Morgunblaðið - 14.09.2008, Qupperneq 10

10 SUNNUDAGUR 14. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Sviðsett mynd/Morgunblaðið/Júlíus
Við búum ekki lengur
Lögreglumenn eru kýldir, hrækt framan í þá og
fjölskyldum þeirra hótað lífláti. Og það er bara á
venjulegri vakt. Ragnhildur Sverrisdóttir skrifar
að aðra daga séu árásirnar miklu alvarlegri.
T
alsverður erill var hjá
lögreglunni á höf-
uðborgarsvæðinu að-
faranótt sunnudags
og voru 165 verkefni
bókuð frá miðnætti.
12 manns gistu fanga-
geymslur vegna ölv-
unar, fíkniefna, slagsmála og ölvunar-
aksturs.“
„Sex manns voru látnir gista
fangageymslur lögreglunnar á höf-
uðborgarsvæðinu vegna ölvunar eða
óspekta aðfaranótt laugardags. Tölu-
verður erill var í borginni að sögn lög-
reglu en alvarleg mál þó engin.“
Að baki þessum tveimur dæmum,
sem tekin eru úr nýlegum fréttum
Morgunblaðsins, er miklu lengri
saga. Lögreglumenn, jafnt á höf-
uðborgarsvæðinu sem annars staðar
þar sem ölvun og óspektir láta á sér
kræla, þurfa að takast á við alls konar
aðstæður. Oft lenda þeir í minni hátt-
ar átökum, fá pústra, eru klóraðir,
það er sparkað í þá og hrækt á þá.
Síðasta dæmið, sem rataði í fréttir, er
frá liðinni helgi. Þá var lög-
reglumaður skallaður, tekinn hálstaki
og snúinn niður. Hann slapp hins veg-
ar með minni háttar áverka.
„Það líður ekki helgi án þess að ein-
hver slík mál komi upp. Þau eru svo
algeng að þau vekja enga athygli,“
segir fyrrverandi lögreglumaður í
Reykjavík.
Hann var í lögreglunni í Reykjavík
í hartnær áratug og er fús að lýsa of-
beldi og virðingarleysi gagnvart lög-
reglunni. En því aðeins að nafni hans
sé haldið leyndu. Þar er hann ekki
einn á báti, enginn starfandi lög-
reglumaður sem talað var við vildi
koma fram undir nafni. Þeir gefa mis-
munandi skýringar á því, segjast ekki
vilja vekja athygli einhverra ódáma á
sér eða vilja ekki að fjölskyldan þurfi
að svara fyrir orð þeirra. Hver og
einn er þó á því að það sé ekki ósenni-
legt að kollegarnir vilji nafnleynd af
ótta við að gert verði lítið úr þeim ef
þeir segi frá árásum á sig. Sumir telji
það nefnilega veikleikamerki hjá lög-
reglumanni að tjá sig um vanlíðan,
jafnvel ótta, eftir fólskulegar árásir.
Þeir eiga að vera harðir naglar. Þeir
vita allir að það er ósanngjörn krafa
og viðurkenna það fúslega. Í skjóli
nafnleyndar.
Venjast smærri málunum
Lögreglumenn venjast margir al-
gengustu óþægindum starfsins. Þeir
eru fljótir að venjast ókvæðisorð-
unum, enginn myndi víkja sér undan
verkefni af ótta við að á hann verði
hrækt eða húfan slegin af honum.
Auðvitað er slæmt að fá spörkin og
kjaftshöggin venjast ekki, þótt menn
láti sig hafa þetta. En svo eru þeir
sem geta ekki sætt sig við þetta. Þeir
endast sjaldnast lengi í starfi.
Vönustu lögreglumönnum bregður
þó öllum illa þegar árásirnar verða
grófari. Þegar menn ráðast á þá og
snúa þá niður með hálstaki, nefbrjóta
með hnefahöggi eða skalla, sparka í
höfuð þeirra þegar þeir falla í jörðina
við árás, jafnvel kjálkabrjóta, eins og
dæmi eru um. Þeir mæta útúrdóp-
uðum eða ofurölvi mönnum sem ráð-
ast á þá með notaðar sprautunálar og
hnífa á lofti. Og þá eru ótaldar allar
hótanirnar: „Ég skal drepa konuna
þína og krakkana, helvítið þitt.“ „Ég
fer heim til þín og nauðga konunni
þinni.“ „Þetta er síðasta vaktin ykkar,
þið eruð búnir að vera, þið eruð báðir
dauðir.“ Þetta eru raunveruleg dæmi
um hótanir í garð lögreglumanna.
Alvarlegri árásirnar hafa áhrif á
lögreglumennina. „Þetta sat í mér
nokkuð lengi,“ segir lögreglumaður
sem varð fyrir barðinu á ölvuðum
manni og slasaðist nokkuð. „Þegar ég
var sendur í verkefni velti ég því allt-
af fyrir mér hvort þetta gæti end-
urtekið sig. Mér fannst líka erfitt
þegar fólk, bæði ættingjar og vinnu-
félagar, var með vangaveltur um að
þetta hafi nú verið að hluta mér að
kenna. Ég hefði átt að vara mig á ölv-
uðum manni. Mér fannst vont að
heyra þetta frá félögunum, af því að
þeir höfðu fengið alveg sömu þjálfun
og ég og líklega hefðu þeir hegðað sér
alveg eins í mínum sporum. Kannski
hefði ég átt að búast við hinu versta.
En við verðum að treysta því að fólk
ætli ekki að drepa okkur.“
Meiri harka
Brotum gegn lögreglumenn hefur
fjölgað á undanförnum árum. En þær
tölur segja samt ekki alla söguna.
Núna eru árásirnar miklu fólskulegri
en áður og hnífum er oftar brugðið á
loft. Um áramót verður lögreglan á
höfuðborgarsvæðinu búin að fá skot-
og hnífheld vesti.
Hver er skýringin á þessari auknu
hörku? Lögreglumenn nefna ofsókn-
arbrjálæði fíkniefnaheimsins sem
eina skýringuna, þar sjá menn óvin í
hverju horni og raunar oft ekki að
ástæðulausu. Þá séu fyrstu viðbrögð
að bera hníf. Það heitir oftast að
menn verði að bera hníf til að verjast,
af því að „hinir“ eru líka með hnífa.
Þetta vígbúnaðarkapphlaup undir-
heimanna þýðir að þegar lögreglan
mætir á staðinn er nærtækast að
grípa til hnífsins.
Önnur skýring á aukinni hörku er
lögreglumönnum þó ofarlega í huga,
en það er fjölgun erlendra misind-
ismanna hér á landi. Greiningardeild
ríkislögreglustjóra tíundaði aukna
aðkomu erlendra brotamanna í
áhættumati, sem deildin sendi frá sér
í sumar. Hér leita erlendar glæpa-
klíkur fótfestu og sumir telja raunar
að þær hafi þegar náð að hreiðra um
sig. „Þessir menn koma úr miklu
harðara umhverfi en við eigum að
venjast,“ segir lögreglumaður. „Þeir
stinga fyrst og spyrja svo. Þeir hafa
lítil sem engin tengsl við samfélagið
og virðingarleysið gagnvart lögregl-
unni er því algjört. Þetta er veruleik-
inn, við búum ekki lengur í Kardi-
mommubæ, þar sem allir þekkja
bæjarfógetann Bastían og verða góð-
ir og gegnir þorpsbúar ef slegið er á
puttana á þeim.“
Sýndardómar
Lögreglumenn segja viðurlög við
árásum á þá sérkapítula. „Við erum
hættir að reikna með að mönnum sé
refsað þótt þeir ráðist á okkur. Þeir fá
einhverja sýndardóma, skilorðs-
bundna..“
Það er nokkuð til í þessu. Dómar í
ofbeldismálum þykja að vísu oft í
mildari kantinum, svo þar skera þessi
mál sig ekki úr. Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra var á því að mikið
hefði skort á að dómstólar hefðu litið
árásir á lögreglumenn nægilega al-
varlegum augum. Þess vegna kallaði
hann eftir aukinni réttarvernd lög-
reglumanna árið 2006, þegar hann
lagði til að refsingar við ofbeldi gegn
lögreglumönnum og öðrum stéttum
sem geta þurft að beita valdi í störf-
um sínum yrðu hertar – úr sex ára
hámarksrefsingu í átta ára fangelsi.
Geir Jón Þórisson, yfirlög-
regluþjónn í Reykjavík, er á svipaðri
línu og ráðherrann. Hann telur lausn-
ina á því virðingarleysi sem lögreglan
á við að etja að finna í skýrum skila-
boðum frá dómskerfinu. „Ef skila-
boðin frá dómskerfinu eru ekki skýr,
um að þetta sé alvarlegt og menn fái
makleg málagjöld fyrir þetta, þá er
hættan sú að menn haldi uppi við-
teknum hætti,“ sagði hann í viðtali við
Morgunblaðið í vikunni.
„Ég skal drepa konuna þína og krakkana, helvítið
þitt.“ „Ég fer heim til þín og nauðga konunni
þinni.“ „Þetta er síðasta vaktin ykkar, þið eruð
búnir að vera, þið eruð báðir dauðir.“