þessar upplýs-
ingar vegna þessarar nýju stöðu,“ segir Líney.
Vinnumálastofnun býður upp á starfsráðgjöf
og býðst fólki aðstoð við atvinnuleit og hvernig
rétt sé að bera sig að við leit að starfi. „Við bjóð-
um líka upp á vinnumiðlun fyrir atvinnurekendur
og atvinnuleitendur. Síðan bjóðum við upp á úr-
ræði eins og námskeið eða stuðning til að taka
frekara nám,“ segir Líney. Hún segir stofnunina
ekki hafa markað stefnu um hvað gert verði á
Siglufirði. „Við eigum eftir að kynnast hópnum
betur og meta óskir hans og þarfir.“
Funduðu með starfs-
mönnum Ramma
NÍU sóttu um embætti framkvæmdastjóra Jafn-
réttisstofu sem var auglýst laust til umsóknar 24.
júní sl. Umsóknarfrestur vegna starfsins rann út
9. júlí sl.
Helena Þuríður Karlsdóttir, forstöðumaður,
Akureyri, Herdís Á. Sæmundardóttir, varaþing-
maður, Sauðárkróki, Hjördís Ýrr Skúladóttir,
skipulagsstjóri, Hrísey, Jóna Lovísa Jónsdóttir,
framkvæmdastjóri, Kópavogi, Katrín Oddsdóttir,
meistaraprófsnemi, London, Englandi, Kristín
Ástgeirsdóttir, forstöðumaður, Reykjavík,
Martha Lilja Marthensdóttir Olsen, þjónustu- og
kennslustjóri, Ísafirði, Sigríður Margrét Sigurð-
ardóttir, skólastjóri, Akureyri, Þuríður Helga
Þorsteinsdóttir, kennari, Reykjavík.
Níu vilja Jafnréttis-
stofu og allt konur
ÁRLEGUR sumarleiðangur
Náttúrufræðistofnunar Íslands
til Surtseyjar var farinn nú á
dögunum. Gróður og dýralíf í
eynni var rannsakað en að sögn
Borgþórs Magnússonar, líffræð-
ings og leiðangursstjóra, kom
fjöldi nýrra landnema á óvart.
Annað árið í röð fundust fimm
nýjar tegundir háplantna í
eynni en þær eru þrílaufungur,
vallhumall, háliðagras, hálm-
gresi og klappadúnurt. Borgþór
segir þrílaufunginn sennilega
markverðasta fundinn: „Við
fundum hann nú á þremur stöð-
um en það er frekar merkilegt
þar sem þrílaufungur er fremur
algengur í birkiskógum og
hraunsprungum á Vestur-,
Norður- og Austurlandi en
finnst lítið sunnanlands. Það
vekur því athygli að finna hann
þannig að hann var ríkjandi í
mávavarpinu á eynni.“ Það kom
hins vegar á óvart að álka sást á
sjó undir bjarginu og þótti at-
ferli hennar benda til varps.
Aldrei áður hafa álkur fundist
verpandi í Surtsey og segir
Borgþór það mögulegt að þarna
sé nýr varpfugl að koma inn.
Mun endast í árþúsundir
Sjö vísindamenn auk fjögurra
blaðamanna voru í leiðangrinum
sem styrktur var af Toyota. Við
lok goss árið 1967 var Surtsey
um 2,7 ferkílómetrar en er nú
1,3 ferkílómetrar. Borgþór segir
eyna munu endast í árþúsundir
en eftir nokkrar aldir má reikna
með að mestur hluti hennar
verði horfinn í hafið og eyin þá
orðin lík öðrum úteyjum Vest-
mannaeyja.
fyrir þær sakir að mikill þurrk-
ur hefur verið í Surtsey í sumar.
Borgþór segir gróðurinn hafa
verið mjög illa farinn af þurrki,
sérstaklega á hraunklöppunum
þar sem lítill jarðvegur er.
Hann segir aðrar úteyjar Vest-
mannaeyja ekki komast með
tærnar þar sem Surtsey hefur
hælana hvað fjölbreytileika í
flóru og samsetningu hennar
varðar. Hinar eyjarnar hafa
brotnað svo mikið niður að eftir
stendur einungis gróskumikill
en tegundafár fuglabyggðagróð-
ur.
Að sögn Borgþórs var greini-
legt að varp máva hefur gengið
illa í sumar. „Það var lítið af
sílamávi í eynni sem að jafnaði
hefur verið mest um á undan-
förnum árum en hinsvegar var
talsvert meira af svartbaki
allt í einu í
Surtsey.“
Að sögn
Borgþórs fór
að bera mikið
á nýjum teg-
undum gróð-
urs í kjölfar
þess að máv-
ar hófu að
verpa í Surts-
ey fyrir um
tuttugu árum. Síðan hægðist um
og á síðustu árum hafa einungis
fundist ein til tvær nýjar teg-
undir ár hvert. Nú hafi hins veg-
ar orðið mikil aukning auk þess
sem tegundir fundust sem höfðu
ekki sést í nokkur ár.
Nýr varpfugl í eynni?
Fundur þessara fimm land-
nema er ekki síst merkilegur
Aldrei jafnmargar tegundir
háplantna í Surtsey og nú
Surtsey Gosið hófst í nóvember 1963 og stóð með hléum í rúm þrjú og hálft ár. Þessi 1,3 ferkílómetra friðlýsta ey er syðsta ey Íslands.
Borgþór
Magnússon
Ljósmynd/Borgþór Magnússon