Samvinnan - 01.01.1952, Side 9

9) Stofnfé hins nýja samvinnufélags
skal lagt fram af alþjóðabank-
anum.
10) Þessi skipan málanna mun lækka
verð olíunnar til notenda sem
svarar endurgreiddum ágóða.
Þetta mun skapa vinarhug og
stuðla að aukinni tækni í hinum
frumstæðari löndum, sem hafa
hag af olíukaupunum.
EKKI í FYRSTA SINN.
Þessar tillögur samvinnumanna til
lausnar alvarlegu vandamáli í milli-
ríkjamálum kunna að hafa komið
ýmsum spánskt f}rrir sjónir, og mönn-
um hefur þótt þeir taka fangið fullt
með því að ætla sér slíkt. En þeir,
sem til þekkja, létu sér ekki bregða.
Sannleikurinn er sá, að samvinnu-
menn heimsins hafa árum saman bar-
izt fyrir nýrri skipan olíumálanna, og
tillögur þeirra um lausn á deilunni í
Iran voru í beinu framhaldi af fyrri
aðgerðum og tillögum.
Það mun hafa verið á þingi alþjóða-
sambands samvinnumanna í París
1937, sem því var fyrst hreyft, að
samvinnumenn ættu að láta til sín
taka í olíuverzluninni, og mundi þess
ærin þörf. Ekki varð þó úr fram-
kvæmdum fyrir styrjöldina, en þegar
að henni lokinni, á þinginu í London
1945, var málið vakið upp á n}/r, og
nú var kominn tími til raunhæfra að-
gerða.
Howard Cowden
lagöi fram tillögurnar.
Alþjóðasamband samvinnumanna
um olíuverzlun (ICPA) var stofnað
1947 og hefur starfað af krafti fram
tii þessa dags. Er hinn sænski sam-
vinnuleiðtogi, Albin Johansson, for-
seti þess, en Ameríkumaðurinn Ho-
ward A. Cowden, sem áður var getið,
er framkvæmdastjóri þess. Er banda-
ríska samvinnuhreyfingin hvað þýð-
ingarmest í þessum samtökum, því að
samtök bændanna á sléttulandi Ame-
ríku hafa látið mjög til sín taka um
olíuverzlun og eiga nú sjálf 2000 olíu-
lindir. Eru 5% af allri olíuframleiðslu
Bandaríkjanna í höndum samvinnu-
manna og 15—-20% af olíuverzlun
sveitanna á þeirra vegum. Eiga þessi
samtök 20 olíuhreinsunarstöðvar og
4000 km. leiðslur til flutnings á olíu.
Það er því eðlilegt, að amerískir sam-
vinnumenn yrðu lífið og sálin í al-
þjóðlegum samtökum samvinnu-
manna um olíuverzlun, af því að þeir
geta sjálfir framleitt og selt olíuna.
Þrettán lönd eiga nú sæti í ICPA
og hafa samvinnusambönd þeirra
flestra myndað félög til sölu á olíum.
Má þar til dæmis nefna OK, hið um-
fangsmikla olíusamvinnufélag í Sví-
þjóð.
MARGIR AUÐHRINGAR.
Það hefur oft verið sagt, að olían
sé mikilvægasta orsök styrjalda á líð-
andi öld, svo mikilvæg er hún og svo
misskipt er henni milli heimsálfanna.
Er deilan um persnesku olíuna glöggt
dæmi um það, hversu olíuframleiðsl-
an er nátengd valda- og áhrifabaráttu
stórveldanna og hverjar afleiðingar
deila um olíuframleiðsluna getur haft.
Mestur hluti af olíuframleiðslu
heimsins er í höndum sterkra auð-
hringa, og er það viðurkennd stað-
reynd, að áhrifa neytenda hefur mjög
lítið gætt í allri meðferð olíunnar og
verzlun með hana. Þess vegna hefur
samvinnumönnum fundizt, að þarna
væri gullvægt tækifæri, þar sem sam-
vinnuhugsjónin gæti gerbreytt við-
horfum manna og fjarlægt allan þann
vanda, sem verið hefur samfara olíu-
unni. Þeir hafa því hvað eftir annað
flutt tillögur um að endurskipuleggja
olíuvinnslu og verzlun alls heimsins á
samvinnugrundvelli, eins og þeir nú
leggja til að persneska deilan verði
leyst. Þetta mál hafa fulltrúar alþjóða
samtaka samvinnumanna flutt í efna-
Albin Johansson
flaug til Nexv York.
hags- og félagsmálaráði sameinuðu
þjóðanna hvað eftir annað, 1947,
1949, 1950 og 1951, en ekki fengið
neinu áorkað. Hefur málið nú verið
tekið út af dagskrá ráðsins, aðallega
fyrir andstöðu fulltrúa brezku stjórn-
arinnar, sem hefur ekki viljað ljá
þessu máli lið sitt af auðsæjum ástæð-
um.
Samvinnumenn eru staðráðnir að
halda þessu máli áfram, enda mundi
sambúð þjóða stórum betri, ef helztu
hráefni heimsins væru unnin á sam-
vinnugrundvelli, þar sem fullt tillit
væri tekið til allra aðila, neytenda og
framleiðenda, og öl! togstreita um
þau úr sögunni.
ALBIN FLÝGUR VESTUR.
1 deilu Persa og Breta, sem enn er ó-
leyst,létu samvinnumenn ekki við það
sitja að Cowden afhenti Truman for-
seta tillögur þær, sem getið var. I
októbermánuði flaug forseti alþjóða-
sambandsins um olíumál, Svíinn Al-
bin Johansson, vestur um haf í þeim
tilgangi að fylgja málinu eftir. Attu
bæði hann og Cowden viðræður við
forsætisráðherra Iran, Mossadek, sem
þá var vestan hafs, svo og við marga
aðra áhrifamenn.
(Frh. á bls. 12)
5